کندل استیک یا نمودار شمعی ژاپنی چیست؟ ( آشنایی با انواع نمودار سهام )
زمانی که به یک نمودار نگاه میکنید، شاید سوالات زیادی به ذهنتان برسد! این گونه نمودارهای چه چیزی را بیان میکنند؟ چگونه می‌توان تغییرات ارزش سهام را پیش‌بینی کرد؟ آیا الان زمان خرید یک سهم است یا باید سهام خود را فروخت؟ این گونه سوالات و سوالات مشابه، هر روز به ذهن افرادی که در بورس به فعالیت می‌پردازند نقش می‌بندد و سعی میکنند به کمک شاخص‌ها و گزارشات مالی، نمودارها و جدول‌های اطلاعاتی پاسخ مناسبی به این گونه سوالات بدهند.. در این نوشتار به بررسی نمودارهای شمعی بورس از قبیل نمودار خطی ، میله ای و شمعی (کندل استیک یا شمعی ژاپنی) می‌پردازیم تا بتوانیم پاسخ مناسبی به این گونه سوالات بدهیم.
همانطور که می‌دانید، بورس و بازار سرمایه، پدیده‌ای پویا است که در بستر زمان تغییر می‌کند. در نتیجه مشخص است که داده‌های بورس از جنس زمان هستند در نتیجه می‌توان آنها را به صورت یک سری زمانی (Time Series) در نظر گرفت که بخشی از تغییرات آن وابسته به تصادف و بخش دیگر، رفتار بازار و خریداران و فروشندگان را مشخص می‌کند. در نتیجه برای نمایش مقادیر ارزش سهام یا مشخصات بازار سهام از نمودارهایی استفاده خواهیم کرد که محور افقی آنها زمان است.
ویدیوی آشنایی با چارت آموزشی از کندل استیک در انتهای مقاله
نمودار بورس یا سهام چیست؟
در حقیقت می‌توان نمودار بورس یا سهام را بررسی ارزش سهام یا هر شاخصی وابسته به آن، نسبت به زمان در نظر گرفت. به این ترتیب محور افقی مربوط به زمان بوده و محور عمودی نیز ارزش سهام یا قیمت را نشان می‌دهد. در نتیجه نمودار سهام، روند تغییرات ارزش سهام را نسبت به زمان نشان می‌دهد. محور افقی می‌تواند بیانگر سال، ماه، روز و حتی ساعت باشد. با توجه به اینکه در چه محدوده زمانی اقدام به بررسی دارید، میتوانید نمودار سهام یا شاخص‌های آن را بر حسب واحد زمانی دلخواه تعیین کنید. در تحلیل بورس می توان از نمودار یک نماد استفاده کرد. روند صعودی در یک نماد، می‌تواند این اطمینان را به ما بدهد که در آینده نزدیک، قیمت سهام این نماد کاهش نخواهد یافت و البته روند نزولی که به تازگی برای یک سهام شروع شده، ممکن است بیانگر روند نزولی بیشتر این سهم باشد.
انواع نمودار سهام:
نمودار خطی:
ساده ترین نوع نمودار، نمودار خطی است، زیرا فقط قیمتهای بسته شدن یک بازه معاملاتی را نشان می دهد مثلا قیمت بسته شدن (close price) در یک روز یک نقطه از نمودار خطی را برای ما می سازد و این خط، با اتصال قیمت های بسته شدن ایجاد میشود. نمودارهای خطی اطلاعات دیگری از دامنه نوسان معامله در یک بازه زمانی مثل قیمت های بالا، پایین و باز فراهم نمی‌کنند. به خاطر اینکه قیمت بسته شدن مهمترین قیمت در تغییرات سهام در نظر گرفته می شود در نمودار خطی اغلب از این قیمت برای ترسیم آن استفاده می کنند. هر چند در نرم افزارهای مختلف این موضوع می تواند قابل تنظیم باشد که با چه قیمتی نمودار ترسیم گردد ولی در کل این موضوع مساله مهمی نیست و بهتر است از پیش‌فرض نرم افزار استفاده کنیم.
نمودار میله ای:
نمودار میله ای روی نمودار خطی با افزودن اطلاعات اساسی تر مختلف به هر نقطه داده، اضافه میشود. نمودار از یک سری خطوط عمودی ساخته میشود که هر نقطه داده را نمایش می‌دهد. این خط عمودی قیمت های بالا (high price) و پایین (low price) در بازه معاملاتی را همراه با قیمت بسته شدن (close price) و باز شدن (open price) نشان می‌دهد. قیمت باز و بسته روی خط عمودی با خط تیره افقی نشان داده میشود. قیمت باز روی نمودار میله ای با خط تیره ای نشان داده میشود که در سمت چپ میله عمودی قرار دارد. برعکس، قیمت بسته با خط تیره در سمت راست مشخص میشود. معمولا، اگر خط تیره چپ (باز) پایین تر از خط تیره راست (بسته) باشد، پس آن میله صعودی است، که نشان می‌دهد سهم در آن بازه معاملاتی رشد کرده است. میله ای که علامت نزولی باشد ارزش سهام آن طی آن دوره افت کرده است. وقتی این اتفاق بیفتد، خط تیره روی طرف راست (بسته) پایین تر از خط تیره سمت چپ (باز) می‌باشد.
- میله صعودی و نزولی: در تصویر فوق نحوه نمایش چهار قیمت در یک بازه معاملاتی در یک میله را نمایش می دهد اما در تصویر زیر نیز شکل دو میله صعودی و نزولی را می بینید
همانطور که در تصویر فوق می بینید میله ما دو حالت صعودی و نزولی دارد تفاوت در این دو حالت در محل باز شدن و بسته شدن است در میله صعودی قیمت پایین باز شده و بالا بسته شده است ولی در میله نزولی قیمت بالا باز شده و پایین بسته شده است، وقتی میله قیمت در سمت راست قرار گیرد، OPEN بالاتر از CLOSE قرار می گیرد و این نشان می دهد که قیمت در پایان روز با کاهش همراه بوده است و این میله قیمت نزولی است.
نمودار شمعی یا کندل استیک
تاریخچه الگوهای شمعی: الگوهای شمعی را برنج کاران ژاپنی در حدود سال ۱۶۰۰ میلادی برای پیش‌بینی قیمت برنج استفاده می‌کردند. یک معامله‌گر معروف به نام «هوم ما» دریافت که قیمت‌ها در بسیاری از مواقع، تحت تاثیر احساسات معامله گران تغییر میکنند. از این رو وی در معاملات خود، نمودار شمعی را مورد استفاده قرار می‌داد؛ چرا که این نمودار به نحوی نشان‌دهنده احساسات بازار است. نمودارهای شمعی در سال 1990 مورد توجه آقایاستیو نیسون قرار گرفت. وی اولین کسی بود که این نمودارها را به معامله گران غربی معرفی کرد. از نظر بسیاری از معامله گران، نمودار شمعی در مقایسه با نمودار میله‌ای از نظر بصری جالب‌تر و تفسیر آن آسان‌تر است. هرکدام از شمع‌ها تصاویری مربوط به حرکات قیمت ارائه میدهند. در این نمودار هر شمع یا کندل با توجه به تایم فریمی که استفاده می‌کنیم به آن تایم تفکیک میشود. به طور مثال ما در نمودار از تایم ۱ ساعته استفاده می‌کنیم.
