انواع بازارهای مالی، شناخت و کارکردهای آن
ممکن است با شنیدن نام بازار، ذهنتان به سمت مکان‌هایی برود که برای معامله باید در آن حضور داشته باشید تا بتوانید چیزی را مبادله کنید. از بازار تره‌بار گرفته تا بازار سکه و طلا. در ادامه قصد معرفی بازارهایی را داریم که برای خرید و فروش در آن، نیازی به حضور فیزیکی نیست.
بازارهای مالی چه هستند؟
بازارهای مالی (Financial Markets) بازارهایی هستند که در آنها معامله‌گران، دست به خرید و فروش دارایی‌های مالی می‌زنند. دارایی‌هایی نظیر اوراق‌بهادار، طلا، سهام، کالا و. در این بازارها معامله می‌شوند. قیمت معاملات در این بازارها بر اساس فرایند عرضه و تقاضا مشخص می‌شود.
بازارهای مالی، یک سیستم باز و منظم ایجاد می‌کنند، تا شرکت‌ها بتوانند به سرمایه مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند. این بازارها برای عملکرد صحیح اقتصادهای سرمایه‌داری بسیار حیاتی هستند. به‌طور کلی بازارهای مالی شرایطی را ایجاد می‌کنند تا بین افراد با مازاد منابع و کسانی که با کمبود منابع مالی مواجه هستند، یک ارتباطی شکل گیرد.
زمانی که حرف از بازارهای مالی می‌شود، بیشتر افراد ذهنشان تنها به‌سمت بورس اوراق بهادار متمایل می‌شود. در حالی که بازارهای مالی مختلف، با اهداف متفاوتی وجود دارد که اکثر افراد با آنها آشنا نیستند. بازارهایی مانند بورس کالا، بازار طلا، بازار مسکن و. نمونه‌ای از این بازارها هستند. در این مقاله سعی بر آن است که شما را با برخی از این بازارها آشنا کنیم.
کارکردهای بازار مالی
یکی از کارکردهای بازارهای مالی قیمت‌یابی (Price Discovery process) است. یعنی با توجه به اطلاعاتی که در بازار وجود دارد و براساس قیمت عرضه و تقاضای موجود، قیمت اوراق بهادار تعیین می‌شود.
هر چه بازار کاراتر باشد، قیمت اوراق بهادار صحیح‌تر تعیین می‌شود، یعنی قیمت ورقه بهادار به قیمت واقعی آن نزدیک‌تر می‌شود.
هر چه بازار کاراتر باشد قیمت اوراق بهادار درست‌تر تعیین می‌شود، یعنی قیمت ورقه بهادار به قیمت واقعی آن نزدیک‌تر می‌شود. علاوه‌بر کارایی بازار، هر‌چه شرایط رقابت کامل در بازار بیشتر فراهم باشد (یعنی تمامی اطلاعات در دسترس عموم قرار داشته باشند و تعداد زیادی معامله‌گر در بازار حضور داشته باشند) قیمت اوراق بهادار بهتر و نزدیک‌تر به قیمت واقعی آن مشخص می‌شوند.
کمک به فرآیند تشکیل و تخصیص سرمایه از دیگر مزایای این بازارها هستند. بازارهای مالی منجر‌به انتقال پول‌های اضافی و بلا‌استفاده سرمایه‌گذاران خرد و کلان به بخش‌هایی از صنایع و خدمات که مستعد رشد هستند و یک مزیت نسبی نسبت به دیگر صنایع دارند، می‌شوند. همچنین این بازار باعث می‌شود که ریسک، بین متقاضیان و دارندگان وجوه تقسیم شود.
در شکل زیر طبقه‌بندی‌های مختلف از بازارهای مالی را می‌بینید.
تقسیم‌بندی بازارهای مالی
تقسیم‌بندی بازارهای مالی
بازارهای مالی را میتوان براساس حق مالی، سررسید ابزار مورد معامله، ساختار سازمانی و زمان واگذاری آنها به چهار طبقه دسته‌بندی کرد.
بازارهای مالی براساس حق مالی
بازارهای مالی براساس حق مالی به دو دسته‌ی بازار بدهی و بازار سهام تقسیم می‌شوند.
بازار بدهی
بازار بدهی، بازاری است که در آن مطالبات ثابت یا ابزارهای بدهی مثل اوراق قرضه معامله می‌شوند.
بازار سهام
بازاری است که در آن سرمایه‌گذاران به مبادله سهام می‌پردازند.
بازار مالی براساس سررسید ابزار مورد معامله
بازارها براساس سررسید ابزار قابل معامله به دو دسته بازار پول و سرمایه تقسیم می‌شوند.
بازار پول (Money Market)
بازار پول، بازاری است که در آن اوراق بهادار با سررسید کمتر از یک سال معامله می‌شوند. در این بازار سرعت نقد‌شوندگی بسیار بالا است. نرخ بهره در بازار پول متناسب با مدت زمان نگهداری اوراق بهادار است. یعنی هر‌چه مدت زمان نگهداری اوراق بهادار بیشتر باشد، نرخ بهره هم افزایش پیدا می‌کند. نرخ بهره بازار پول به دلیل کوتاه‌تر بودن مدت زمان سررسید، کمتر از نرخ بهره بازار سرمایه است. همچنین در این بازار ریسک عدم پرداخت پایین است.
