تعریف سواد دیجیتالی

شهروند دیجیتال کیست و چگونه آن را به فرزندان خود یاد دهیم؟ (بخش چهارم: تمرین سواد دیجیتالی)

مطالب منتشر شده در این صفحه نمایانگر سیاست رسمی رادیو زمانه نیستند و توسط کاربران تهیه شده اند. شما نیز می‌توانید به راحتی در تریبون زمانه عضو شوید و مطالب خود را منتشر کنید.

در مقاله قبلی به تعریف یک شهروند دیجیتال پرداختیم و گفتیم خوب یا بد بودن این شهروندی کاملا انتخابی است و به رفتار افراد بستگی دارد. اما به این نکته نیز اشاره شد که می‌توان آن را به فرزندان یاد داد تا در آینده جامعه دیجیتالی سالم‌تری داشته باشیم.

سواد دیجیتالی چیست؟

سواد دیجیتالی به معنی توانایی مطالعه اطلاعات آنلاین و فهم معنی و مفهوم آن، شناسایی منبع و تشخیص صحت آن است.

یکی از مهم‌ترین توانایی‌های یک شهروند دیجیتالی خوب، برخورداری از سواد دیجیتالی کافی است. تا زمانی که یک کاربر نتواند خبر واقعی را از یک خبر ساختگی تفکیک کند، هرگز نمی‌تواند به یک شهروند دیجیتالی خوب تبدیل شود.

باید به این نکته هم توجه داشته باشید که سواد دیجیتالی اخلاقیات، حفظ امنیت آنلاین، پیشگیری و مقابله با آزار اینترنتی را هم شامل می‌شود.

سه موضوع مهم در سواد دیجیتالی به شرح زیر است:

تله کلیکی:
این گام به هر متن، عنوان، ویدئو و غیره، اشاره دارد که به عمد طوری طراحی شده تا کاربر را به خود جذب کرده و او را مجاب به کلیک کردن روی آن کند. به زبان ساده‌تر، وب‌سایت‌‎هایی که تنها هدفشان هدایت کاربران به وب‌سایت خود و درآمدزایی از طریق کلیک کردن آنها می‌باشد، از تله کلیکی استفاده می‌کنند. این روش توسط وب‌سایت‌های مخربی که می‌خواهند کاربران را به بدافزار آلوده کنند نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای اینکه در دام این قبیل کلیک ها گرفتار نشوید، هرگاه لینک یا ویدیویی دیدید که از جذابیت بالایی برخوردار بوده و به شدت شما را به خود جذب می‌کند، به هیچ وجه نباید سمت آن بروید.

اخبار جعلی:
این روش از سال ۲۰۱۹ رواج یافته و در آن برخی وب‌سایت‌ها عمدا مقالاتی با اطلاعات غلط یا کاملا مغرضانه منتشر می‌کنند. معمولا در عناوین این قبیل خبرها و مقالات از تله کلیکی هم استفاده می‌شود.

همدردی:
شاید صحبت مجدد در مورد اهمیت همدردی چندان ضروری نباشد. اما به خاطر داشته باشید که با ارزش‌ترین توانایی یک شهروند دیجیتالی خوب، همدردی است. علاوه بر این، بدون حس همدردی امکان تشخیص هدف اصلی نویسنده متن امان پذیر نیست. یک شهروند دیجیتالی خوب باید بتواند انگیزه اصلی نویسنده از پست‌ها و مطالب منتشر شده در فضای مجازی را تشخیص دهد.

سنجش سواد اطلاعاتی کارکنان مشاغل خبری صداوسیما در عصر دیجیتال

1 دانشیار گروه ژورنالیسم و خبر، دانشکده ارتباطات و رسانه، دانشگاه صداوسیما، تهران، ایران.

2 دکترای علوم ارتباطات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

3 کارشناسی ‌ارشد روزنامه‌نگاری، گروه ژورنالیسم و خبر، دانشکده ارتباطات و رسانه، دانشگاه صداوسیما(نویسندۀ‌ مسئول)