در این صورت هر یک کندلی که در نمودار تشکیل میشود نشانگر ۱ ساعت است یا به عنوان نمونه دیگر وقتی ما از تایم فریم هفتگی استفاده می‌کنیم، هر کندلی که تشکیل میشود نشانگر یک هفته می‌باشد. در نمودار شمعی تحلیل‌گر قادر است به آسانی رابطه بین قیمت آغازین و پایانی و همچنین بالاترین و پایین‌ترین قیمت را بررسی و مقایسه کند.
در واقع نمودارهای شمعی و میله ای یک چیز مشابه‌ای را نشان میدهند ولی در ظاهر و اشکال با یکدیگر تفاوت دارند. مشابه با نمودار میله ای، نمودار شمعی نیز خط باریک عمودی دارد که بازه معامله در دوره را نشان می‌دهد. تفاوت در تشکیل مستطیل پهن روی خط عمودی است که تفاوت بین باز و بسته شدن قیمت را نشان می‌دهد. نمودار شمعی با رنگ جهت معامله را به شکل خوبی نمایش می‌دهد.
وقتی قیمت سهام رشد می‌کند و قیمت بسته شدن بالای قیمت باز قرار می‌گیرد، شمع ما معمولا سفید یا سبز خواهد بود. اگر سهام در آن شمع آشنایی با چارت افت کند، این نمودار معمولا قرمز یا سیاه میشود. اندازه بدنه و سایه پایین و بالا در کندل استیک دارای اهمیت بسیار زیادی هستند. زمانی که شمع تو خالی یا سفید است و دارای سایه کوتاه باشد، به این معنی است که قیمت پایانی بالاتر از قیمت آغازین است. بر عکس این حالت زمانی است که قیمت پایانی کوچک‌تر از قیمت باز شدن باشد که در این حالت شمع بصورت تو پر یا مشکی رسم می‌گردد.
بدنه کندل استیک ها:
اندازه بدنه بزرگ در کندل استیک‌ها نشانگر قدرت زیاد خرید یا فروش است؛ یعنی هر چقدر بدنه کندل بزرگ‌تر باشد، نشانگر افزایش قدرت خریداران یا فروشندگان است. حال برای تعیین فروشندگان یا خریداران می‌توان به رنگ بدنه کندل رجوع کرد. اگر رنگ بدنه سفید باشد، بیانگر قوی بودن خریداران هست. بطور مثال یکی از بهترین حالت‌هایی که نشان‌دهنده فشار قوی خریداران است، بدنه بلند کندل و رنگ سفید آن است.
سایه‌های کندل استیک:
سایه‌های بالایی و پایینی نیز دارای معانی خاصی هستند. سایه بلند یک کندل نشانگر این است که معاملات انجام‌گرفته بر روی سهم، در خارج از محدوده قیمت باز و بسته شدن شکل‌گرفته است. اگر سایه بالایی یک کندل بلند باشد نشانگر خریدار قوی سهم بوده که منجر به افزایش قیمت سهم شده است، اما با فروشندگان قوی نیز همراه شده است و قیمت سهم در محدوده قیمت پایانی بسته‌شده است.
با استفاده از این نمودار می‌توان حرکت‌های آتی بازار را تحلیل کرد. در واقع شمع‌ها حاوی الگوهایی هستند که در صورت وقوع، باعث میشود تا حد زیادی بتوانیم با توجه به روانشناسی‌ای که در بطن آن کندل می‌باشد جهت بازار را پیش‌بینی کنیم. امروزه الگوهای کندلی بخش مهمی از تحلیل تکنیکال می‌باشد که تقریبا همه‌ی معامله گران در فعالیت‌های روزمره خود در بازار سهام، از این الگوها منتفع می‌شوند.
انواع الگوهای کندل استیک:
1. الگوی کندل استیک یک کندلی:
دوجی‌ها:
الگوی کندل استیک دوجی نشان‌دهنده قیمت شروع و پایان یکسان سهم در تحلیل تکنیکال بورس می‌باشد. الگوی کندل استیک دوجی دارای بدنه نازک است و به صورت یک خط نازک و باریک است. در این الگو شک و دودلی بین خریداران و فروشندگان سهم در بورس وجود دارد.
الگوی چکش:
الگوی چکش یا hammer یک الگوی ژاپنی است.
- تشخیص: یک بدنه مربعی شکل دارد و یک شاخ یا دم که حدودا سه برابر بدنه است.
- کارکرد: این الگو روند نزولی را تبدیل به روند صعودی می‌کند.
- اعتبار الگو: اگر چکش سبز رنگ باشد اعتبار الگو بیشتر است؛ همچنین به حجم معامله در این نقطه باید توجه شود.
- صحیح بودن الگو: در صورتی که کندل بعدی در بالای کندل چکش قرار گیرد، الگوی ما معتبر است در غیر این صورت الگوی چکش fail خواهد شد.
الگوی چکش وارونه:
تمام ویژگی‌های الگوی چکش را دارد ولی وارونه است؛ به آن inverted hammer نیز می‌گویند.
الگوی مرد به دار آویخته:
الگوی مرد به دار آویخته یا hanging man یک الگوی ژاپنی است.
- تشخیص: یک بدنه مربعی شکل دارد و یک شاخ یا دم که حدودا سه برابر بدنه است.
- کارکرد: این الگو روند صعودی را تبدیل به روند نزولی می‌کند.
- اعتبار الگو: اگر مرد به دار آویخته قرمز رنگ باشد اعتبار الگو بیشتر است. همچنین به حجم معامله در این نقطه باید توجه شود.
- صحیح بودن الگو: در صورتی که کندل بعدی در زیر کندل مرد به دار آویخته قرار گیرد الگوی ما معتبر است، در غیر این صورت الگوی مرد به دار آویخته fail خواهد شد.
الگوی ستاره ثاقب:
تمام ویژگی‌های الگوی مرد به دار آویخته را دارد ولی وارونه است؛ به آن inverted hanging man نیز می‌گویند.
2. الگوی کندل استیک دو کندلی:
الگو پوشای صعودی:
الگو پوشای صعودی، خود را در یک روند نزولی نشان می‌دهد و نشان‌دهنده کف سازی در روند است. شمع اول در این الگو توپر و شمع دوم نیز تو خالی و بزرگ‌تر از شمع اول بوده و همچنین شمع دوم کاملا بدنه شمع اول را فراگرفته است. در این الگو بالاتر بودن حجم معاملات در شمع دوم نسبت به شمع اول یک امتیاز محسوب میشود. همواره در کف‌ها به دنبال پوشای صعودی باشید و مشابه پوشای نزولی، این الگو نیز ۲ کندلی بوده ولی میتوانید تا چند کندل را نیز در نظر بگیرید و اگر شمع دوم در این الگو تعداد شمع قبلی بیشتری را فراگرفت، نشان‌دهنده قدرت الگو است.