اوراقی مانند اوراق خزانه (اوراق بهادار کوتاه‌مدت با سررسید 3 ماه تا یک سال) و اوراق تجاری شرکت‌ها (اوراق با سررسید 270 روز یا کمتر)، نمونه‌ای از اوراق قابل معامله در بازار پول هستند. از نهادهای مالی مختلف این بازار میتوان بانک‌های تجاری و واسطه‌های مالی و. را نام برد. برای آشنایی بیشتر با نهادهای مالی می‌توانید به مقاله آشنایی با نهادهای مالی مراجعه کنید.
بازار سرمایه (Capital Market)
در بازار سرمایه اوراق بهادار با سررسید بیشتر از یک سال مورد معامله قرار می‌گیرند. اوراقی نظیر اوراق قرضه بلند‌مدت و سهام از جمله اوراق قابل معامله در این بازار هستند. به‌طور کلی این بازار هدایت و تخصیص منابع اقتصادی را تسهیل می‌کند.
بازار سرمایه ابزارهای قابل معامله در خود را از لحاظ چرخه عمرشان در دو بازار مختلف در خود جای داده است.
بازار اولیه (Primary Market)
بازار اولیه، بازاری است که اوراق بهادار برای اولین بار در آن عرضه و مبادله می‌شوند. به‌طور کلی میتوان گفت که تشکیل سرمایه در بازار اولیه اتفاق می‌افتد.
بازار ثانویه (Secondary Market)
بعد از اینکه اوراق بهادار برای اولین بار (مثل عرضه‌های اولیه) در بازار اولیه مورد معامله قرار گرفتند، وارد بازار ثانویه می‌شوند. بازار ثانویه این امکان را فراهم می‌آورد تا اوراقی که قبلا در بازار اولیه معامله شدند، دوباره قابلیت معامله داشته باشند و دارندگان آنها نگرانی از جهت خرید یا فروش اوراق نداشته باشند.تعداد دفعات انجام معامله در بازار ثانویه محدودیتی ندارد. بازار بورس نمونه‌ای از بازارهای ثانویه سازمان‌یافته است.
قیمت اوراق بهادار (مثل سهام) در بازار ثانویه، عملکرد مدیریت شرکت را نشان می‌دهد. اگر قیمت سهامی بالا رود، نشانگر عملکرد خوب واحد مدیریت است که در نهایت منجر‌به افزایش سرمایه و ثروت سهامدارانش می‌شود.
بازار ثانویه می‌تواند به شکل‌های زیر نیز وجود داشته باشد.
بازار مذاکره یا حراج (Auction Market)
در این بازار خریداران و فروشندگان و یا کارگزاران آنها به‌طور مستقیم با هم معامله می‌کنند. معامله زمانی در این بازار انجام می‌شود که بالاترین قیمتی که برای خرید سهم پیشنهاد شده با پایین‌ترین قیمتی که یک شخص حاضر است سهام خود را به فروش برساند، برابر باشند.
بازار کارگزاری (Broker Market)
اگر به تعداد کافی خریدار و فروشنده در بازار مزایده وجود نداشته باشد، معامله‌گران به یک کارگزار مراجعه می‌کنند. کارگزار با دریافت حق کمیسیون، طرف معامله‌ای که حاضر به خرید یا فروش سهامش متناسب با شرایط شما باشد را پیدا می‌کند و از این طریق معامله انجام می‌شود.
بازار دلالی (Dealer Market)
افرادی در بازار وجود دارند که حاضر به پذیرش ریسک ناشی از نوسانات قیمت‌ها هستند. این افراد از تغییرات قیمت در بازار استفاده می‌کنند. نوسان‌گیر‌ها را میتوان از جمله فعالان این بازار دانست.
بازارهای مالی براساس ساختار سازمانی
همان‌طور که در جدول بالا می‌بینید. بازارهای مالی از لحاظ قانون‌مندی، نظم و ساختار سازمانی به چهار دسته تقسیم می‌شوند.
بازارهای رسمی
بورس اوراق بهادار از بازارهای رسمی سازمان‌یافته است که شامل تسهیلات فیزیکی مشهود است. قوانین و شرایط سخت‌گیرانه‌ای برای شرکت‌هایی که وارد بورس می‌شوند اعمال می‌شود. این شرکت‌ها از لحاظ میزان نقدینگی، شفافیت اطلاعات و. بررسی می‌شوند. به‌طور کلی ریسک شرکت‌های فعال در بورس کمتر از سایر بازارها نظیر فرابورس است. عمده‌ترین اعضای فعال در بورس ایران، عبارت‌اند از: کارگزاران، معامله‌گران و بازارسازان
به این بازار، بازار اول نیز گفته می‌شود و معاملات مربوط به شرکت‌های بورسی در آن انجام می‌شود.
بازار خارج از بورس (Over The Counter)
بازار خارج از بورس (OTC) که به آن بازار مبتنی بر چانه‌زنی نیز می‌گویند، بازاری است که در آن معامله بر روی اوراق بهادار شرکت‌هایی که در بورس پذیرفته نشده‌اند انجام می‌شود. این بازار دارای یک مکان فیزیکی نیست و شرایط آسان‌تری برای ورود به آن نسبت به بازارهای رسمی وجود دارد.
در ایران بازار فرابورس معادل بازار خارج از بورس است و تنها تفاوتی که در آنها وجود دارد این است که بازار فرابورس دارای یک مکان فیزیکی است. به این بازار میتوان بازار دوم نیز گفت.
