انواع ضرر در بورس
چرا در بورس ضرر میکنیم؟ضرر کردن در بورس تا کی؟چرا سبد من همیشه قرمز است؟چراهمیشه در حال ضرر کردنم؟ضرر کردن در بورس تا کی؟چرا سبد من همیشه قرمز است؟چراهمیشه در حال ضرر کردنم؟چطور می تونم جلوی ضرر کردنم رو بگیرم؟
نداشتن سیستم معاملاتی عاملی برای ضرر در بورس / درس اول
ضرر کردن در بورس و اشتباهاتی که در معاملات اتفاق می افتد خود بخشی از فرآیند یادگیری است. ولی نباید اجازه دهیم ضرر کردن باعث از بین رفتن انگیزه و سرمایه ما برای ادامه فعالبت در بورس شود
سهم خوب را باید در زمان خوب خرید/درس دوم
در درس اول درباره ضرر کردن در بورس به خاطر نداشتن استراتژی معاملاتی صحبت کردیم.در این درس هم درباره دو مورد دیگر از عوامل موثر بر ضرر کردن در بورس صحبت میکنم.
قبل از سرمایه گذاری افق زمانی مشخص کنید/درس سوم
در نهایت برای یک معامله و کلیت سبد خود بازه زمانی در نطر بگیرید. تعیین بازه زمانی خیلی می تواند شما را در رسیدن به استراتژی و سود خوب کمک کند. اگر بازه زمانی برای معامله در نظر نگیرید ضرر کردن در بورس در همان گام های ابتدایی شما را از سرمایه گذاری منصرف می کند.
عدم اجرای توقف زیان عاملی اثر گذار در ضرر کردن /درس چهارم
معامله گر وقتی در ضرر است بیشتر سهام داری میکند زیرا امید دارد قیمت سهم دوباره رشد کند و او از ضرر خارج شود سپس سهمش را بفروشد. ممکن است حتی در بلند مدت این اتفاق بی افتد ولی به چه بهایی؟ به بهای نگهداشتن سهامی که سه سال زمان می برد تا دوباره به قیمت خریدمان برگردد؟
انباشته کردن کوهی از شکست ها
بازار سهام مانند ایستگاه قطار است. اگر از یک قطار جا ماندید قطار بعدی با اندکی اختلاف می آید و می توانید سوار آن شوید. پس نه برای خرید عجله کنید و نه در سهمی که ضرر کردید مدت طولانی صبر کنید تا به قیمت خرید بازگردد که بخواهید آن را بفروشید و از سهم خارج شوید.
میانگین کم کردن در بورس چیست؟!
اینکه میانگین کم کردن زمانی که قیمت سهم رو به کاهش است کار درستی است یا خیر به استراتژی معاملاتی معامله گر بستگی دارد. برای معامله گری که بر اساس تحلیل تکنیکال معامله میکند میانگین کم کردن می تواند مثل سم باشد!
از وام برای سرمایه گذاری در بورس استفاده نکنید!
استفاده از پول وام برای سرمایه گذاری در بورس ممنوع است! اما چرا ؟ شاید این جمله را بارها و از زبان افراد مختلف شنیده باشید! اما دلیل این حرف چیست؟ چرا می گویند که نباید از پول وام برای سرمایه گذاری در بورس استفاده کرد! پول ٬ پول است دیگر چه فرقی دارد که پول وام باشد یا پولی که پس انداز کرده ایم؟
به صورت هم زمان در چند بازار نمی شود موفق شد
پیشنهاد ما و اهل فن این است که به جای کار کردن در چند بازار به صورت هم زمان یک بازار را انتخاب کنید و روی آن کار کنید. مبتدی ها اصولا زیاد از این شاخه به آن شاخه می پرند و نمی توانند بر روی یک بازار تمرکز کنند و در آنجا با کسب دانش و تجربه معاملات خود را بهبود دهند.
اعتماد به نفس کاذب عامل ضرر در بورس
معامله گری شغل پیچیپده٬ دشوار و البته شیرین می باشد. شغلی با درآمد بالا و همچنین نیازمند تخصص ٬تجربه و مهارت بالا. در مطالب قبلی این درس برایتان از دلایل مختلف ضرر کردن در بورس گفتیم. در این درس نیز می خواهیم یکی دیگر از این دلایل را برایتان بازگو کنیم.
توجه بیش از حد به رسانه های بورسی و شایعات بورس
می توان گفت در تبلیغات مالی رسانه های بورسی و شایعات بورس تقریبا هیچ چیزی وجود ندارد که بتواند به شما کمک کند تا به هدفتان برسید. رسانه های زیادی در بازار بورس ایران و جهان درآمدشان از شایعات بورس است.پول میگیرند که شایعه ایجاد کنند و یا با شایعه درست کردن سهم های خود را با قیمت بالا می فروشند.
بی اساس و عجولانه سهام نخرید
خرید بی اساس و خرید عجولانه سهام هر دو از جمله مواردی هستند که همه معامله گران حداقل دو و یا سه باری اسیر آن شده اند. هرکس این اشتباه را به نوعی انجام داده است که در هر نوع از آن باشد جزو خطاهای معامله گری می باشد و باید از آن اجتناب کرد.
استاپ لاس چیست؟ حد ضرر بورس | Stop Loss فارکس
حد ضرر (به انگلیسی Stop Loss و تلفظ استاپ لاس) یکی از مفاهیم مهم هنگام سرمایهگذاری در بازارهای مالی مثل بورس، فارکس و ارزهای دیجیتال است. در بازارهای بینالمللی مثل فارکس این مفهوم با اسم Stop Loss (استاپ لاس) شناخته میشود. تعریف بهتر آن “حد توقف ضرر” است و برخلاف مفهوم ساده آن، در اکثر موارد توسط معاملهگران نادیده گرفته میشود. یکی از مهمترین تفاوتها بین معاملهگران حرفهای و آماتور، تعیین حد ضرر و پایبندی به آن است! از مزایای تعیین استاپ لاس میتوان به جلوگیری از ضررهای سنگین، جلوگیری از خواب سرمایه و عادت به استراتژی معاملاتی اشاره کرد. در این آموزش بورس به واکاوی مفهوم Stop Loss، فرمول محاسبه و نحوه تعیین آن به همراه استراتژی معاملاتی مطلوب خواهیم پرداخت.