الگو پوشای نزولی:
الگو پوشای نزولی در روند صعودی و هنگامی که روند می‌خواهد بازگشت را شروع کند، خود را نشان می‌دهد. شمع اول در این الگو دارای بدنه خالی و کوتاه و شمع دوم دارای بدنه توپر و بزرگ‌تر است. به این نکته توجه داشته باشید که بهتر است حجم معاملات در شمع دوم بیشتر از شمع اول باشد. بدنه کندل دوم باید کاملا بدنه کندل اول را بپوشاند و در آن رنگ کندل‌ها کاملا اهمیت دارد. این الگو با دو شمع نیز می‌تواند شکل گیرد ولی اگر شمع دوم چند شمع قبل از خود را فراگرفت، نشان از اهمیت بالاتر الگو دارد.
3. الگوی کندل استیک سه کندلی:
الگوی ستاره صبحگاهی ( morning star ):
- تشخیص: کندل اول قرمز و کندل سوم سبز است.
- رنگ کندل میانی اهمیتی ندارد و با یک گپ از دو کندل دیگر جدا میشود.
- کاربرد: روند نزولی را صعودی می‌کند.
الگوی ستاره شامگاهی ( evening star ):
- تشخیص: کندل اول سبز و کندل سوم قرمز است.
- رنگ کندل میانی اهمیتی ندارد و با یک گپ از دو کندل دیگر جدا میشود.
- کاربرد: روند صعودی را نزولی می‌کند.
این الگوها از مهمترین و شناخته شده‌ترین الگوهای بازار هستند. همچنین الگوهای زیاد دیگری وجود دارد که به مراتب درجه اعتبار پایین‌تری نسبت به این الگوها دارند.
ویدئوی آموزش کندل استیک
در این مطلب با انواع نمودار های استفاده شده در بورس و بازار سرمایه از قبیل نمودار خطی ، میله ای و شمعی (کندل استیک) آشنا شدیم.
خرید بلیط هواپیما و بلیط چارتر
همه کسانی که برای سفر خود بلیت هواپیما تهیه میکنند حتما با گزینه های بلیت سیستمی و بلیت چارتری مواجه می شوند آیا تا به حال به تفاوت این دو نوع بلیت اندیشیده اید ؟ سعی داریم در این مقاله تفاوت این بلیت ها و مزایا و معایب آنها را برای شما شرح دهیم .
بلیت سیستمی چیست ؟( scheduled flights )
پروازهای سیستمی یا برنامه ای ، پروازهایی هستند که توسط شرکت های هواپیمایی از مدت ها قبل برنامه ریزی و ارائه می شوند و امکان خرید بلیت را برای مسافران در فواصل زمانی بلند مدت فراهم میکنند ، گر چه ممکن است تغییراتی در برنامه های این پروازها به وجود آید ولی تا حد زیادی این برنامه ثابت است . بلیت های سیستمی توسط خود شرکت هواپیمایی مربوطه و یا توسط نمایندگی های آنها در آژانس های مسافرتی به فروش میرسد و از تنوع بالایی در مسیرهای پرواز ی برخوردار است . اکثر بلیت های سیستمی قابل باز پس دادن یا استرداد هستند و اگر به هر دلیلی بعد از خرید بلیت از سفر یا زمان پرواز منصرف شدید مقداری از پول شما به عنوان جریمه برداشت و الباقی به شما برگردانده خواهد شد . توجه داشته باشید مبلغ کسر جریمه بسته به زمان درخواست کنسلی بلیت ، کلاس پروازی و قوانین شرکت هواپیمایی که بلیت را برای شما صادر نموده است متفاوت خواهد بود .
از دیگر مزایای این نوع بلیت تفاوت قیمت آن برای افراد بزرگسال با افراد کم سن و سال است چون برای کودکان (بین 2 تا 12 سال ) هزینه کمتری را دریافت میکنند .
همچنین امکان استفاده از تخفیف برای گروههای خاصی از افراد از جمله ایثار گران و. در برخی شرکت ها ( آسمان و ایران ایر ) در این نوع بلیت ها وجود دارد .
مزایای پرواز های سیستمی :
- امکان خرید بلیت هواپیما برای فواصل بلند مدت
- وجود تنوع بالای مسیرهای پروازی
- امکان خرید بلیت ارزان تر برای کودکان (2تا12 ) سال
- امکان کنسل کردن بلیت در صورت استفاده نکردن از پرواز
- امکان استفاده از تخفیف برای ایثار گران و سایر افراد واجد شرایط
معایب پروازهای سیستمی :
- اصلی ترین عاملی که باعث میشود افراد از خرید بلیتهای سیستمی صرف نظر کنند قیمت آن است ، زیرا قیمت بلیت سیستمی برپایه مصوبه سازمان هواپیمایی کشوری مشخص می شود و معمولا این قیمت اختلاف زیادی با بلیت چارتری دارد .
- مسئله دیگری که در پروازهای سیستمی وجود دارد محدودیت در پرواز است چون این پرواز ها غالبا برای فاصله های زمانی طولانی مدت و حجم مشخصی از مسافران برنامه ریزی شده اند و در زمانهایی که تقاضای مسافرت بالاست مانند تعطیلات ، عید نوروز و. جوابگوی بازار مسافران نیستند.
- همچنین به خاطر داشته باشید در اکثر بلیت های سیستمی امکان تغییر و یا اصلاح نام ( Change Name ) و اصلاح کد ملی و یا شماره پاسپورت( change passport ) و تغییر تاریخ پرواز ( Change Date ) وجود ندارد .
توصیه ما به شما این است که اگر قصد سفر دارید و افراد خانواده در این سفر با سن و سالهای مختلف و متفاوت شمارا همراهی می کنند بهتر است از بلیت های سیستمی برای پرواز خود استفاده کنید .
بلیت های چارتری چیست :
چارتر به معنی اجاره کردن به صورت دربست است . بلیت چارتر را شرکت های تامین کننده پرواز یا اصطلاحا چارتر کننده ها ارائه میدهند و امکان خرید از طریق شرکت هواپیمایی مربوطه به صورت مستقیم نمی باشد .
گاهی اوقات آژانس های مسافرتی صندلی هواپیما در مسیرهای پر رفت و آمد را به صورت کلی و عمده از ایرلاین خریداری میکنند تا هزینه کمتری در بر داشته و پس از آن نسبت به قیمت گذاری بلیت ها اقدام میکنند به همین دلیل قیمت این بلیت ها متغییر بوده و ممکن است در داخل هواپیما با مسافری روبه رو شوید که همان بلیت را با قیمت کمتر و یا بیشتری از شما خریداری نموده است .
چارتر کننده ها برای این که تمام بلیت هایشان به فروش برسد و صندلی هایشان خالی نماند قیمت ها را کاهش میدهند و این امر کاملا طبیعی است در صورتی که پرواز به حد نصاب نرسد هرچه به زمان پرواز نزدیک تر شویم این قیمت ها کاهش بیشتری دارند . البته در نظر داشته باشید ارزان بودن بلیت چارتری همیشگی نیست و اگر برعکس از یک پرواز تعداد محدودی صندلی خالی باقی مانده باشد به طبع قیمت آن پرواز نیز بالا خواهد رفت .