بازار سوم
شامل کلیه بازارهای خارج از بورس است. در این بازار کلیه اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس، در خارج از بورس مورد معامله قرار می‌گیرند. معمولا سازمان‌ها و موسسات بزرگ سرمایه‌گذاری در این بازار به معامله اوراق بهادار می‌پردازند. یکی از دلایل این کار می‌تواند به خاطر حق کمیسیون و کارمزد کمتری که این بازار دارد، باشد.
بازار چهارم
در بازار چهارم معمولا سازمان‌هایی که قصد انجام معاملات خیلی بزرگ دارند، فعالیت می‌کنند. در این بازار برای اینکه کارمزدی پرداخت نشود، طرفین معمولا به‌طور مستقیم و بدون دخالت کارگزار دست به معامله می‌زنند. نوعی سیستم کامپیوتری وجود دارد که موسسات با استفاده از آن می‌توانند مقادیر زیادی از اوراق بهادار و یا سهام را بدون وجود هیچ واسطه‌ای خرید و فروش کنند. معمولا معاملات عمده و بلوکی در این بازار انجام می‌شود.
بازارهای مالی براساس زمان واگذاری
در آخرین تقسیم‌بندی میتوان بازار را از نظر زمان واگذاری به دو دسته بازار آتی و بازار نقدی تقسیم‌بندی کرد.
بازار آتی (future market)
بازاری است که اوراق مشتقه در آن مورد معامله قرار می‌گیرند. به‌همین دلیل به این بازار، بازار اوراق مشتقه نیز می‌گویند. اوراق مشتقه، قراردادی است که طی آن دارنده‌اش را موظف یا مختار می‌کند تا در یک تاریخ معین در آینده، دارایی را بخرد و یا بفروشد. قراردادهای مالی و اختیار معامله از اوراق مشتقه هستند که در مقالات بعد راجع‌به آنها صحبت خواهیم کرد.
بازار نقدی (Spot market)
بازاری است که در آن به محض انجام شدن معامله، تمام مبادلات مالی نیز در همان لحظه اتفاق می‌افتد. یعنی به طور آنی پس از پرداخت مبلغ توسط خریدار، مالکیت آن کالا یا اوراق‌بهادار به خریدار منتقل می‌شود.
بورس کالای ایران
علاوه‌بر بورس اوراق بهادار، بورس کالا نیز در ایران وجود. در بورس کالای ایران، محصولاتی نظیر زعفران، زیره سبز و پسته معامله می‌شوند. این معاملات به‌صورت قرار داد آتی بسته می‌شوند. به‌طور کلی میتوان گفت بازار آتی یکی از بخش‌های بورس کالا است. قرار داد آتیِ کالا به این صورت است که دو طرف معامله (خریدار و فروشنده) قراردادی تنظیم می‌کنند که طی آن یک کالای خاص، با قیمتی مشخص، در تاریخ معینی در آینده، توسط فروشنده در اختیار خریدار قرار بگیرد. با استفاده از این قرار داد میتوان ریسک تغییرات قیمت انواع کالا‌ها را پوشش داد.
خرید طلا در بورس کالا
اختصاص بخشی از سپرده‌ی خود به طلا، می‌تواند ریسک سبد سرمایه‌گذاری (پرتفوی) شما را کاهش بدهد. با خرید طلا به این صورت و نه به صورت حضوری، ریسک خرید و نگهداری طلا به حداقل می‌رسد. برای خرید طلا در بورس از سه روش میتوان استفاده کرد. یکی از این روش‌ها استفاده از صندوق‌های طلا است. علاوه بر آن از طریق گواهی سپرده سکه طلا نیز میتوان اقدام به خرید طلا کرد. برای خرید شمش طلا میتوان به بازار فیزیکی بورس کالا مراجعه کرد. در مقالات آینده راجع‌به بورس کالای ایران و خرید طلا و شمش، توضیح داده خواهد شد.
اوراق بهادار چیست؟ نحوه خرید آن به چه صورت است؟
ورقه یا برگه بهادار برگه‌ای است که پشتوانه مالی داشته باشد و بشود آن را به دیگران منتقل کرد. اسکناس کاغذی شاید ملموس‌ترین و آشناترین برگه بهادار باشد. پس هر برگه‌ای که ارزش مالی داشته باشد و بشود دست‌به‌دستش کرد نمونه‌ای از اوراق بهادار خواهد بود.
اوراق بهادار را یک نهاد یا سازمان خاص صادر و منتشر می‌کند که به این نهاد اصطلاحا «صادرکننده» اوراق گفته می‌شود. نکته دیگر درمورد اوراق بهادار این است که نظام مالی کشور این اوراق را تضمین کرده است. ارزش اوراق بهادار (تقریبا مانند ارزش هر چیز دیگری) ثابت و پابرجا نیست و فرایند عرضه و تقاضا قیمت این اوراق را تغییر می‌دهد. حتی اسکناس (یا پول) هم ارزش ثابت ندارد و اگر در یک نظام اقتصادی مقدار پول زیاد شود (اصطلاحا پول چاپ شود) ارزش آن کاهش می‌یابد.