حد ضرر (استاپ لاس) چیست؟
مفهوم حد ضرر به زبان ساده “جلوگیری از زیان بیشتر در معاملات” است. واژه انگلیسی آن یعنی Stop Loss (تلفظ: استاپ لاس) به معنی “توقف ضرر” مفهوم کاملی را تداعی میکند. معاملهگران تازهوارد بازارهای مالی مثل بورس، فارکس و ارزهای دیجیتال، عموما شوق برای کسب سود دارند. اما باید بدانید که اولین اصل در تمام بازارهای مالی “حفظ سرمایه” است و بعد از آن “کسب سود”!
برای معامله در بازارهای مالی نیاز به تجزیه و تحلیل دارید که تحلیل تکنیکال یکی از روشهای آن است. همیشه بخاطر بسپارید که “هیچ عصای موسیای در تحلیل تکنیکال وجود ندارد!”. در واقع حتی تحلیلگران حرفهای و باسابقه نیز نمیتوانند ادعا کنند که تحلیلشان 100% درست است. بنابراین اولین اقدام بعد از تحلیل نمودار، تعیین حد ضرر است. یعنی اگر روند حرکت قیمت برخلاف تحلیل شما باشد چه زمانی از معامله خارج خواهید شد؟! در بازار یک سویه مثل بورس تهران، حد ضرر یعنی “اگر قیمت سهام کاهش پیدا کرد تا چه مبلغی حاضر به تحمل کاهش قیمت هستید؟”.
نکته: در بازارهای دوسویه مثل فارکس و ارزهای دیجیتال، معاملهگران میتوانند از نزول قیمتها نیز کسب سود کنند. در واقع پوزیشنهای معاملاتی Buy و Sell هر دو فعال است. پُر واضح است در پوزیشن معاملاتی Sell، با افزایش قیمتها معاملهگر ضرر میکند. بنابراین در بازارهایی مثل Forex و ارزهای دیجیتال، حد ضرر صرفا به معنای جلوگیری از کاهش بیشتر قیمت نیست!
نحوه تعیین حد ضرر
هر دلار (ریال) از سرمایه خود را به عنوان یک سرباز و بازار مالی را میدان جنگ درنظر بگیرید! وظیفه اولیه شما حفاظت از این سربازها است! قاعده و معیار خاصی بصورت مطلق برای تعیین حد ضرر وجود ندارد. پارامترهایی مثل دیدگاه سرمایهگذاری، ریسکپذیری و استراتژی معاملاتی، چشمانداز شرکت، مبلغ سرمایهگذاری، وضعیت شاخص بورس و … در نحوه تعیین آن موثر هستند. به طور کلی میتوان روشهای تعیین حد ضرر را به 3 دسته تقسیم کرد:
- بصورت ثابت (درصدی)
- با استفاده از تحلیل تکنیکال
- بصورت ترکیبی (درصدی و تکنیکال)
بصورت ثابت (درصدی)
تعیین حد ضرر بصورت ثابت یکی از مرسومترین روشها است. در این روش تریدر درصد مشخصی از قیمت معامله را به عنوان Stop Loss در نظر میگیرد. این درصد با توجه به دید سرمایهگذاری میتواند بصورت زیر تعریف شود.
- سرمایهگذاری بلندمدت: بین 10 تا 20 درصد
- تحلیل کوتاه مدت: بین 5 تا 10 درصد
- نوسانگیری: کمتر از 5%
با استفاده از تحلیل تکنیکال
تحلیل تکنیکال یکی از مهمترین روشهای تحلیلی در بازارهای مالی است. تحلیل تکنیکال به زبان ساده یعنی “پیشبینی آینده روند قیمتها با استفاده از تجزیه و تحلیل نمودار قیمت در گذشته”. ابزارها و روشهای متعددی در بحث تحلیل تکنیکال جهت تعیین حد ضرر وجود دارد مثل:
- سطوح حمایت و مقاومت
- امواج الیوت
- الگوهای کلاسیک مثل کف دوقلو، سر و شانه، مثلث کاهشی
- ابزارهای فیبوناچی مثل ریتریسمنت مثل مووینگ اوریج و Parabolic SAR
آموزش تخصصی هر کدام از این ابزارها در قسمت “آموزش تحلیل تکنیکال” ارائه شده است. برای مثال در قسمت پایانی مقاله آموزشی “حمایت و مقاومت” بصورت مجزا به واکاوی “نحوه تعیین حد ضرر با استفاده از سطوح حمایت و مقاومت” پرداختیم.
بعد از واکنش چارت به خط حمایت و افزایش قیمتها، حد ضرر روی محدوده حمایتی درنظر گرفته شود. در پوزیشن معاملاتی Buy، عموما استاپ لاس در محدوده “اولین حمایتِ مهم” درنظر گرفته میشود. فاصله این محدوده با قیمت خرید نیز نباید بیشتر از 10% باشد.
عدم توانایی نمودار در شکست خط مقاومت و افت قیمت میتواند پوزیشن معاملاتی Sell در بازاری مثل فارکس باشد. در این وضعیت، تریدر میتواند محدوده مقاومت را به عنوان استاپ لاس درنظر بگیرد.
بصورت ترکیبی
اگر هنگام تعیین حد ضرر توسط تحلیل تکنیکال، قواعد روش ثابت (درصدی) را درنظر بگیریم انواع ضرر در بورس اعتبار استاپ لاس بیشتر میشود. برای مثال با تعیین Stop loss روی محدوده حمایتی، نباید اختلاف آن با قیمت خرید، بیشتر از 5 – 10 درصد باشد.
چه زمانی حد ضرر فعال میشود؟
معیار فعال شدن حد ضرر، قیمت پایانی (Close Price) است نه قیمت لحظهای. البته افرادی که قصد نوسانگیری دارند عموما قیمت لحظهای را ملاک قرار میدهند. برای مثال هنگام خرید سهام، اولین کندل منفی زیر خط حمایت به منزله هشدار فعال شدن استاپ لاس است. برخی معاملهگران معتقدند برای خروج از معامله باید قیمت زیر محدوده حد ضرر تثبیت شود. ثبت چند کندل زیر Stop loss را به عنوان معیار تثبیت قیمت درنظر میگیرند. در این حالت خروج از معامله با ضرر بیشتری همراه است.
حجم معاملات یکی از مهمترین پارامترها برای فعال شدن استاپ لاس است که باید به آن توجه شود.
چتر نجات شما در معاملات، حد ضرر است و فعال شدن آن یعنی هشدار سقوط. اگر میخواهید از این سقوط جان سالم به در ببرید باید چتر نجات خود را فعال کنید!