چه موقع بلیت چارتری بخریم ؟
چون قیمت بلیت چارتری برای تمام سنین یکسان است (از 2 سال به بالا با همان نرخ بزرگسال محاسبه میشود ) بنابراین اگر قصد سفر به همراه کودکتان را دارید شاید به صرفه تر باشد که بلیت چارتر نخرید و از بلیت سیستمی استفاده کنید ولی چنان چه تنها سفر میکنید یا همراهان شما بزرگسال هستند در این صورت خرید بلیت چارتر در اکثر مواقع به صرفه است .
در صورتی که بلیت چارتری تهیه کردید سعی کنید به موقع در فرودگاه حاضر شوید چون در صورتی که شما به هر دلیل از پروازتان استفاده نکنید و یا به پرواز نرسید در اکثر مواقع کنسلی (No Show) شامل چاتری نمی شود .
در ایام پر سفر سال ( High season ) به دنبال خرید پروازهای چارتری ارزان قیمت نباشید چون معمولا در این ایام قیمت بلیت چارتری معادل با قیمت بلیت سیستمی است و چه بسا گاهی گرانتر از بلیت سیستمی هم می شوند .
مزایای بلیت چارتری :
- مهمترین و بزرگترین مزیت بلیت چارتری قیمت آن است به همین خاطر شانس اینکه بتوانید در ایام کم سفر ( Low Season ) بلیت ارزان تری بخرید بیشتر است.
- تغییر و یا اصلاح نام ( Change Name ) و اصلاح کد ملی و یا شماره پاسپورت( change passport ) و تغییر تاریخ پرواز ( Change Date ) در سیستم برخی چارترکنندگان با پرداخت درصدی جریمه و یا مابه تفاوت امکان پذیر می باشد . گاهی پیش می آید که شما در هنگام تایپ، قسمتی از نام ویا کد ملی را اشتباه ثبت کنید این اتفاق در اکثر پرواز های چارتری قابل اصلاح است اما در بلیت های سیستمی امکان اصلاح وجود ندارد.
مشکلات و معایب بلیت چارتری :
- نرخ بلیت برای کودکان و بزرگسالان یکسان است .
- امکان کنسلی بعد از پرواز ندارد. ( No Show )
- میزان جریمه های کنسلی قبل از پرواز معمولا در بلیت های چارتری بیشتر است .
شاید تا به حال با این مشکل برخورده باشید که بلیت هواپیما تهیه نموده اید ولی بعد از مراجعه به کانتر با جمله اسم شما در لیست پرواز نیست >> مواجه شوید . در صورتی که بلیت سیستمی تهیه کرده باشید چون مسقتیم از سیستم همان هواپیمایی بلیت شما صادر شده است احتمال این اتفاق بسیار کمتر خواهد بود و در صورت پیشامد نیز میتوانید این مشکل را با مراجعه به دفتر آن شرکت هواپیمایی حل کنید ولی در صورتی که بلیت چارتری تهیه کرده باشید به علتی که چارتر کننده باید اسم هارا به هواپیمایی تحویل دهد امکان اشتباه و رخ دادن این موضوع بیشتر است باید با محلی که از آنجا بلیت تهیه نموده اید تماس بگیرید و یا از طریق چارتر کننده پیگیری کنید تا این مشل را برای شما رفع کنند .
آشنایی با نمودار لوی جنینگ
متداول‌ترین روش مقایسه نتایج به‌دست‌آمده از نمونه کنترل با مقادیر شناخته شده ، استفاده از چارت‌های کنترلی است. چارت‌های کنترل نمودارهای ساده‌ای هستند که نتایج به‌دست‌آمده از مواد کنترل نسبت به زمان انجام تست‌ها رسم می‌شوند. محـــــــدوده قابل‌قبول نتایج مثل حد بالا (upper limit) و حد پایین (lower limit) در این چارت‌ها مشخص میشود.
اگر نتایج به‌دست‌آمده از نمونه کنترلی در محدوده قابل‌قبول قرار بگیرند یعنی روش کار درست بوده و نتایج کار تحت کنترل است.
اما اگر نتایج به‌دست‌آمده از نمونه کنترلی خارج از محدوده قابل‌قبول قرار بگیرند نشان‌دهنده خطا و اشکال در سیستم آزمایش می‌باشد.
محدوده قابل‌قبول یا محدوده تحت‌کنترل با تکرار تست‌ها بر روی نمونه کنترلی در روزهای پیاپی و محاسبات آماری مربوطه تعیین میشود. برای تفسیر چارت‌های کنترلی می‌توان از قوانین مختلفی که توسط WHO ،WESTGARD و Levey-Jenning وضع شده است استفاده کرد.
چارت کنترلی Levey- Jenning:
استفاده از چارت‌های کنترلی در آزمایشگاه‌ها برای اولین بار در سال 1950 توسط Levey و Jenning پایه‌گذاری شد. آنها نشان دادند كه روش‌های كنترلي كه توسط shewart براي استفاده در صنعت مطرح گرديده بود. می‌تواند با محاسبه ميانگين و محدوده براي استفاده در آزمايشگاه استفاده شود. در این چارت محور y نشان‌دهنده مقادیر نمونه کنترل بوده و محدوده mean±4SD را در برمی‌گیرد و محور x نشان‌دهنده روز يا تعداد نمونه كنترلي اندازه‌گیری‌شده است.
اگر در هر سري کاری از يك نمونه کنترلی استفاده شود، محدوده کنترلی را mean±2SD در نظر می‌گیریم . و اگر از دو نمونه کنترلی استفاده کنیم، محدوده کنترلی را mean±3SD در نظر می‌گیریم. چنانچه نتایج به‌دست‌آمده از نمونه کنترلی در محدوده موردانتظار باشد، نتایج بیماران را گزارش می‌کنیم، اما اگر نتایج خارج از محدوده کنترلی باشد. نشان‌دهنده خطا در سیستم آزمایش بوده و تا رفع مشکل قادر به گزارش نتایج بیماران نخواهیم بود.
قوانین وستگارد:
در سال 1981 دکتر James Westgard از دانشگاه Wisconsin مقاله‌ای در مورد کنترل کیفیت در آزمایشگاه‌ها منتشر کرد که پایه و اساس ارزیابی کنترل کیفی در آزمایشگاه‌ها قرار گرفت. در طرح وستگارد شش قانون پایه وجود دارد که عبارتند از 12s ,13s ,22s ,R4S ,31S ,41S . این قوانین ممکن است به‌صورت منفرد یا در ترکیب با هم جهت ارزیابی کنترل کیفی درآزمایشگاه‌ها استفاده شوند.