بعضی از اوراق بهادار مانند سپرده بانکی عمل می‌کنند و صادرکننده آن تضمین کرده است که بعد از گذشت مدتی (مثلا نه ماه یا یک سال) ارزش ریالی این اوراق مثلا بیست درصد افزایش خواهد یافت. این اوراق ممکن است در بازار اوراق بهادار هم دادوستد شوند و در نتیجه تقاضای زیاد قیمت‌شان بالاتر برود. بنابراین معامله‌گران با خرید و نگهداری این اوراق ممکن است از دو طریق بازدهی کسب کنند؛ افزایش معادل ریالی اوراق در تاریخ مشخص یا افزایش قیمت این اوراق در نتیجه تقاضای زیاد.
نکته: اوراق بهادار در ردیف دارایی‌های نامشهود قرار می‌گیرند. دارایی‌های مشهود به آن دسته از دارایی‌ها گفته می‌شود که فیزیکی و ملموس باشند (مانند ماشین و خانه و …) و دارایی‌های نامشهود آن دسته از دارایی‌ها هستند که ملموس نباشند (مثل برند تجاری، سرقفلی مغازه و اوراق بهادار).
انواع اوراق بهادار کدامند؟
به‌طور کلی در بازار سرمایه سه نوع اوراق بهادار داد و ستد می‌شود: اوراق حقوق صاحبان سهام، اوراق ابزارهای مشتقه و اوراق بدهی. هر کدام از این اوراق ویژگی‌های خاص خودشان را دارند و برای خرید و فروش هر کدام‌شان باید به‌دقت با جزئیات مربوط به هر کدام آشنا باشیم. دیگر اینکه هر کدام از این سه نوع اوراق بهادار به چند دسته تقسیم می‌شود.
اوراق صاحبان سهام
رایج‌ترین اوراقی که در بازار سرمایه معامله می‌شود اوراق صاحبان سهام (یا همان سهام) یک شرکت است. این اوراق را اکثر فعالان بازار خرید و فروش می‌کنند به این امید که قیمت این اوراق بعد از خرید آنها افزایش پیدا کند و با فروش این اوراق در بازار کسب سود کنند. روش دیگر برای کسب درآمد از طریق این اوراق این است که بخشی از سهام یک شرکت را بخریم و نگهداری کنیم و هر سال بعد از برگزاری مجمع سالانه، سود مجمع آن را دریافت کنیم (این سود در واقع حاصل فعالیت‌های شرکت طی سال مالی قبل است).
وقتی شرکتی در بازار سرمایه ایران پذیرفته می‌شود، سازمان بورس ارزش کل این شرکت را مشخص می‌کند و قیمت سهام این شرکت بر اساس این ارزش مشخص می‌شود. سپس بخشی از سهام این شرکت در بورس عرضه می‌شود و فعالان بازار می‌توانند این سهام را بخرند یا بفروشند. بعد از این عرضه و تقاضا باعث می‌شود که قیمت این سهام بالا یا پایین برود. اگر تقاضا برای سهام این شرکت بالا باشد، قیمت این اوراق افزایش می‌یابد و اگر به هر دلیلی عرضه سهام شرکت در بازار بالا برود، قیمت آن افت خواهد کرد.
سهام عادی، سهام جایزه، حق تقدم خرید سهام، سهام ممتاز، سهام بی‌نام، سهام بانام و … انواع اوراق صاحبان سهام هستند که هر کدام ویژگی‌ها و جزئیات خاص خودشان را دارند.
نکته: در بازار سهام ایران، معامله‌گران غیر از سهام معمولی، بیشتر با حق تقدم خرید سهام و سهام جایزه سروکار دارند. به همین دلیل بهتر است کسانی که تازه وارد بازار سرمایه می‌شوند، قبل از هر چیز نکات و جزئیات مربوط به این نوع اوراق بهادار را یاد بگیرند.
اوراق ابزارهای مشتقه
ابزارهای مشتقه یکی دیگر از انواع اوراق بهادار هستند که خرید و فروش آنها هم می‌تواند منجر به کسب درآمد شود. البته دقت داشته باشید که شرایط خرید و فروش این نوع اوراق با سهام معمولی کمی متفاوت است. مثلا برای معامله بعضی از این ابزارها علاوه بر داشتن کد بورسی، باید نزد کارگزارتان بروید و تعهدنامه‌های خاصی را امضا کنید. گذشته از این، خرید و فروش این نوع اوراق بهادار نیازمند دانش و مهارت به‌مراتب بالاتری است.
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های اوراق مشتقه در مقایسه با اوراق صاحبان سهام این است که اوراق مشتقه خودشان ارزش مالی ندارند و ارزش مالی آنها وابسته به دارایی یا کالایی است که این اوراق از آن مشتق شده‌اند. برای مثال ممکن است اوراق مشتقه‌ای داشته باشیم که با پشتوانه طلا، نفت یا زعفران صادر شده باشد (مثلا قراردادی بین خریدار و فروشنده زعفران منعقد شده باشد که طبق آن خریدار تضمین کرده است که زمان مشخصی در آینده مقدار مشخصی زعفران را از فروشنده بخرد). ارزش این اوراق به نوسان قیمت طلا، نفت یا زعفران بستگی دارد.
انواع قراردادهای آتی، سلف، اختیار معامله (اختیار خرید و اختیار فروش) و قرارداد معاوضه ذیل اوراق مشتقه قرار می‌گیرند. انواع مختلف اوراق مشتقه در بورس اوراق بهادار، بورس کالا و بازار خارج از بورس (OTC) داد و ستد می‌شود.