حد ضرر شناور یا متغییر (Trailing Stop Loss)
همیشه ضرر به معنی کاهش اصل سرمایه شما نیست! از دست رفتن سود یک معامله به نوعی ضرر محسوب میشود! بنابراین با افزایش سود در یک معامله، باید حد ضرر خود را نیز تغییر دهید تا در صورت تغییر جهت روند قیمت، سود خود را از دست ندهید.
به سود اجازه پیشروی بدهید اما باید با بهروزرسانی استاپ لاس از سود خود محافظت کنید! برای مثال با شکست پر قدرت خط مقاومت، این خط به حمایت تبدیل میشود. بنابراین این محدوده حمایتی میتواند به عنوان حد ضرر جدید درنظر گرفته شود. این نکته را بخاطر بسپارید “به سود اجازه پیشروی بدهید اما مطلقا به ضرر اجازه پیشروی ندهید!” بنابراین با افزایش قیمتها در روند صعودی، Stop Loss را بالاتر بیاورید.
استراتژی استاپ لاس و 5 نکته مهم
- شاید تعیین حد ضرر کار دشواری نباشد اما مطمئن باشید که “پایبندی به آن” کار بسیار سختی است! از همین حالا تمرین کنید. با فعال شدن Stop Loss، بدون هیچگونه تردید، ترس و استخارهای! اقدام به بستن معامله کنید. حال اگر بعد از فروش سهام، قیمت آن صعودی شد خود را سرزنش نکنید و به دنبال ایراد تحلیلتان باشید. از تحلیل غلط، تجربه کسب کنید و نگذارید باعث ترس شما در فعال شدن حد ضرر معاملات بعدی شود! بپذیرید که ضرر بخشی از روند کار یک معاملهگر است. هرگز فراموش نکنید که اولین اصل بورس و سایر بازارهای مالی “حفظ سرمایه است نه کسب سود”.
- برخی معاملهگران با بررسی بنیادی یک شرکت اقدام به خرید سهام آن با دید بلندمدت میکنند. بنابراین این افراد هیچ حد ضرری تعیین نمیکنند! و معتقدند کاهش قیمت نیز جزء روند بازار است. در واقع با توجه به چشمانداز مثبت شرکت هر کاهش قیمتی را اصلاح قیمت در یک کانال صعودی میدانند.
- برای مدیریت سرمایه و ریسک خود، استراتژی معاملاتی داشته باشید و به آن وفادار بمانید. البته این وفاداری به منزله عدم اصلاح و تغییر استراتژی معاملاتی نیست. حتی در سرمایهگذاری بلندمدت نیز Stop Loss را تعیین کنید.
- نسبت ضرر و برگشت سرمایه اولیه خطی نیست! یعنی اگر شما 50% ضرر کنید برای اینکه به اصل پول خودتان برسید به سود 100 درصدی نیاز دارید. در واقع هر چه ضرر شما بیشتر شود شانس شما برای دستیابی به اصل پولتان کمتر میشود! اگر 90% ضرر کنید بایستی 1000% سود کنید تا به سرمایه اولیه خود برسید.
- برای اینکه به اهمیت حد ضرر و ضرورت تعیین آن در معاملات خود واقف شوید به نمودار زیر نگاهی بیندازید. با خرید سهام ایرانخودرو در پیک قیمتی و عدم تعیین Stop Loss، در کمتر از 1 ماه، 50% ضرر میکردید. البته خرید در آن پیک قیمتی خودش جای سوال دارد!
اگر قصد یادگیری 0 تا 100 مبحث آموزش بورس را دارید به شما توصیه میکنیم مقالات آموزشی زیر را به ترتیب مطالعه بفرمایید، به مرور مقالات جدیدتر پیرامون آموزش بورس در سایت درج خواهد شد حتما پیگیر پارسسهام باشید.
حد ضرر یا استاپ لاس (stop loss) چیست؟
ورود به بازار سرمایه پیشنیازهایی دارد. اولین و مهمترین آن، سنجش میزان ریسکپذیری سهامدار است. بارها از تریبونهای مختلف عنوان شده است که سرمایهگذاری در بازار بورس و اوراق بهادار دارای ریسک است. سهامدار باید بداند سود و ضرر دو روی یک سکه سرمایهگذاری است و حد ضرر یا استاپ لاس سرمایهگذاری خود را بشناسد.
هنگامیکه قیمت برخلاف انتظار ما حرکت میکند، اگر به موقع از بازار خارج شویم از گسترش زیان جلوگیری و سرمایه خود را حفظ میکنیم. بسیاری از معاملهگران تازهکار به صورت احساسی و بدون در نظر گرفتن قواعد انجام یک معامله موفق، تصمیمگیری میکنند. نهایتا نیز زیانهای هنگفت میبینند و از بازار بورس متنفر میشوند! در این مقاله علاوه بر توضیح چیستی حد ضرر، روشهای محاسبه آن را نیز با هم مرور میکنیم.
منطور از حد ضرر چیست؟
افرادی که با مطالعه و شناخت از بازار مورد نظر و توجه به میزان سرمایه خود، سرمایهگذاری میکنند به طور حتم برای خود اهداف قیمتی تعیین کردهاند. این اهداف شامل مواردی از جمله قیمت خرید، قیمت فروش، مقدار سود و مقدار زیان است. برای سرمایه گذاری در بورس باید ابتدا انتظارات خود را تعریف کنیم و به سوالاتی نظیر زمان ورود یا خروج در یک سهم، سود مورد انتظار و میزان ضرری که حاضر به پذیرش آن هستیم، پاسخ دهیم.
تشخیص قیمت و زمان فروش سهام، نیاز به تجربه و اطلاعات کافی دارد. برای حفظ سرمایه و رسیدن به سود، لازم است قبل از خرید هر سهمی روندها، مقاومتها، حمایتها، وضعیت بنیادی و… سهم را بررسی کنیم.
با بررسی کامل یک سهم، این انتظار وجود دارد که قیمت سهم صعودی باشد و به سود مورد نظر برسد. حال اگر بعد از خرید برخلاف انتظار ما قیمت سهم کاهش یافت، به این معنی است که یا در محاسبات خود اشتباه کردهایم یا بر خلاف روند بازار وارد شدهایم و تحلیل درستی از سهم نداشتهایم. در این وضعیت، دو راه پیش روی ما قرار دارد:
باقی ماندن در سهام بدون هیچ برنامهای تا زمانی که به قیمت مورد نظر ما برسد، ریسک زیادی دارد و میتواند منجر به از دست رفتن بخش اعظمی از سرمایه شود.