وستگارد برای بیان قوانین خود از نمادهای اختصاری استفاده می‌کند:
این قوانین به‌صورت NL نشان داده می‌شوند که در آن N نشان‌دهنده تعداد کنترل و L نشان‌دهنده محدوده آماری است. به‌عنوان مثال 13S زمانی استفاده میشود که یک کنترل خارج از محدوده 3S± قرار گرفته باشد. زمانی که N=2 باشد مفهوم آن این است که یک نمونه کنترل دو بار اندازه‌گیری شده یا دو نمونه کنترل متفاوت هرکدام یک‌بار اندازه‌گیری شده است. N=3 نشان‌دهنده این است که سه نمونه کنترل متفاوت هرکدام یک‌بار اندازه‌گیری شده. N=4 نشان‌دهنده این است که دو نمونه کنترل متفاوت هرکدام دوبار اندازه‌گیری شده و یا یک نمونه کنترل چهار بار اندازه‌گیری شده است. به‌طورکلی N تعداد نتایج نمونه کنترلی را نشان می‌دهد.
دلایل استفاده از قوانین چندگانه وستگارد
استفاده از قوانین چندگانه وستگارد در مقایسه با قوانین انفرادی پیچیده‌تر است، ولی عموماً قوانین چندگانه وستگارد عملکرد بهتری نسبت به قوانین انفرادی مانند 12s و 13s دارند. زمانی که از قانون 12s با چارتLevey- Jenning و محدوده آماری 2SD± استفاده میشود. با افزایش تعداد N میزان رد کاذب افزایش می‌یابد؛ به‌عنوان مثال زمانی که N=2 است رد کاذب 9%. برای N=3 میزان رد کاذب 14% و برای N=4 میزان رد کاذب حدود 18% می‌باشد . و این بدان معنی است که حدود 12-10% نتایج اگر با این قانون تفسیر شوند بایستی کنار گذاشته شوند که باعث اتلاف وقت، انرژی و افزایش هزینه می‌گردد. و اگر از قانون 13S با چارت Levey- Jenning و محدوده آماری 3SD± استفاده شود میزان رد کاذب نتایج بسیار کاهش می‌یابد. و برای N=2-4 به حدود 1% میرسد و در این حالت نیز احتمال تشخیص خطا کاهش می‌یابد. مزیت استفاده از قانون چندگانه وستگارد کاهش موارد رد کاذب و افزایش تشخیص خطا می‌باشد.
قانون 12S:
این قانون با چارت لووی و جینینگ به کار می‌رود، به قانون هشدار معروف است . و زمانی استفاده میشود که یک کنترل خارج از محدوده 2s± قرار بگیرد. عموماً حدود 5/4% از نتایج کنترل در محدوده بین2s ± و3s ± قرار می‌گیرند. این قانون صرفاً فقط هشدار می‌دهد که در سیستم آزمایش ممکن است خطای سیستماتیک یا خطای راندوم وجود داشته باشد. در این حالت بایستی رابطه بین این نتیجه کنترل را با نتایج کنترل قبلی و حال حاضر مقایسه کرده . چنانچه رابطه‌ای یافت نشد و یا علل خطا شناسایی نشد چنین نتیجه‌گیری میشود که یک خطای راندوم بوده و نتایج بیماران قابل گزارش است.
(شکل1): قانون 12S
قانون13s:
این قانون با چارت لووی جینینگ به کار می‌رود و نشان می‌دهد که اگر یک کنترل خارج از محدوده 3s± قرار گرفته باشد. باعث رد نتایج شده و نشان‌دهنده خطای راندوم و یا شروع خطای سیستماتیک است.
(شكل2 ): قانون13S
قانون22S:
این قانون نشان‌دهنده خطای سیستماتیک است . و زمانی باعث رد نتایج میشود که اولاً دو نتیجه از نمونه کنترل به‌صورت متوالی بزرگ‌تر از 2s± باشند. و ثانیاً این دو نتیجه نمونه کنترل در یک سمت میانگین قرار بگیرند.
(شكل3 ): قانون 22S
قانون R4S:
این قانون نشان‌دهنده خطای راندوم بوده و زمانی استفاده میشود که در یک سري کاری اختلاف بین دو نتیجه کنترل حداقل 4s باشد. به‌عنوان مثال نتیجه نمونه کنترل نرمال در محدوده 2s+ و نتیجه نمونه کنترل غیرنرمال در محدوده 2s- قرار گرفته باشد. اختلاف این دو نتیجه 4s بوده و باعث رد نتایج می‌گردد.
(شكل4 ): قانون R4S
قانون41S:
وقتی نتایج نمونه کنترل چهار بار به‌صورت متوالی در یک سمت میانگین قرار گرفته و فراتر از محدوده 12s- یا 12s+ باشد. از این قانون استفاده کرده و باعث رد نتایج میشود.
(شكل5 ): قانون 41S
قانونX 8:
وقتی هشت خوانده متوالی در یک سمت میانگین قرار گرفته باشد از این قانون استفاده کرده و باعث رد نتایج میشود.
قانون 10x:
وقتی ده خوانده متوالی دریک سمت میانگین قرار گرفته باشد از این قانون استفاده کرده و باعث رد نتایج می‌گردد.
(شكل6): قانون 10x
قانونx 12:
زمانی از این قانون استفاده میشود که دوازده خوانده متوالی در یک سمت میانگین قرار بگیرد و باعث رد نتایج میشود.
(شكل7 ): قانونx 12
توجه: قانون‌های 22s ,8x ,10x ,12x ,41s ,R4S زماني بکار می‌روند كه یک یا دو نوع نمونه کنترلی متفاوت يك يا دو بار در یک سري کاری استفاده شوند. در شکل‌های زیر استفاده از یک یا دو نوع نمونه کنترلی متفاوت به تصویر کشیده شده است:
(شكل8): قانون22S زماني استفاده میشود كه دو خوانده از یک نمونه كنترلي و يا دو خوانده از دو نمونه كنترلي يكي با مقادير نرمال و ديگري غيرنرمال به‌صورت متوالي خارج از محدوده ±22Sباشند.
(شكل9 ): قانون 41Sزمانی استفاده میشود که چهار خوانده از یک نوع نمونه کنترل مثلاً نمونه کنترل نرمال و یا دو خوانده از دو نوع نمونه کنترل مثلاً دو خوانده از نمونه کنترل نرمال و دو خوانده از نمونه کنترل غيرنرمال فراتر از محدوده 1s± قرار بگیرد.
(شكل10 ): قانون10x، در اين شكل ده خوانده متوالي از يك نمونه كنترل و يا ده خوانده از دو نوع نمونه كنترل، هرکدام پنج خوانده در يك سمت ميانگين قرار گرفته‌اند.
(شكل11 ): قانون R4S، در اين شكل دو خوانده از دو نوع نمونه كنترل خارج از محدوده ±2S قرار گرفته است.
جدول زیر به‌طور خلاصه رابطه قوانین وستگارد با خطاها را نشان داده است:
زمانی که از سه نمونه کنترلی متفاوت مانند نمونه کنترلی با غلظت بالا، پایین و نرمال استفاده میشود. می‌توان از قوانین مختص آنها استفاده کرد که در زیر به تعدادی از آنها اشاره شده است:
قانون 2of 3 2s وقتی دو خوانده از سه خوانده نمونه کنترل بزرگ‌تر از 2S- و يا 2S+ باشد باعث رد نتایج میشود.