اوراق بدهی
اوراق بدهی یکی دیگر از انواع اوراق بهادار هستند که خرید و نگهداری آنها یکی از روش‌های متداول برای سرمایه‌گذاری است. این اوراق در مقایسه با سهام شرکت‌ها ریسک کمتری دارند و بازدهی‌شان هم به همان نسبت کمتر است. بنابراین سرمایه‌گذاران و معامله‌گرانی که تا حدی ریسک‌پذیری دارند، کمتر سراغ این اوراق می‌روند و اگر بروند فقط بخش کوچکی از سبد سرمایه‌گذاری‌شان را به این نوع اوراق اختصاص می‌دهند. این اوراق که به‌نوعی سود تضمین‌شده دارند، برای افراد و نهادهای ریسک‌گریز مناسبند که می‌توانند با کمترین ریسک ممکن، کمی بیشتر از سپرده بانکی بازدهی بگیرند.
اما منظور از اوراق بدهی چیست؟ به زبان خیلی ساده، گاهی اوقات که شرکت‌ها و سازمان‌ها طرح خاصی برای اجرا در دست دارند، پول لازم برای اجرای کامل این طرح در اختیارشان نیست. این شرکت‌ها و نهادها می‌توانند برای تامین نقدینگی لازم، اوراق بدهی منتشر کنند و این اوراق را در بازار بفروشند و به این ترتیب پول مورد نیازشان را به دست بیاورند. ناشران اوراق بدهی در مقابل تضمین می‌کنند که در زمانی مشخص (مثلا یک سال دیگر) اصل پول را به همراه مقدار مشخصی سود به خریداران اوراق برگردانند.
منظور از اوراق بهادار ترکیبی چیست؟
طی سال‌هایی که بورس و بازار سرمایه رشد و توسعه پیدا کرده است، همواره شاهد پیدایش ابزارهای متنوع مالی بوده‌ایم. بعضی از این ابزارها را نمی‌شود به‌راحتی در یکی از معاملات بدون سررسید سه گروه بالا (سهام، ابزار مشتقه و اوراق بدهی) جا داد، زیرا ممکن است هم‌زمان بعضی از ویژگی‌های دو گروه را داشته باشند. برای مثال «گواهی سهام» اوراق بهاداری است که مطابق با آن یک شرکت به دارنده اوراق این اختیار را می‌دهد که در یک بازه زمانی مشخص، بخشی از سهام شرکت را با قیمت مشخص خریداری کند. به چنین اوراقی در اصطلاح «اوراق ترکیبی» می‌گویند.
سهام ممتاز یکی دیگر از این نوع اوراق است که هرچند باید آن را در دسته اوراق صاحبان سهم جا بدهیم، اما از آنجا سود ثابت و مشخص هم به آن تعلق می‌گیرد، به اوراق بدهی هم شباهت دارد. در واقع سهام ممتاز نوعی سهام است که شرکت پرداخت سود به این سهام را در اولویت قرار می‌دهد.
نکته: تا همین سال‌های اخیر شرکت‌هایی که سهام ممتاز داشتند نمی‌توانستند وارد بورس یا فرابورس شوند. اما از سال ۱۳۹۸ این امکان فراهم شد که چنین شرکت‌هایی هم بتوانند در بورس حضور داشته باشند. شرکت آریا ساسول که اوایل سال ۱۳۹۹ در فرابورس عرضه اولیه شد، نخستین شرکت ایرانی است که سهام ممتاز دارد و سهام عادی آن به‌صورت عمومی معامله می‌شود.
سررسید اوراق بهادار به چه معناست؟
همان‌طور که گفتیم اوراق بهادار انواع مختلفی دارند که هر کدام‌شان ویژگی‌های خاص خودش را دارد. بعضی از این اوراق (مانند اوراق قرضه یا اوراق مشارکت) سررسید دارند؛ یعنی اینکه در تاریخی مشخص تسویه می‌شوند و ارزش ریالی این اوراق به همراه سود احتمالی به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود.
دقت کنید که اوراق بهادار صاحبان سهام شرکت‌ها سررسید خاصی ندارند. این اوراق که همان سهام شرکت‌ها هستند، بدون سررسید خاصی معامله می‌شوند. پس قبل از اینکه اوراق بهاداری را خریداری کنید، باید درمورد جزئیات مربوط به سررسیدشان اطلاعات کافی داشته باشید.
نحوه معامله اوراق بهادار
برای خرید و فروش انواع اوراق بهادار باید کد بورسی داشته باشیم و از طریق سامانه آنلاین یکی از کارگزاری‌های بورس برای معامله اقدام کنیم. در اینجا مراحل ثبت‌نام در بورس و خرید و فروش اوراق بهادار در بورس را به اختصار مرور می‌کنیم؛
۱. باز کردن حساب در یکی از کارگزاری‌های بورس و دریافت کد بورسی
برای افتتاح حساب در کارگزاری می‌توانید به‌صورت آنلاین یا حضوری اقدام کنید. در این مرحله، پس از پر کردن فرم‌های مربوطه و ارائه مدارک لازم، کد بورسی دریافت خواهید کرد.
۲. ثبت‌نام در سامانه سجام
سامانه جامع اطلاعات مشتریان یا سجام سامانه‌ای است که شرکت سپرده‌گذاری مرکزی با هدف ایجاد بستری یکپارچه و فراگیر برای ارائه بهتر و سریع‌تر خدمات به سرمایه‌گذاران ایجاد کرده است. ثبت‌نام در این سامانه برای شروع معاملات در بورس ضروری است.