خروج از سهام بعد از تحمل مقداری کاهش، منطقیتر به نظر میرسد؛ یک سرمایهگذار حرفهای با بررسی کامل سهم را میخرد و حد سود و زیان را تعیین میکند. در صورتی که به سود مورد نظر دست یافت یا سهم به مقاومت خود رسید، از سهم خارج میشود. زیرا هیچ سهمی برای همیشه حالت صعودی نخواهد داشت. ولی اگر سهام به جای رشد، افت کرد و به حد ضرر رسید؛ بلافاصله باید از سهم خارج شد.
حد ضرر ابزاری است که سرمایهگذاران به کمک آن میتوانند در صورتیکه سود مورد انتظار محقق نشد، از ضرر بیشتر و از بین رفتن اصل سرمایه خود جلوگیری کنند.
امکان دارد بعد از فروش، سهم روند صعودی بگیرد. در این صورت نباید به این فکر کنیم که شاید بهتر باشد، حد سود یا حد ضرر نداشته باشیم زیرا عدم تعیین حد سود و حد ضرر به معنی نداشتن برنامه برای سرمایهگذاری و عدم مدیریت سرمایه و ریسک است.
اگر بازار بورس روند نزولی داشته باشد، لازم است حد ضرر کل بازار در نظر گرفته شود و تا زمان بازگشت بازار به روند طبیعی، نباید معامله کرد. در این حالت باید از سهامی که به حد ضرر هم نرسیده خارج شویم.
برای حفظ سرمایه پیش از انجام هر معامله باید حد ضرر مناسب را پیدا کنیم و به آن پایبند باشیم. پایبندی به حد ضرر یعنی در صورت رسیدن قیمت به آن نقطه، معامله بدون هیچگونه تردیدی بسته شود. سرمایهگذاری موفق است که بتواند زیان خود را به حداقل برساند.
مزیت تعیین حد ضرر چیست؟
برای توضیح کاربرد حد ضرر با یک مثال شروع میکنیم. فرض کنید سهمی را خریداری کردهاید و قیمت آن رو به کاهش است. چنانچه قیمت سهم مورد نظر پس از یک سال دوباره به قیمت اولیه بازگردد، شما از نظر معاملاتی ضرر یا زیانی متحمل نشدهاید اما از نظر سرمایهگذاری این فرآیند برای شما هزینه فرصت سرمایهگذاری در این یک سال ایجاد کرده است. به این معنا که فرصتهای سرمایهگذاری را در موقعیتهای سودآور دیگر از دست دادهاید. با این توضیح یکی از مزیتهای اصلی حد ضرر را علاوه بر جلوگیری از افزایش زیان، میتوانیم جلوگیری از خواب سرمایه نیز بدانیم.
نحوه محاسبه حد ضرر
روشهای متعددی برای محاسبه حد ضرر وجود دارد. بعضی از این روشها با توجه به فاصله قیمتی از نقطه خرید سهام است و بعضی توسط اندیکاتورها و ابزار تحلیل تکنیکال. در ادامه به بررسی چند مورد از پرکاربردترین روشهای محاسبه حد ضرر میپردازیم:
- حد ضرر ثابت
- حد ضرر مکانیکال
- حد ضرر تکنیکال و ترسیمی
حد ضرر ثابت
در روش تعیین حد ضرر ثابت، معاملهگر مقدار مشخصی را به عنوان حد ضرر در نظر میگیرد و زمانیکه قیمت به آن نقطه رسید، اقدام به فروش میکند. در این روش حد ضرر به دو صورت محاسبه میشو:.
۱– مقدار ثابت عددی: در روش مقدار ثابت عددی، معاملهگر عدد ثابتی را به عنوان حد ضرر تعیین میکند. به عنوان مثال حد ضرر ۲۰ هزار تومانی را برای خرید خود در نظر میگیرد و هر زمان که قیمت سهم به اندازه ۲۰ هزار تومان نسبت به قیمت خرید کاهش یافت، اقدام به فروش میکند.
۲– مقدار ثابت درصدی: در این روش معاملهگر درصد ثابتی از قیمت خرید را ملاک محاسبه حد ضرر قرار میدهد و زمانی که قیمت سهم از مبلغ درصدی تعیین شده پایینتر رفت، از معامله خارج میشود. به عنوان مثال اگر سهمی را ۵۰۰ تومان خریداری کرده باشیم و حد ضرر را ۱۰ درصد در نظر بگیریم، با رسیدن به قیمت ۴۵۰ تومان باید سهم را بفروشیم.
چند نکته درباره تعیین حد ضرر به شیوه درصد ثابت:
- قانون۸درصدی: برخی معتقدند معمولا سهامی که به خوبی و بر اساس تجزیه و تحلیل دقیق بنیادی و تکنیکال انتخاب شده و در زمان و قیمت مناسب آن را خریداری کرده باشیم، به ندرت با کاهش ۸ درصدی نسبت به قیمت خرید مواجه میشود. بنابراین هرگاه سهام شما بیش از ۸ درصد از قیمت خرید خود را از دست داد، باید از معامله خارج شوید و بدانید چیزی در استراتژی معاملاتی شما اشتباه است.
- محدوده ۵ الی ۱۵ درصدی: از معمولترین محدودههایی که برای تعیین حد ضرر در نظر گرفته میشود، محدوده ۵ الی ۱۵ درصدی نسبت به قیمت خرید سهام است. البته محدوده کاملاً یکسانی برای همه سرمایهگذاران وجود ندارد اما اغلب بازه در نظر گرفته شده برای حد ضرر، بین ۵ تا ۱۵ درصد از قیمت خرید است.
- تفاوت رفتار سهم با وضعیت بازار: در دوران پس از خرید، رفتار سهم نسبت به کل بازار و صنعت باید مورد توجه قرار گیرد. چنانچه سهام شما در بازار در حال رشد، در جای خود باقی بماند (اصطلاحاً به این حالت درجازدن میگویند) این میتواند یک هشدار باشد. بنابراین اگر رشد سهام شما در مقایسه با رشد بازار ناچیز است، باید سهام را بار دیگر مورد مطالعه قرار دهید، حتی زمانیکه ۸ درصد از قیمت خرید شما پایینتر نیامده باشد. چرا که داشتن چنین سهمی برای شما هزینه فرصت به همراه خواهد داشت.