(شكل 12): قانون 2 of 32s
قانون 31s: باشد-1s یا +1s زمانی که سه خوانده نمونه کنترلی به‌طور متوالی بزرگ‌تر از محدوده و باعث رد نتایج میشود.
(شكل13 ): قانون 13s
قانون 6x :زماني كه شش نتيجه نمونه كنترل به‌صورت متوالي در يك سمت خط ميانگين قرار بگيرد باعث رد نتايج می‌گردد.
(شكل14): قانون 6x
قانون 9x: زماني كه 9 خوانده متوالي نمونه كنترلي در يك سمت ميانگين قرار بگيرد باعث رد نتايج میشود.
(شكل15 ): قانون 9x
در اروپا قوانين مشابه ديگري نيز به كار می‌رود مانند قانون .7T اين قانون زماني كاربرد دارد که هفت خوانده متوالي نتايج كنترل به‌صورت تدريجي روند افزايشي يا كاهشي پیدا کند و باعث رد نتايج میشود.
خرید بلیط هواپیما و بلیط چارتر
همه کسانی که برای سفر خود بلیت هواپیما تهیه میکنند حتما با گزینه های بلیت سیستمی و بلیت چارتری مواجه می شوند آیا تا به حال به تفاوت این دو نوع بلیت اندیشیده اید ؟ سعی داریم در این مقاله تفاوت این بلیت ها و مزایا و معایب آنها را برای شما شرح دهیم .
بلیت سیستمی چیست ؟( scheduled flights )
پروازهای سیستمی یا برنامه ای ، پروازهایی هستند که توسط شرکت های هواپیمایی از مدت ها قبل برنامه ریزی و ارائه می شوند و امکان خرید بلیت را برای مسافران در فواصل زمانی بلند مدت فراهم میکنند ، گر چه ممکن است تغییراتی در برنامه های این پروازها به وجود آید ولی تا حد زیادی این برنامه ثابت است . بلیت های سیستمی توسط خود شرکت هواپیمایی مربوطه و یا توسط نمایندگی های آنها در آژانس های مسافرتی به فروش میرسد و از تنوع بالایی در مسیرهای پرواز ی برخوردار است . اکثر بلیت های سیستمی قابل باز پس دادن یا آشنایی با چارت استرداد هستند و اگر به هر دلیلی بعد از خرید بلیت از سفر یا زمان پرواز منصرف شدید مقداری از پول شما به عنوان جریمه برداشت و الباقی به شما برگردانده خواهد شد . توجه داشته باشید مبلغ کسر جریمه بسته به زمان درخواست کنسلی بلیت ، کلاس پروازی و قوانین شرکت هواپیمایی که بلیت را برای شما صادر نموده است متفاوت خواهد بود .
از دیگر مزایای این نوع بلیت تفاوت قیمت آن برای افراد بزرگسال با افراد کم سن و سال است چون برای کودکان (بین 2 تا 12 سال ) هزینه کمتری را دریافت میکنند .
همچنین امکان استفاده از تخفیف برای گروههای خاصی از افراد از جمله ایثار گران و. در برخی شرکت ها ( آسمان و ایران ایر ) در این نوع بلیت ها وجود دارد .
مزایای پرواز های سیستمی :
- امکان خرید بلیت هواپیما برای فواصل بلند مدت
- وجود تنوع بالای مسیرهای پروازی
- امکان خرید بلیت ارزان تر برای کودکان (2تا12 ) سال
- امکان کنسل کردن بلیت در صورت استفاده نکردن از پرواز
- امکان استفاده از تخفیف برای ایثار گران و سایر افراد واجد شرایط
معایب پروازهای سیستمی :
- اصلی ترین عاملی که باعث میشود افراد از خرید بلیتهای سیستمی صرف نظر کنند قیمت آن است ، زیرا قیمت بلیت سیستمی برپایه مصوبه سازمان هواپیمایی کشوری مشخص می شود و معمولا این قیمت اختلاف زیادی با بلیت چارتری دارد .
- مسئله دیگری که در پروازهای سیستمی وجود دارد محدودیت در پرواز است چون این پرواز ها غالبا برای فاصله های زمانی طولانی مدت و حجم مشخصی از مسافران برنامه ریزی شده اند و در زمانهایی که تقاضای مسافرت بالاست مانند تعطیلات ، عید نوروز و. جوابگوی بازار مسافران نیستند.
- همچنین به خاطر داشته باشید در اکثر بلیت های سیستمی امکان تغییر و یا اصلاح نام ( Change Name ) و اصلاح کد ملی و یا شماره پاسپورت( change passport ) و تغییر تاریخ پرواز ( Change Date ) وجود ندارد .
توصیه ما به شما این است که اگر قصد سفر دارید و افراد خانواده در این سفر با سن و سالهای مختلف و متفاوت شمارا همراهی می کنند بهتر است از بلیت های سیستمی برای پرواز خود استفاده کنید .
بلیت های چارتری چیست :
چارتر به معنی اجاره کردن به صورت دربست است . بلیت چارتر را شرکت های تامین کننده پرواز یا اصطلاحا چارتر کننده ها ارائه میدهند و امکان خرید از طریق شرکت هواپیمایی مربوطه به صورت مستقیم نمی باشد .
گاهی اوقات آژانس های مسافرتی صندلی هواپیما در مسیرهای پر رفت و آمد را به صورت کلی و عمده از ایرلاین خریداری میکنند تا هزینه کمتری در بر داشته و پس از آن نسبت به قیمت گذاری بلیت ها اقدام میکنند به همین دلیل قیمت این بلیت ها متغییر بوده و ممکن است در داخل هواپیما با مسافری روبه رو شوید که همان بلیت را با قیمت کمتر و یا بیشتری از شما خریداری نموده است .
چارتر کننده ها برای این که تمام بلیت هایشان به فروش برسد و صندلی هایشان خالی نماند قیمت ها را کاهش میدهند و این امر کاملا طبیعی است در صورتی که پرواز به حد نصاب نرسد هرچه به زمان پرواز نزدیک تر شویم این قیمت ها کاهش بیشتری دارند . البته در نظر داشته باشید ارزان بودن بلیت چارتری همیشگی نیست و اگر برعکس از یک پرواز تعداد محدودی صندلی خالی باقی مانده باشد به طبع قیمت آن پرواز نیز بالا خواهد رفت .
چه موقع بلیت چارتری بخریم ؟
چون قیمت بلیت چارتری برای تمام سنین یکسان است (از 2 سال به بالا با همان نرخ بزرگسال محاسبه میشود ) بنابراین اگر قصد سفر به همراه کودکتان را دارید شاید به صرفه تر باشد که بلیت چارتر نخرید و از بلیت سیستمی استفاده کنید ولی چنان چه تنها سفر میکنید یا همراهان شما بزرگسال هستند در این صورت خرید بلیت چارتر در اکثر مواقع به صرفه است .
در صورتی که بلیت چارتری تهیه کردید سعی کنید به موقع در فرودگاه حاضر شوید چون در صورتی که شما به هر دلیل از پروازتان استفاده نکنید و یا به پرواز نرسید در اکثر مواقع کنسلی (No Show) شامل چاتری نمی شود .