۳. دریافت نام کاربری و کلمه عبور پلتفرم معاملاتی کارگزاری
بعد از ثبت‌نام در این سامانه باید چند روزی منتظر بمانید تا احراز هویت‌تان تایید شود و بعد از آن نام کاربری و کلمه عبور برای ورود به سامانه آنلاین کارگزاری را دریافت کنید.
۴. سپری شدن زمان تعیین‌شده برای آغاز معاملات
در حال حاضر طبق قوانین جدید سازمان بورس، هر شخصی که تازه کد بورسی دریافت می‌کند، تا یک ماه نمی‌تواند معامله‌ای انجام بدهد. پس بعد از دریافت کد بورسی، باید یک ماه صبر کنید تا امکان معامله در بورس را داشته باشید. پیشنهاد می‌کنیم در این بازه، یادگیری مفاهیم مربوط به بورس و سرمایه‌گذاری را شروع کنید و با الفبای خرید و فروش اوراق بهادار آشنا شوید.
۵. واریز وجه به حساب معاملاتی در سامانه کارگزاری
برای اینکه بتوانید اوراق بهادار خریداری کنید، باید حساب کارگزاری‌تان را شارژ کنید. پس پولی را که برای خرید سهام یا سایر اوراق بهادار در نظر گرفته‌اید، باید به حساب معاملاتی‌تان در سامانه کارگزاری منتقل کنید. این حساب متعلق به خود شماست و هر وقت که لازم بدانید می‌توانید به این حساب واریز یا برداشت کنید.
نکته: بعضی از کارگزاری‌ها این امکان را در اختیار مشتریان‌شان قرار می‌دهند که یک یا چند حساب بانکی را به سامانه معاملاتی متصل کنند. در این حالت دیگر لازم نیست حتما حساب کارگزاری را شارژ کنید و می‌توانید مستقیما از طریق حساب بانکی متصل به سامانه کارگزاری اوراق بهادار بخرید.
۶. ورود به سامانه معاملاتی و خرید سهام و اوراق بهادار دیگر
بعد از اینکه در کارگزاری حساب باز کردید و ثبت‌نام‌تان در سامانه سجام تکمیل شد، می‌توانید با استفاده از نام کاربری و رمز عبوری که کارگزاری در اختیارتان می‌گذارد، وارد پنل معاملاتی شوید و در ساعت‌های فعالیت بورس (معمولا بین ۹ صبح تا ۱۲:۳۰) سفارش خرید سهام شرکت دلخواه‌تان را ثبت کنید. کارگزاری شما سفارش‌های خریدتان را به هسته معاملاتی سازمان بورس ارسال می‌کند و بعد از اینکه دستور خریدتان انجام شد، تعداد سهام‌تان را به بخش پورتفو اضافه می‌کند.
۷. فروش اوراق بهادار
برای فروش اوراق بهادار هم باید از طریق سامانه معاملات کارگزاری اقدام کنید. برای فروش هم باید در ساعت‌هایی که بورس فعال است دستور فروش‌تان را ثبت کنید تا پس از ارسال سفارش شما به هسته معاملات سازمان بورس، دستور فروش‌تان اجرا شود. بعد از فروختن اوراق بهادار، مبلغ حاصل از فروش این اوراق به حساب معاملاتی‌تان در کارگزاری اضافه می‌شود.
نکته: برای اینکه اوراق بهادار بخرید، حتما نباید کد بورسی داشته باشید. برای این کار روش غیرمستقیم هم وجود دارد. در این روش، می‌توانید سراغ یکی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری بروید و پول‌تان را در اختیار این صندوق بگذارید. در روش غیرمستقیم، ابتدا باید در سایت یکی از این صندوق‌ها حساب کاربری باز کنید و بعد از فعال شدن این حساب، تعدادی از واحدهای این صندوق را بخرید.
جمع‌بندی
یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری خرید اوراق بهادار است. این روش سرمایه‌گذاری اگر همراه با دانش و مهارت کافی باشد، می‌تواند بیشتر از سود بانکی بازدهی داشته باشد و جذابیت اصلی خرید و فروش اوراق بهادار هم همین است. اوراق بهادار انواع مختلفی دارند و خرید هر کدام‌شان با ریسک مشخصی همراه است. انواع اوراق بدهی که سود تضمینی دارند معمولا کم‌ریسک‌ترین اوراق هستند و اوراق صاحبان سهام شرکت‌ها بیشتر اوقات ریسک بالاتری دارند.
بهترین و سریع‌ترین راه برای معامله اوراق بهادار هم مراجعه به کارگزاری و افتتاح حساب و دریافت کد بورسی است. هرچند با خرید واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانید به‌صورت غیرمستقیم در اوراق بهادار سرمایه‌گذاری کنید.
امکان اعمال سیستمی «اختیار معاملات فروش در سررسید» فراهم شد
به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل بورس تهران به نقل از سنا، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: این مدیریت برای تسهیل شرایط استفاده‌کنندگان و کاهش خطای انسانی در رویه دستی که گاهی با خطای انسانی همراه بود، کارگروهی شامل مدیریت فناوری اطلاعات سبا، مرکز نظارت بر امنیت اطلاعات بازار سرمایه، شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات برخط، شرکت مدیریت فناوری، شرکت بورس و فرابورس و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تشکیل داد و با کمک آنها سامانه «اعمال مکانیزه اوراق اختیار فروش تبعی» را طراحی و پیاده‌سازی کرد.