حد ضرر متحرک یا شناور
تغییر موقعیت حد ضرر به نقطه ای بالاتر یا پایینتر، به معنی تعیین حد ضرر متحرک یا شناور یا متغیر است. به عنوان مثال زمانیکه یک سهم را روی قیمت ۲۵۰ تومان میخریم، حد ضرر را برای آن در نقطه ۲۳۰ تومان قرار میدهیم. چنانچه قیمت سهم افزایش یافت و به نقطه ۳۳۰ تومان رسید، حد ضرر را در نقطه بالاتری مثلا روی قیمت ۳۰۰ تومان قرار میدهیم. به این فرآیند، تغییر حد ضرر با توجه به روند قیمت سهام گفته میشود.
حد ضرر مکانیکال
در روشهای تعیین حد ضرر به شیوه مکانیکال، برای محاسبه و تعیین نقطه ضرر از اندیکاتورها استفاده میشود. در اینجا نگاهی مختصر به روشهای مورد استفاده در این شیوه داریم. برای مطالعه بیشتر و کاملتر، میتوانید به منابع تخصصیتر در حوزه محاسبه حد ضرر مراجعه کنید:
۱- روش پارابولیک سار(Parabolic SAR): در این شیوه از ترسیم نمودار برای محاسبه و تعیین حد ضرر استفاده میشود.
۲- میانگین متحرک(Moving Average): در این روش از میانگین متحرک که قیمت سهام را در یک دوره زمانی نشان میدهد، استفاده میشود.
حد ضرر تکنیکال و ترسیمی
برای تعیین حد ضرر به روش تکنیکال از ابزارهای ترسیم نمودار که در تحلیل تکنیکال موجود است استفاده میشود. برای مطالعه کاملتر این روش میتوانید به کتب و منابع موجود در تحلیل تکنیکال مراجعه کنید. از آن جا که قیمت آخرین معامله مدام در حال تغییر است، معمولا برای محاسبه حد ضرر، قیمت پایانی را مبنا قرار میدهند. البته گاهی سرمایهگذارانی که با هدف نوسانگیری معامله میکنند، مبنای محاسبه خود را قیمت آخرین معامله قرار میدهند.
برای تعیین حد ضرر در یک معامله دو عامل مهم باید در نظر گرفته شود. یکی از این عوامل حجم معامله و دیگری قیمت سهام است. چنانچه حجم معامله به مقدار مشخصی برسد و قیمت از یک حد تعیین شدهای کمتر شود، حد ضرر فعال میشود. در نتیجه برای فعال شدن حد ضرر تنها رسیدن به حجم مشخصی یا رسیدن قیمت به محدوده حد ضرر کافی نبوده و این دو شرط باید به صورت همزمان برقرار شود.
از جمله عوامل موثر بر تعیین حد ضرر، میتوانیم به ویژگیهای سرمایهگذار از نظر ریسکپذیری و دیدگاه زمانی او در سرمایهگذاری اشاره کنیم. اما به صورت کلی عوامل تاثیرگذار بر این فرآیند را میتوان موارد زیر در نظر گرفت:
- خط روند حمایت مهم یا کف قیمتی سهم
- فیبوناچی
- امواج الیوت
- الگوهای نموداری
- کف دوقلو
- الگوی سروشانه
نکات مهم در تعیین حد ضرر
قانون کلی برای تعیین حد ضرر وجود ندارد اما نکات قابل توجهی هستند که برای تعیین آن باید در نظر گرفته شود. از جمله این موارد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کم شدن سود هم نوعی ضرر است، بنابراین زمانیکه قیمت سهام بالا رفت حد ضرر را نیز باید متناسب با قیمت افزایش داد.
- یکی از رایجترین اشتباهات، تغییر حد ضرر بدون دلیل فنی و منطقی است. گاهی اوقات با نزدیک شدن قیمت به حد ضرر، معاملهگر اقدام به تغییر یا حذف آن میکند و منتظر کمتر شدن یا از بین رفتن زیان میماند. با وجود اینکه ممکن است در مواردی این حرکت موجب جبران یا کمتر شدن زیان شود، اما در بلندمدت نتیجهای جز از بین رفتن برنامه و استراتژی سرمایهگذاری نخواهد داشت.
- حد ضرر نباید بیشتر از ۱۰ درصد مبلغ خرید باشد. به این معنا که بیش از ۱۰ درصد مبلغ خریدتان را نباید از دست دهید.
- حد ضرر را نباید با فاصلهخیلی زیاد یا خیلی کم از قیمت خرید قرار دهید.
- اگر روند بازار و شاخص صعودی باشد، بعد از رسیدن به حد سود، بدون این که سهم را بفروشیم فقط حد ضرر را تعریف میکنیم؛ ولی اگر روند بازار نزولی و شاخص در حال اصلاح باشد، باید بعد از رسیدن به حد سود، یا به طورکامل از سهم خارج شویم یا بخشی از سهام را با سود بفروشیم و برای مابقی، حدضرر شناور (trailing stop) در نظر بگیریم.
- در تعیین حد ضرر، افق زمانی سرمایهگذاری بسیار حائز اهمیت است. حد ضرر برای معاملات کوتاهمدت با حد ضرری که برای معاملات بلندمدت تعریف میشود، متفاوت است.
- در معاملات کوتاهمدت، حد ضرر را روی محدوده حمایت در موج نزولی قبلی قرار دهید (به شرطی که بین ۸ تا ۱۰ درصد باشد).
- حد ضرر را در خریدهای میانمدت و بلندمدت روی محدوده حمایتی معتبر تعیین کنید (بین ۱۰ تا ۲۰ درصد پایینتر از قیمت خرید).
- وقتی مقاومت یک سهم شکسته شد و قیمت سهم در بالای محدوده مقاومتی تثبیت شد، حد ضرر را روی مقاومت شکسته شده، که حالا به عنوان حمایت عمل میکند، قرار دهید.
سخن آخر
یکی از بارزترین تفاوتهای معاملهگران موفق با سایر معاملهگران، نحوه برخورد آنها در شرایط نامطلوب بازار است. زمانی که قیمت برخلاف انتظار ما حرکت میکند، اگر به موقع از بازارخارج شویم، میتوانیم از زیان جلوگیری و اصل سرمایه را حفظ کنیم.