در ایام پر سفر سال ( High season ) به دنبال خرید پروازهای چارتری ارزان قیمت نباشید چون معمولا در این ایام قیمت بلیت چارتری معادل با قیمت بلیت سیستمی است و چه بسا گاهی گرانتر از بلیت سیستمی هم می شوند .
مزایای بلیت چارتری :
- مهمترین و بزرگترین مزیت بلیت چارتری قیمت آن است به همین خاطر شانس اینکه بتوانید در ایام کم سفر ( Low Season ) بلیت ارزان تری بخرید بیشتر است.
- تغییر و یا اصلاح نام ( Change Name ) و اصلاح کد ملی و یا شماره پاسپورت( change passport ) و تغییر تاریخ پرواز ( Change Date ) در سیستم برخی چارترکنندگان با پرداخت درصدی جریمه و یا مابه تفاوت امکان پذیر می باشد . گاهی پیش می آید که شما در هنگام تایپ، قسمتی از نام ویا کد ملی را اشتباه ثبت کنید این اتفاق در اکثر پرواز های چارتری قابل اصلاح است اما در بلیت های سیستمی امکان اصلاح وجود ندارد.
مشکلات و معایب بلیت چارتری :
- نرخ بلیت برای کودکان و بزرگسالان یکسان است .
- امکان کنسلی بعد از پرواز ندارد. ( No Show )
- میزان جریمه های کنسلی قبل از پرواز معمولا در بلیت های چارتری بیشتر است .
شاید تا به حال با این مشکل برخورده باشید که بلیت هواپیما تهیه نموده اید ولی بعد از مراجعه به کانتر با جمله اسم شما در لیست پرواز نیست >> مواجه شوید . در صورتی که بلیت سیستمی تهیه کرده باشید چون مسقتیم از سیستم همان هواپیمایی بلیت شما صادر شده است احتمال این اتفاق بسیار کمتر خواهد بود و در صورت پیشامد نیز میتوانید این مشکل را با مراجعه به دفتر آن شرکت هواپیمایی حل کنید ولی در صورتی که بلیت چارتری تهیه کرده باشید به علتی که چارتر کننده باید اسم هارا به هواپیمایی تحویل دهد امکان اشتباه و رخ دادن این موضوع بیشتر است باید با محلی که از آنجا بلیت تهیه نموده اید تماس بگیرید و یا از طریق چارتر کننده پیگیری کنید تا این مشل را برای شما رفع کنند .
آشنایی با نمودار لوی جنینگ
متداول‌ترین روش مقایسه نتایج به‌دست‌آمده از نمونه کنترل با مقادیر شناخته شده ، استفاده از چارت‌های کنترلی است. چارت‌های کنترل نمودارهای ساده‌ای هستند که نتایج به‌دست‌آمده از مواد کنترل نسبت به زمان انجام تست‌ها رسم می‌شوند. محـــــــدوده قابل‌قبول نتایج مثل حد بالا (upper limit) و حد پایین (lower limit) در این چارت‌ها مشخص میشود.
اگر نتایج به‌دست‌آمده از نمونه کنترلی در محدوده قابل‌قبول قرار بگیرند یعنی روش کار درست بوده و نتایج کار تحت کنترل است.
اما اگر نتایج به‌دست‌آمده از نمونه کنترلی خارج از محدوده قابل‌قبول قرار بگیرند نشان‌دهنده خطا و اشکال در سیستم آزمایش می‌باشد.
محدوده قابل‌قبول یا محدوده تحت‌کنترل با تکرار تست‌ها بر روی نمونه کنترلی در روزهای پیاپی و محاسبات آماری مربوطه تعیین میشود. برای تفسیر چارت‌های کنترلی می‌توان از قوانین مختلفی که توسط WHO ،WESTGARD و Levey-Jenning وضع شده است استفاده کرد.
چارت کنترلی Levey- Jenning:
استفاده از چارت‌های کنترلی در آزمایشگاه‌ها برای اولین بار در سال 1950 توسط Levey و Jenning پایه‌گذاری شد. آنها نشان دادند كه روش‌های كنترلي كه توسط shewart براي استفاده در صنعت مطرح گرديده بود. می‌تواند با محاسبه ميانگين و محدوده براي استفاده در آزمايشگاه استفاده شود. در این چارت محور y نشان‌دهنده مقادیر نمونه کنترل بوده و محدوده mean±4SD را در برمی‌گیرد و محور x نشان‌دهنده روز يا تعداد نمونه كنترلي اندازه‌گیری‌شده است.
اگر در هر سري کاری از يك نمونه کنترلی استفاده شود، محدوده کنترلی را mean±2SD در نظر می‌گیریم . و اگر از دو نمونه کنترلی استفاده کنیم، محدوده کنترلی را mean±3SD در نظر می‌گیریم. چنانچه نتایج به‌دست‌آمده از نمونه کنترلی در محدوده موردانتظار باشد، نتایج بیماران را گزارش می‌کنیم، اما اگر نتایج خارج از محدوده کنترلی باشد. نشان‌دهنده خطا در سیستم آزمایش بوده و تا رفع مشکل قادر به گزارش نتایج بیماران نخواهیم بود.
قوانین وستگارد:
در سال 1981 دکتر James Westgard از دانشگاه Wisconsin مقاله‌ای در مورد کنترل کیفیت در آزمایشگاه‌ها منتشر کرد که پایه و اساس ارزیابی کنترل کیفی در آزمایشگاه‌ها قرار گرفت. در طرح وستگارد شش قانون پایه وجود دارد که عبارتند از 12s ,13s ,22s ,R4S ,31S ,41S . این قوانین ممکن است به‌صورت منفرد یا در ترکیب با هم جهت ارزیابی کنترل کیفی درآزمایشگاه‌ها استفاده شوند.
وستگارد برای بیان قوانین خود از نمادهای اختصاری استفاده می‌کند:
این قوانین به‌صورت NL نشان داده می‌شوند که در آن N نشان‌دهنده تعداد کنترل و L نشان‌دهنده محدوده آماری است. به‌عنوان مثال 13S زمانی استفاده میشود که یک کنترل خارج از محدوده 3S± قرار گرفته باشد. زمانی که N=2 باشد مفهوم آن این است که یک نمونه کنترل دو بار اندازه‌گیری شده یا دو نمونه کنترل متفاوت هرکدام یک‌بار اندازه‌گیری شده است. N=3 نشان‌دهنده این است که سه نمونه کنترل متفاوت هرکدام یک‌بار اندازه‌گیری شده. N=4 نشان‌دهنده این است که دو نمونه کنترل متفاوت هرکدام دوبار اندازه‌گیری شده و یا یک نمونه کنترل چهار بار اندازه‌گیری شده است. به‌طورکلی N تعداد نتایج نمونه کنترلی را نشان می‌دهد.