سیدمهدی پارچینی اضافه کرد: با بهره‌برداری از این سامانه، دارندگان اوراق اختیار فروش تبعی می‌توانند مطابق موعدهای زمانی اعلامی در اطلاعیه بورس به‌طور شخصی و بدون نیاز به مکاتبه یا مراجعه حضوری به کارگزاری، درخواست اعمال و نوع اعمال خود را ثبت کنند؛ به‌این‌ترتیب کل فرآیند اعمال به‌طور سیستمی از لحظه ارسال درخواست تا زمان اعمال طی خواهد شد.او خبر داد: در حال حاضر شرکت‌های کارگزاری در حال اخذ تأییدیه سامانه‌های خود از مدیریت فناوری سازمان هستند و ان‌شاءالله از ابتدای سال ۱۴۰۱ فرایند اعمال در سررسید کلیه اوراق اختیار فروش تبعی با استفاده از این سامانه اجرا خواهد شد.پارچینی، استفاده از اختیار معامله فروش را یکی از ابزارهای مالی مورداستفاده توسط سرمایه‌گذاران خرد و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به‌منظور پوشش ریسک دانست و گفت: به این نحو که ناشر، اختیار این حق را به دارنده اوراق اختیار فروش می‌دهد که در سررسید تعیین‌شده درصورتی‌که قیمت سهام کمتر از قیمت تضمین‌شده باشد، نسبت به فروش سهام خود به ناشر این اوراق با قیمت تضمینی، اقدام کند.مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار افزود: از سال ۱۳۹۹ تاکنون سازمان بورس، سهامداران عمده عرضه‌کننده سهام در عرضه‌های اولیه را با هدف جلب اعتماد سرمایه‌گذاران خرد، ملزم به واگذاری اوراق اختیار فروش تبعی ضمنی با سررسید یک‌ساله و با نرخ تضمینی حداقل ۲۰ درصد کرده است.او تصریح کرد: با توجه به گسترش استفاده‌کنندگان از ابزار مالیِ «اختیار فروش تبعی» و نیز افزایش قابل توجه ناشران این اوراق با هدف بیمه سهام و یا تأمین مالی که توسط سهامداران عمده شرکت‌ها انجام می‌شود، اکنون بنا بر مصوبه اخیر هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، این ابزار توسط بازارگردان‌ها نیز قابل استفاده خواهد بود. پارچینی از مزیت‌های این سامانه به ارسال مستقیم درخواست توسط سرمایه‌گذار، کاهش خطای انسانی و امکان طی فرایند اعمال با تعداد قابل توجه در یک روز معاملاتی اشاره کرد.
یادآور می‌شود؛ اختیارمعامله‌ها انواع اوراقی هستند که اختیار معامله یک دارایی را در آینده به سرمایه‌گذار می‌دهند. اوراق اختیار فروش تبعی که در ایران به‌عنوان بیمه کردن سهام از آن یاد می‌شود، در حقیقت، ابزاری است که به‌وسیله آن نوسانات و زیان سهام بیمه می‌شود.
عرضه‌کننده این اوراق، شرکت (ناشر) و یا سهامدار عمده است که هدف آنها ایجاد تضمین و اطمینان نسبت به سهام است.
اطلاعیه درخصوص تسویه نقدی اختیار معاملات (خساپا) معاملات بدون سررسید در سررسید خرداد 1401
به اطلاع سرمایه گذاران محترم بازار سرمایه می رساند، با توجه به فرارسیدن زمان تسویه نقدی قراردادهای اختیار معامله خرید و فروش سهام شرکت سایپا(خساپا) با سررسید خردادماه ۱۴۰۱، نکات مهم درخصوص اعمال قراردادهای مذکور مطابق "دستورالعمل معاملات قرارداد اختیارمعامله در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران مصوب ۱۳۹۷/۰۲/۲۶ هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار" به شرح زیر است:۱- دارندگان موقعیت باز خرید و فروشی که مایل به تسویه نقدی قراردادهای خود می باشند، باید پس از دریافت پیغام از سامانه برخط مبنی بر امکان ارسال درخواستهای اعمال، نسبت به ارسال درخواستهای تسویه نقدی خود از طریق سامانه برخط اقدام کنند.از آنجایی که اعمال قراردادها به صورت غیرخودکار است، مسئولیت عدم اعلام درخواست اعمال، برعهده مشتری می باشد.۲- بر اساس تبصره ۱ ماده ۳۷ دستورالعمل مذکور، اعمال به روش تسویه نقدی تنها برای قراردادهای اختیار معامله در سود امکان پذیر میباشد. همچ نین شایان ذکر است تسویه نقدی قراردادهای اختیار معامله بر اساس آخرین قیمت اعمال اعلامی توسط بورس و قیمت مبنای دارایی پایه در سررسید نقدی انجام می شود.۳- مطابق با مصوبه کمیته محترم فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، انجام تسویه نقدی منوط بر موافقت طرفین قرارداد در سررسید بوده و لذا اعلام موافقت با تسویه نقدی، به معنای اجرای نهایی این نوع تسویه نخواهد بود.