چکیده

با ظهور جامعۀ اطلاعاتی تغییرات چشمگیری در مفاهیم و ساختارهای جامعه به وجود آمده است. انفجار اطلاعات ازیک‌طرف و پیشرفت‌های فناوری ICT و پیدایش رسانه‌های نوین از طرف دیگر چالش‌های جدیدی را در عرصۀ دستیابی، درک و استفاده اطلاعات، پیشروی فعالان عرصۀ خبر قرار داده است. لذا برنامه‌ریزان خبر یک رسانه برای دستیابی به اطلاعات به توانایی ویژه‌ای فراتر از سواد پایه‌ای دانش خبر برای رقابت رسانه‌ای و بقاء در جامعۀ اطلاعاتی نیازمندند که از آن به‌عنوان «سواد اطلاعاتی» نام برده می‌شود. یکی از راه‌های ارتقای تعریف سواد دیجیتالی سطح سواد اطلاعاتی برنامه‌ریزان خبر، آگاهی از وضعیت سواد اطلاعاتی ایشان است. این پژوهش به ترسیم وضعیت سواد اطلاعاتی دبیران خبر و خبرنگاران معاونت سیاسی خبر صداوسیما با تأکید بر هفت مؤلفه تشکیل‌دهنده آن بر اساس مدل پاساداس پرداخته و عوامل مؤثر در ارتقای این مهارت را واکاوی کرده است. این تحقیق به روش پیمایش انجام‌شده و جامعۀ آماری آن دبیران خبر و خبرنگاران شاغل در معاونت سیاسی در تهران هستند و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 101 نفر تعیین شد. یافته‌های تحقیق نشان داد که: سواد اطلاعاتی دبیران خبر و خبرنگاران معاونت سیاسی صداوسیما فقط در مؤلفه‌های (تحلیل و ارزیابی اطلاعات، آگاهی پیرامون مسائل حقوقی، اخلاقی و استفاده اطلاعات) در سطح قابل قبولی قرار دارد؛ اما در مؤلفه‌های (تعریف نیاز اطلاعاتی، ادغام و یکپارچه‌سازی اطلاعات و جستجوی اطلاعات) در سطحی متوسط و همچنین در مؤلفه‌های (مهارت‌های مدیریت و سازمان‌دهی اطلاعات و استفادۀ مؤثر و تولید اطلاعات) در سطح پایینی قرار دارد و درمجموع، میانگین نمره سواد اطلاعاتی جامعۀ موردمطالعه 6/51 است که در میانه دامنه 0-100 قرار دارد. مطالعات همچنین نشان داد آموزش دوره‌های زبان انگلیسی و کاربری کامپیوتر (ICDL) رابطۀ مثبت معناداری با سطح سواد اطلاعاتی دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Measurement of the Information literacy of IRIB Personnel Working at Newsroom Jobs

نویسندگان [English]

Davood Nematianaraki 1
Hamid Zeaei Parvar 2
jafar sadeghi 3

1 Associate Professor, Department of Journalism and News, Communication and Media Faculty, IRIB University, Tehran, Iran

2 Ph.D. in Communication, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran. Iran

3 M.A. in Journalism, Department of Journalism and News, Communication and Media Faculty, IRIB University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Striking changes have taken place in the concept and structure of the society with the emergence of information society. Information explosion on the one hand and technological communication advances and also appearance of modern media on the other hand has posed the news activists with new challenges in the field of accessing , understanding and using information. Therefore, news planners need special ability beyond the basic news literacy to access to information in order to compete and survive in the information society which is referred to as “ information literacy “. One of the most important تعریف سواد دیجیتالی strategies to promote information literacy of the news planners is to be aware of their literacy status. The present study has outlined the status of information literacy in the mentioned society emphasizing its seven constituents and influential factors in improving this skill. This study is a deep quantitative and descriptive analysis based on survey method. The findings of this study prove that the news editors and reporters are in a satisfactory position as far as ethical and legal considerations are concerned. Their information literacy is generally average which is not desirable. This study has also shown that there is a key direct relationship between taking English and computer training courses and/or international computer driving licenses (ICDL) and information literacy level.

کلیدواژه‌ها [English]

Data
Information
Information Society
Information Literacy
News Secretary
Journalist

مراجع

ابطحی، عطاءالله (1385). اتاقخبر آنلاین. مجموعه مقالات روزنامه‌نگاری سایبر، گردآورنده: حمید ضیاییپرور، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات.

آستین، جان (1387). نشست تخصصی ژورنالیسم همگرا، معاونت سیاسی صداوسیما، بازیابی 8 بهمن،1387، از: http://www.medianews.ir/fa/2009/01/27/john-austin.html

فرهنگی، علیاکبر و داود نعمتی انارکی (1394). رسانه و خبر؛ برخی دیدگاه‌های غالب و انتقادی، تهران: انتشارات دانشگاه صداوسیما.

Aufdrheide, p. (1993). Media literacy. A report of the national leadership conference on media literacy. Queenstown: Aspen Institute.

Barden, R.A., Hortin, J. A (1982). Indentifying the theoretical foundations of visual literacy. Visual / Verbal languaging, 2, 37-42.