تعیین حد ضرر یا استاپ لاس (stop loss)، از ملزومات تبدیل شدن به یک سرمایهگذار موفق است. برای این کار باید به روند بازار، نوع سهام، شخصیت مالی و میزان ریسکپذیری خود توجه کنیم و هیچ قانون کلی در این زمینه وجود ندارد اما نکات و روشهایی هستند که برای تعیین حد زیان موثر و منطقی و انجام معاملات حرفهای، به ما کمک میکنند. در این مقاله ابتدا بررسی کردیم که حد ضرر چیست و در نظر گرفتن آن چه مزایایی دارد و سپس به بررسی انواع حد ضرر شامل ثابت، شناور، مکانیکال و تکنیکال پرداختیم.
روش تعیین حد ضرر در معاملات بورس
مفهوم حد ضرر در سرمایه گذاری بازار بورس به چه معناست؟
حد ضرر چیست و فرمول محاسبه آن
حد ضرر در بورس یا استاپ لاس عبارت است از حداکثر مقدار ضرر مجاز در یک معامله که معمولا به اختصار با عبارت SL نمایش داده می شود. به بیان دیگر حد ضرر یعنی جایی که تحلیل معاملهگر نقض میشود و بازار بر خلاف پیشبینی معاملهگر حرکت میکند. در چنین شرایطی با فعال شدن دستور حد ضرر، معامله بسته میشود و از زیان بیشتر معاملهگر جلوگیری میکند.
حال اگر بعد از خرید یک سهم برخلاف انتظار ما قیمت آن شروع به کاهش کرد، به این معنی است که یا در محاسبات خود اشتباه کردهایم یا بر خلاف روند بازار، وارد شدهایم و تحلیل درستی از سهم نداشتیم و در این شرایط باید صبر کنیم تا بعد از کاهش قیمت، سهام دوباره به قیمت مورد نظر ما برسد و یا بعد از اندکی کاهش بلافاصله از سهم خارج شویم. Stop Loss نقطهای است که در صورت رسیدن قیمت سهم به آن نقطه، معامله بدون هیچ گونه شک و تردید و چون و چرا خارج میشود. گاهی ممکن است بعد از رسیدن قیمت سهم به Stop Loss و خارج شدن از معامله، بلافاصله روند قبمتی سهم تغییر کند.
معاملهگران آماتور از اینکه برای معامله خود حد زیان تعیین کرده ابراز پشیمانی میکند و احتمالآ در آینده چنین کاری نخواهد کرد. اما معامله گر منطقی و با تجربه به بررسی علت و ضعف استراتژی معاملاتی خود در تعیین نقطه ورود و خروج مناسب میپردازد. او سعی بر این میکند که به مرور خطای خود را در تعیین حد ضرر کاهش دهد. بنابراین معامله گر منطقی به مرور یک استراتژی تدوین میکند که در شرایط مختلف بازار سوددهی را برای خود تضمین میکند.
یک سرمایهگذار حرفهای ابتدا باید قبل از انجام هر معامله ای یک بررسی کامل از سهامی که قصد خرید و یا فروش آن را دارد داشته باشد تا بدینوسیله بتواند حد سود و زیان را تعیین کند در صورتی که به سود مورد نظر دست یافت یا سهم به مقاومت خود رسید، از سهم خارج میشود زیرا هیچ سهمی برای همیشه حالت صعودی نخواهد داشت حال اگر سهام رشد نزولی پیدا کرد و به حد ضرر رسید سرمایه گذار میبایست سریعا از سهم خارج شد. با توجه به این که نوسان های بازار می تواند بسیار زیاد باشد و بستن بصورت دستی ممکن است مقدور نباشد پیشنهاد می کنیم که حتما در معاملات خود در دستورات تنظیم شده در کارگزار فارکس یا هر کارگزاری دیگر حتما حد ضرر یا استاپ لاس را قرار دهید تا خود کار اعمال شود.
نکته! به اهداف خرید خود فکر کنید مانند قیمت خرید، قیمت فروش، مقدار سود و مقدار زیان است. برای سرمایهگذاری در بورس باید ابتدا انتظارات خود را تعریف کنیم و به سوالاتی نظیر زمان ورود یا خروج در یک سهم، سود مورد انتظار و میزان ضرری که حاضر به پذیرش آن هستیم، پاسخ دهیم.
عوامل موثر در تعیین حد ضرر:
- خط روند حمایت
- فیبوناچی: درصد ها و سطوح فیبوناچی قیمت های احتمالی برای حمایت و مقاومت هستند و برای انجام معاملات این قیمت ها را باید حتما از قبل بر روی چارت تحلیل تکنیکال خود علامت بزنید.
- امواج الیوت
- الگوهای نموداری
- کف دوقلو
- الگوی سروشانه
- وضعیت کلی بازار بورس
- خصوصیات فردی و روحی سرمایه گذار سهام
- مقدار ریسک
- میزان سرمایه
- قصد از سرمایه گذاری
- انتظارات از سهم
- تاریخچه نوسانات آن سهم
محاسبه حد ضرر:
روشهای متعددی برای محاسبه حد ضرر در معامله وجود دارد. برخی انواع ضرر در بورس از این روشها با توجه به فاصله قیمتی از نقطه خرید سهام است و برخی توسط اندیکاتورها و ابزار تحلیل تکنیکال تعیین میشود. در ادامه به بررسی چند مورد از پرکاربردترین روشهای محاسبه حد ضرر میپردازیم.
- تعیین حد ضرر ثابت: معاملهگر مقدار مشخصی را بهعنوان حد ضرر در نظر میگیرد و زمانیکه قیمت به آن نقطه رسید، اقدام به فروش میکند.
- حد ضرر مکانیکال: حد ضرر به شیوه مکانیکال برای محاسبه و تعیین نقطه ضرر از اندیکاتورها استفاده میشود.
- حدضرر تکنیکال و ترسیمی: برای تعیین حد ضرر به روش تکنیکال از ابزارهای ترسیم نمودار که در تحلیل تکنیکال موجود است استفاده میشود.