۴- آن دسته از دارندگان موقعیت باز خرید موافق با تسویه نقدی که امکان تسویه نقدی برای شان وجود نداشته است، در صورت تمایل می توانند مجدداً در سررسید فیزیکی و در زمان تعیین شده، درخواست تسویه فیزیکی خود را از طریق سامانه برخط ارسال نمایند.۵- در تسویه نقدی امکان انتخاب یکی از دو حالت تسویه با پاره سهم (به کسری از اندازه قرارداد) یا بدون پاره سهم (مضارب صحیحی از اندازه قرارداد) برای دارندگان موقعیت باز خرید وجود دارد.۶- به منظور سهولت در اجرای فرآیند ارسال درخواست اعمال برای کارگزار و مشتری ، در تسویه نقدی، گزینه ای با عنوان «موافقت با اعمال حداکثری» تعبیه شده است. مشتری با انتخاب این گزینه اعلام می کند که در زمان تسویه نقدی، موافق اعمال همه موقعیت های باز خود می باشد. ۷- بر اساس مواد ۴۲ و ۴۴ دستورالعمل مذکور، در صورتی که نماد معاملاتی قرارداد اختیار معامله در زمان تسویه نقدی متوقف باشد، در صورت اعلام طرفین، قرارداد اختیار معامله بر اساس آخرین قیمت مبنای دارایی پایه در بازار نقد، تسویه نقدی می شود.مدیریت ابزارهای نوین مالی شرکت بورس اوراق بهادار تهران
آغاز به کار قرارداد اختیار معامله سکه از ۷ اردیبهشت
گام بزرگی برای از سر گرفته شدن آتی سکه طلا برداشته شد تا جایی که با راهاندازی قراردادهای اختیار معامله، خوش‌بینی به آغاز معاملات آتی سکه طلا افزایش یافته است. این در حالی است که ارزش معاملات بازار قراردادهای آتی معاملات بدون سررسید در بورس‌کالا به بیش از یک‌هزار میلیارد تومان در فروردین‌‌‌ماه رسید. این روند کلی پتانسیل روزهای خوبی را برای بازارهای مشتقه بورس‌کالا به همراه دارد و امیدواریم خاطره قراردادهای آتی سکه طلا زنده شود؛ آن‌‌‌هم در کنار قراردادهای اختیار معامله، گواهی و صندوق‌های طلا در بورس‌کالا میتوان گفت که پس از مدت‌‌‌ها زنجیره معاملاتی این کالا تکمیل خواهد شد.
همان‌‌‌گونه که عنوان شد، قرارداد اختیار معامله سکه طلا با سررسید شهریور ۱۴۰۱ از چهارشنبه هفته جاری، ۷اردیبهشت راهاندازی می‌شود. به گزارش کالاخبر، مدیریت توسعه بازار مشتقه بورس‌کالای ایران با صدور اطلاعیه‌ای از راهاندازی قرارداد اختیار معامله سکه طلا با سررسید شهریور ۱۴۰۱ خبر داد.
براساس این اطلاعیه، راهاندازی قراردادهای اختیار خرید و فروش سکه طلا سررسید شهریور امسال از روز چهارشنبه ۷ اردیبهشت خواهد بود. تاریخ سررسید قراردادهای مذکور ۲۷ شهریور ۱۴۰۱ است. قراردادهای اختیار معامله بدون حد نوسان قیمت، با دوره گشایش به مدت ۳۰دقیقه در ابتدای جلسه معاملاتی آغاز می‌شوند و با دوره عادی معاملاتی ادامه می‌یابند.
۲۶۷هزار قرارداد آتی در فروردین منعقد شد
ارزش معاملات بازار قراردادهای آتی در بورس‌کالا به بیش از یک‌هزار میلیارد تومان در فروردین رسید. ارزش معاملات بازار آتی بورس کالای ایران در فروردین ۱۴۰۱ به یک‌هزار و ۱۵۵میلیارد تومان نزدیک شد و در این بازه زمانی ۲۶۷هزار و ۵۱۳قرارداد آتی بر پایه سه دارایی زعفران‌نگین، صندوق طلا و نقره منعقد شد. در نخستین‌ماه از سال ۱۴۰۱ در سه سررسید اردیبهشت، تیر و شهریورماه ۱۴۰۱ تعداد ۲۵۳هزار و ۱۳۷قرارداد آتی زعفران نگین به ارزش یک‌هزار و ۴۱میلیارد تومان در بازار منعقد شد و این دارایی با افزایش ۹۵درصدی از لحاظ حجم و افزایش ۹۰درصدی (سالانه ) از لحاظ ارزش کل معاملات، مانند ماه‌های اخیر صدرنشین بازار بود. انعقاد ۱۱هزار و ۲۳۸قرارداد آتی صندوق طلا در چهار دوره تحویل فروردین، خرداد، مرداد و مهر سال‌جاری ارزشی بالغ بر ۱۰۷میلیارد تومان را ثبت کرد. این دارایی از نظر حجم با افزایش ۴درصدی و از لحاظ ارزش معاملات با افزایش ۹درصدی روبه‌رو و دوم شد. معامله‌گران ۳هزار و ۱۳۸قرارداد آتی نقره را نیز در سه‌سررسید فروردین، خرداد و مردادماه امسال منعقد کردند و با ثبت ارزش بیش از ۵/ ۶میلیارد تومان این دارایی را در جایگاه سوم معاملات قرار دادند.
دیدگاه شما