دلایل استفاده از قوانین چندگانه وستگارد
استفاده از قوانین چندگانه وستگارد در مقایسه با قوانین انفرادی پیچیده‌تر است، ولی عموماً قوانین چندگانه وستگارد عملکرد بهتری نسبت به قوانین انفرادی مانند 12s و 13s دارند. زمانی که از قانون 12s با چارتLevey- Jenning و محدوده آماری 2SD± استفاده میشود. با افزایش تعداد N میزان رد کاذب افزایش می‌یابد؛ به‌عنوان مثال زمانی که N=2 است رد کاذب 9%. برای N=3 میزان رد کاذب 14% و برای N=4 میزان رد کاذب حدود 18% می‌باشد . و این بدان معنی است که حدود 12-10% نتایج اگر با این قانون تفسیر شوند بایستی کنار گذاشته شوند که باعث اتلاف وقت، انرژی و افزایش هزینه می‌گردد. و اگر از قانون 13S با چارت Levey- Jenning و محدوده آماری 3SD± استفاده شود میزان رد کاذب نتایج بسیار کاهش می‌یابد. و برای N=2-4 به حدود 1% میرسد و در این حالت نیز احتمال تشخیص خطا کاهش می‌یابد. مزیت استفاده از قانون چندگانه وستگارد کاهش موارد رد کاذب و افزایش تشخیص خطا می‌باشد.
قانون 12S:
این قانون با چارت لووی و جینینگ به کار می‌رود، به قانون هشدار معروف است . و زمانی استفاده میشود که یک کنترل خارج از محدوده 2s± قرار بگیرد. عموماً حدود 5/4% از نتایج کنترل در محدوده بین2s ± و3s ± قرار می‌گیرند. این قانون صرفاً فقط هشدار می‌دهد که در سیستم آزمایش ممکن است خطای سیستماتیک یا خطای راندوم وجود داشته باشد. در این حالت بایستی رابطه بین این نتیجه کنترل را با نتایج کنترل قبلی و حال حاضر مقایسه کرده . چنانچه رابطه‌ای یافت نشد و یا علل خطا شناسایی نشد چنین نتیجه‌گیری میشود که یک خطای راندوم بوده و نتایج بیماران قابل گزارش است.
(شکل1): قانون 12S
قانون13s:
این قانون با چارت لووی جینینگ به کار می‌رود و نشان می‌دهد که اگر یک کنترل خارج از محدوده 3s± قرار گرفته باشد. باعث رد نتایج شده و نشان‌دهنده خطای راندوم و یا شروع خطای سیستماتیک است.
(شكل2 ): قانون13S
قانون22S:
این قانون نشان‌دهنده خطای سیستماتیک است . و زمانی باعث رد نتایج میشود که اولاً دو نتیجه از نمونه کنترل به‌صورت متوالی بزرگ‌تر از 2s± باشند. و ثانیاً این دو نتیجه نمونه کنترل در یک سمت میانگین قرار بگیرند.
(شكل3 ): قانون 22S
قانون R4S:
این قانون نشان‌دهنده خطای راندوم بوده و زمانی استفاده میشود که در یک سري کاری اختلاف بین دو نتیجه کنترل حداقل 4s باشد. به‌عنوان مثال نتیجه نمونه کنترل نرمال در محدوده 2s+ و نتیجه نمونه کنترل غیرنرمال در محدوده 2s- قرار گرفته باشد. اختلاف این دو نتیجه 4s بوده و باعث رد نتایج می‌گردد.
(شكل4 ): قانون R4S
قانون41S:
وقتی نتایج نمونه کنترل چهار بار به‌صورت متوالی در یک سمت میانگین قرار گرفته و فراتر از محدوده 12s- یا 12s+ باشد. از این قانون استفاده کرده و باعث رد نتایج میشود.
(شكل5 ): قانون 41S
قانونX 8:
وقتی هشت خوانده متوالی در یک سمت میانگین قرار گرفته باشد از این قانون استفاده کرده و باعث رد نتایج میشود.
قانون 10x:
وقتی ده خوانده متوالی دریک سمت میانگین قرار گرفته باشد از این قانون استفاده کرده و باعث رد نتایج می‌گردد.
(شكل6): قانون 10x
قانونx 12:
زمانی از این قانون استفاده میشود که دوازده خوانده متوالی در یک سمت میانگین قرار بگیرد و باعث رد نتایج میشود.
(شكل7 ): قانونx 12
توجه: قانون‌های 22s ,8x ,10x ,12x ,41s ,R4S زماني بکار می‌روند كه یک یا دو نوع نمونه کنترلی متفاوت يك يا دو بار در یک سري کاری استفاده شوند. در شکل‌های زیر استفاده از یک یا دو نوع نمونه کنترلی متفاوت به تصویر کشیده شده است:
(شكل8): قانون22S زماني استفاده میشود كه دو خوانده از یک نمونه كنترلي و يا دو خوانده از دو نمونه كنترلي يكي با مقادير نرمال و ديگري غيرنرمال به‌صورت متوالي خارج از محدوده ±22Sباشند.
(شكل9 ): قانون 41Sزمانی استفاده میشود که چهار خوانده از یک نوع نمونه کنترل مثلاً نمونه کنترل نرمال و یا دو خوانده از دو نوع نمونه کنترل مثلاً دو خوانده از نمونه کنترل نرمال و دو خوانده از نمونه کنترل غيرنرمال فراتر از محدوده 1s± قرار بگیرد.
(شكل10 ): قانون10x، در اين شكل ده خوانده متوالي از يك نمونه كنترل و يا ده خوانده از دو نوع نمونه كنترل، هرکدام پنج خوانده در يك سمت ميانگين قرار گرفته‌اند.
(شكل11 ): قانون R4S، در اين شكل دو خوانده از دو نوع نمونه كنترل خارج از محدوده ±2S قرار گرفته است.
جدول زیر به‌طور خلاصه رابطه قوانین وستگارد با خطاها را نشان داده است:
زمانی که از سه نمونه کنترلی متفاوت مانند نمونه کنترلی با غلظت بالا، پایین و نرمال استفاده میشود. می‌توان از قوانین مختص آنها استفاده کرد که در زیر به تعدادی از آنها اشاره شده است:
قانون 2of 3 2s وقتی دو خوانده از سه خوانده نمونه کنترل بزرگ‌تر از 2S- و يا 2S+ باشد باعث رد نتایج میشود.
(شكل 12): قانون 2 of 32s
قانون 31s: باشد-1s یا +1s زمانی که سه خوانده نمونه کنترلی به‌طور متوالی بزرگ‌تر از محدوده و باعث رد نتایج میشود.
(شكل13 ): قانون 13s
قانون 6x :زماني كه شش نتيجه نمونه كنترل به‌صورت متوالي در يك سمت خط ميانگين قرار بگيرد باعث رد نتايج می‌گردد.
(شكل14): قانون 6x
قانون 9x: زماني كه 9 خوانده متوالي نمونه كنترلي در يك سمت ميانگين قرار بگيرد باعث رد نتايج میشود.
(شكل15 ): قانون 9x
در اروپا قوانين مشابه ديگري نيز به كار می‌رود مانند قانون .7T اين قانون زماني كاربرد دارد که هفت خوانده متوالي نتايج كنترل به‌صورت تدريجي روند افزايشي يا كاهشي پیدا کند و باعث رد نتايج میشود.
دیدگاه شما