نحوه اعمال حد ضرر:
برای تعیین حد ضرر در یک معامله دو عامل مهم باید در نظر گرفته شود. یکی از این عوامل حجم معامله و دیگری قیمت سهام است. چنانچه حجم معامله به مقدار مشخصی برسد و قیمت از یک حد تعیین شدهای کمتر شود، حد ضرر فعال میشود. فعال شدن حد ضرر در یک معامله بورسی به مفهوم تثبیت قیمت پایانی سهم زیر قیمت حد ضرر است. یعنی بر اساس استراتژی که مکتوب کردهاید، اگر قیمت پایانی سهم شما از حد ضررتان پایینتر رفت، میبایست اقدام به فروش سهم نمایید. یکی از دلایل رعایت حد ضرر از منظر معامله گری اینست که خواب سرمایه شما را از بین میبرد. ممکن است سهمی که شما حد ضرر آن را رعایت نکرده اید، پس از مدتی دوباره به قیمت بالای حد ضرر برگردد و شاید از نظر یک تریدر معمولی، نیاز به رعایت حد ضرر نباشد. اما یک تریدر حرفهای به این نکته اینطور نگاه میکند که انواع ضرر در بورس عدم رعایت حد ضرر موجب میشود که در یک بعد قضیه سرمایه وی از خواب زیادی برخوردار شود و از سودهای دیگر بازار باز بماند. همچنین گذشت زمان و بازنگری سهم به قیمت های قبلی موجب خستگی سهامدار و فروش در ضرر بیشتر خواهد شد.
مزیت تعیین حد ضرر در بورس چیست؟
یکی از مزیتهای اصلی حد ضرر را علاوه بر جلوگیری از افزایش زیان، میتوانیم جلوگیری از خواب سرمایه نیز بدانیم.
نکته! در بازارهایی مانند فارکس مزایای تعیین حدضرر بصورت خودکار این است که شما مجبور نخواهید بود که قیمت جفت ارز را بصورت روزانه چک کنید.
روانشناسی ضرر و زیان
این روزها شاهد رفتارهای هیجانی سرمایهگذاران در بازار هستیم. ممکن است در ساعات ابتدایی بازار، با پرتفویی سبز مواجه باشید اما بعد از گذشت یک الی دو ساعت از زمان بازار دوباره به سبد سرمایهگذاری خود سر بزنید و از تغییر روند سهمتان متعجب شوید. چه عواملی منجر به قرمز شدن سبد شما شدند؟ چه اتفاقی افتاد که صف خرید یک سهم به راحتی به صف فروش تبدیل شد؟ حتی گاهی دیده میشود که سهمی ارزنده به قیمتی بسیار پایینتر از قیمت پایانی همان روز، در حال معامله شدن است. آیا خبر بهخصوصی راجعبه سهم منتشر شده؟ آیا خبر خاصی راجع به بازار سهام آمده است؟ آیا قرارداد سیاسی یا اقتصادی جدیدی بسته شده یا بین کشورها تنشی ایجاد شده که میتواند به جنگ و درگیری ختم بشود؟
هیچ کدام از موارد بالا نبود؟ پس باید برای توجیه این رفتارها دنبال عاملی درونی باشیم. ترس از دست دادن پول و سرمایه یکی از عواملی است که منجر به بروز رفتارهای غیرمنطقی و غیرعقلایی میشود.
ترس یک تجربه شخصی است و میتواند در افراد مختلف به شکلهای گوناگونی بروز کند. برای مثال یکی از ارتفاع میترسد اما دیگری در ارتفاع کار میکند. چه عواملی باعث ایجاد و شکلگیری ترس در یک فرد میشوند.
روانشناسی ضرر - ترس از دست دادن سرمایه در شرایط قرمز بازار
ترس از دست دادن پول و ضرر کردن در بازار سرمایه سبب میشود که شاهد رفتارهای غیرمنطقی مثل فروختن سهم در قیمتی بسیار پایینتر از قیمت پایانی باشیم. سه عامل زیر میتواند باعث بروز ترس در سرمایهگذاری شود:
1) تجربیات شخصی 2) تجربیات دیگران 3) رفتار تودهوار یا گلهای
برای مثال بعد از یک دوره رشد بازار، حد سود و حد ضرر خود را رعایت نکردید و سهام خود را نگه داشتید، اما با گذر زمان دیدید که قیمت سهم شما دائما در حال کاهش است و مقدار زیادی از سود خود را از دست دادید. تجربههایی این چنین باعث میشود که بعدها با دیدن اولین منفی در بازار، سهم خود را به طور هیجانی و بدون بررسی کردن شرایط بفروشید. مورد ذکر شده نمونهای از اثر تجربیات شخصی بر رفتار سرمایهگذاران است.
انسانها همواره میتوانند از تجربیات دیگران استفاده کرده و از آنها درس بگیرند. اما این درس گرفتن باید به شیوهای درست اتفاق بیفتد، این که عموی من چند سال پیش در بازار سرمایه ضرر زیادی کرد و سرمایهاش نصف شد، دلیل درست و موجهی برای فروش سهم در اولین منفی نیست. شما میتوانید به دنبال دلیل شکست عموی خود در سرمایهگذاری باشید و سعی کنید اشتباهات او را دنبال نکنید. چون یک فرد نزدیک به شما در این انواع ضرر در بورس بازار ضرر سنگینی متحمل شده است به این معنی نیست که شما هم ضرر خواهید کرد. اگر شخصی سهمی را با دلیل خریداری کرده باشد، به نوسانات بازار توجه نمیکند و سعی میکند که بر تحلیل خود پایبند بماند.
تقلید نکردن از دیگران میتواند از ضررهای احتمالی جلوگیری کند.
دلیل آخر که میتواند رفتار بسیاری از سرمایهگذاران تازه وارد را توجیه کند، بروز رفتار تودهوار است. در مقالات گذشته این رفتار را تا حدی بررسی کردیم. رفتار تودهوار به این معنی است که چون بقیه در حال فروش یا خرید سهمی هستند، ما هم رفتار مشابه آنها از خود بروز دهیم. دلیل تبدیل شدن صفهای خرید به فروش در طول یک روز را میتوان به تمایل افراد در تقلید از سایرین اشاره کرد.
نمونهای از سرمایهگذاران در بازار دیده شدهاند که انواع ضرر در بورس در یک روز، هم در صف خرید و هم در صف فروش یک سهم نشستهاند. افرادی که دلیل خوبی برای خرید یک سهم نداشته باشند و آن را بدون تحلیل و بررسی خریداری میکنند با اولین منفی در سهم دچار ترس میشوند و برای جلوگیری از ضرر بیشتر سریعا اقدام به فروش سهم خود میکنند. برای مثال در یک روز در مثبت پنج سهم را خریدهاند و با نوسان سهم دچار ترس شده و همان سهم را در منفی پنج درصد همان روز فروختهاند. این افراد در طول یک روز حدود 10 درصد از سرمایه خود را از دست میدهند. این شرایط برای نوسانگیرها میتواند بسیار سودمند باشد، در این میان تنها کسانی سود میکنند که به قصد نوسانگیری وارد سهم شدهاند. این افراد سهم را امروز در منفی پنج درصد از شما میخرند و روز بعد و یا در همان روز در مثبت پنج درصد، در صف خرید، همان را به شما میفروشند.
روانشناسی ضرر و زیان چیست؟
روانشناسی ضرر و زیان با جنبه احساسی سرمایهگذاری سر و کار دارد. بهطور کلی اثرهای روانی تجربه کردن یک زیان و حتی احتمال رو به رو شدن با یک ضرر میتواند منجر به بروز رفتارهایی شود که میتوانند زیان احتمالی ما را بیشتر کنند. این رشته به بررسی احساسات منفی مرتبط با شناخت ضرر و اثرات روانی آن اشاره دارد. ترس زیاد و بیش از حد سرمایهگذاران از ضرر باعث میشود که آنها رفتارهای عجیبی از خود بروز دهند مثل نگه داشتن یک سهم برای مدت زمان طولانی و یا خیلی کوتاه که هر دوی این روشها میتواند میزان ضرر را افزایش دهد.
سرمایهگذاران میتوانند با اتخاذ استراتژیهای تخصیص دارایی مناسب، تفکر عقلائی، تحقیق و بررسی درست سهمها، از افتادن در تلههای روانی جلوگیری کنند و مانع از غلبه احساسات بر رفتارشان شوند.
مفهوم روانشناسی ضرر
اگر از دوستان و آشنایان خود نظرشان را در رابطه با ضرر بپرسید، خواهید فهمید که تمامی افراد چه در رابطه با مسائل روزمره و چه در رابطه با مسائل مالی و سرمایهگذاری، همواره به دنبال دوری از ضرر هستند. برای مثال در سرمایهگذاری ترس از ضرر کردن باعث میشود سهم را تا هدف تعیین شده نگه نداریم و بخش عمدهای از سودی که ممکن است با نگهداری آن به دست آوریم را به راحتی از دست بدهیم.
اقتصاددانان بر این باورند که افراد در مقابل ضرر و زیان رفتارهای عجیبی از خود نشان میدهند. مطالعات روانشناختی نشان می دهد که درد ضرر و از دست دادن سرمایه از نظر روانی تقریباً دو برابر بیشتر از شادی و لذتی است که هنگام سود و یا برد تجربه میکنیم. مثلا از دست دادن 10 میلیون پول بسیار دردناکتر از برنده شدن 10 میلیون پول است.
اثر این پدیده را حتی میتوانیم در روندهای صعودی و یا نزولی ببینیم. برای مثال بازاری که مدت زیادی طول کشیده تا یک رشد چشمگیری داشته باشد، در یک چشم به هم زدن میتواند به راحتی و در زمان کمی ریزشی شدید داشته باشد. افراد تمایل خیلی زیادی به جلوگیری از ضرر کردن دارند، اما زمانی که حرف سود کردن باشد به این سرعت هیجانی نمیشوند.
درد ضرر و از دست دادن سرمایه از نظر روانی تقریباً دو برابر بیشتر از شادی است که هنگام سود و یا برد تجربه میکنیم.
مزایای روانشناسی ضرر
تمایل به دوری از زیان یا همان زیانگریزی افراد سبب میشود تا ناخود آگاه به اخبار منفی و بد بازار بیشتر توجه کنند تا اخبار خوب و مثبت. امکان ندارد فردی در بازار وجود داشته باشد که ادعا کند که تاکنون زیان نکرده است، حتی افرادی که سالها است در بورس فعال هستند نیز میتوانند زیان کنند. این زیانها همیشه انواع ضرر در بورس بد نیستند و میتوانند ارزشمند نیز باشند. اگر از آنها بیاموزید و بیطرفانه به آنها بنگرید، میتوانید با اشتباهات خود آشنا شده، از آن درس بگیرید و از تجربیات آن برای سرمایهگذاریهای آینده استفاده کنید. یادداشت کردن اشتباهات میتواند از وقوع دوباره آنها جلوگیری کند. بعضی اوقات یک زیان کوچک میتواند از بروز زیانی بزرگ جلوگیری کند.
آشنایی با تلههایی که ممکن است در آن گرفتار شویم، به ما کمک میکند تا در مواقع بروز یک بحران منطقی عمل کرده و بر رفتار خود تسلط داشته باشیم. شناخت دامهایی که سرمایهگذاران را گرفتار میکند میتواند به توضیح رفتارهای سرمایهگذاران در بازار بپردازد. برای مثال شما میتوانید با دلیل بوجود آمدن حباب در بازارها آشنا شوید و همچنین دلیلی برای ترس و وحشت افراد در بازار پیدا کنید.
بهطور کلی با شناخت رفتار سرمایهگذاران و پیشبینی رفتار آنها میتوانید از فرصتهای ایجاد شده جهت سرمایهگذاری بهتر استفاده کنید.
ممکن است با بررسی سایر بازارها ببینید که امکان کسب بازدهی از آنها پایین است. برای مثال الان که نرخ ارز و طلا دائما در حال افزایش است انتخاب بازار ارز و طلا نمیتواند، انتخاب مناسبی برای سرمایهگذاری باشد. علاوه بر این شاهد رکود در سایر بازارها مثل بازار مسکن هستیم. با بررسی بازار سرمایه نیز به این نتیجه رسیدهایم که برخی از صنایع هنوز متناسب با نرخ رشد ارز، رشد نکردهاند. بنابراین منفیهایی که ممکن است در برخی صنایع دیده شود، میتوانند فرصتی مناسب برای ورود سهامداران و سرمایهگذاران جدید باشند. در واقع میتوان گفت با بررسی عوامل بازار و رفتار سرمایهگذاران میتوان فرصتهای مناسب جهت ورود به بازار و یا خروج به موقع از آن را شناسایی کرد و از آنها بهره برد.
سرمایهگذاران هوشمند معمولا بر روی استراتژیهای عقلایی تمرکز کرده و محتاطانه عمل میکنند. این کار مانع از سقوط آنها در در دامهای متداول میشود.
میتوانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده بفرمایید.
اگر مطلب فوق برایتان مفید بوده لطفا آن را با دوستانتان به اشتراک بگذارید.
دیدگاه شما