Bradley, Fiona (2003). Information Literacy Libraries: The challenge of developing information literacy instruction programs in special library environment. Unpublished thesis master's, Curtin University of Technology, Sydney.

Bordonaro K (2018). Adult education and academic libraries. Information and Learning Science 119(7/8): 422–431.

Burchinal, L.G (1976). The communications revolution: America's third century challenge. In the future of organizing knowledge. Papers presented at the Texas A & M University.

Catts, ralph,lau,jesus(2008). Towards Information Literacy Indicators.White paper for UNESCO Information for All Programme (IFAP). Paris: UNESCO.

Egelhofer, J. L. & Lecheler, S. (2019). Fake news as a two-dimensional phenomenon: a framework and research agenda. Annals of the International Communication Association, 43, 97-116.

Flynn, D. J. Nyhan, B. & Reifler, J. (2017). The nature and origins of misperceptions: Understanding false and unsupported beliefs about politics. Political Psychology, 38(Supp. 1), 127-150.

Forest, Woody Horton Jr. (2008). Understanding Information Literacy: A Primer. White paper for UNESCO Information for All Programme (IFAP). Paris: UNESCO.

Garrison, B. (2000). Journalist's perceptions of online information-gatheringproblems. Journalism and Mass Communication Quarterly, 77(3), 500 -514.

Herbert, J. (1998). Broadcast journalism: format and language. In M.Breen (Ed.), Journalism: theory and practice (pp.265-300). Paddington, NSW: McLeay Press.

Jenkin, henry (2001). digital renaissance:convergence? I diverge. Retrieved1Jan,2012 , from www.technologyreview.com/business/12434/

Katz, I. R. (2007). Testing information literacy in digital environments: The ETS iSkills™ assessment. Information Technology and Libraries, 26(3), 3–12.

Loo, A. (2006). A model for information literacy course development: a liberal arts university perspective. Library Review. 55(4), 249-258.

McClure, Charles R. (1993). Network literacy in an electronic society: an educational disconnect. Queenstown, MD: Institute for Information Studies.

Oblinger, D. G. Oblinger, J. L. (2005). Educating the Net Generation. Washington, D.C.: EDUCAUSE, retrieved 10 Mar, 2011, from http://www.educause.edu/educatingthenetgen

Otike, Japheth (1999). The information needs and seeking habits of Lawyers in England: a pilot study. The International Information & Library Review. 31(1), 19-39.

Owens, Howard (2007).Twelve things journalists can do to savejournalism. Retrieved6Nov,2009,from:http://www.howardowens.com/2007/twelve-things-journalists-can-do-to-save-journalism

Rock man, I. F. (2002). Strengthening connections between information literacy, general education, and assessment efforts. Library Trends, 51(2), 185–98.

S. Mo Jones-Jang, Tara Mortensen, Jingjing Liu, (2019), Does Media Literacy Help Identification of Fake News? Information Literacy Helps, but Other Literacies Don’t, American Behavioral Scientist, SAGE Publications Article reuse guidelines: sagepub.com/journals-permissions,DOI: 10.1177/0002764219869406

Spitzer. Kathleen L. Eisenberg, Michael B. Lowe, Carrie A. (1998) Information Literacy Essential skills (skills for the Information Age). new York: Eric

Tanner, A., Pierce, S Pravikoff, D. (2004). Readiness for evidence-based practice: information literacy needs of nurses in the United States. Studies in health technology formatics.107(Pt 2), 936-40.

Watson, J. (1998). Media communication: An introduction to theory and process. New York: Hound mills, Basingstoke, Hampshire, Macmillan Press.

بی سوادی در عصر دیجیتال

اگر این روزها همه مثل چسب به گوشی های همراه خود چسبیده اند، دیگر چه نیازی به آموزش سواد دیجیتالی است؟ اصلا چه کسی باید سواد و دانش دیجیتالی را آموزش دهد؟ و بالاخره مهم ترین سؤال این است: تعریف سواد دیجیتالی باسواد دیجیتال كیست؟

اگر این سؤال ها تا به حال برایتان پیش آمده، بدانید که تنها نیستید. خیلی ها در همین لحظه شاید به خاطر دانش اندک شان درباره دنیای دیجیتال با مشکل مواجه شده باشند و هیچ ایده ای نداشته باشند که چطور آن را حل کنند. در دنیای امروز بسیاری درگیر این دغدغه هستند که چطور از فناوری در کلاس های درس، که نخستین بستر برای آموزش دانش یا سواد دیجیتالی است، استفاده کنند و از همه مهم تر اینکه چطور پیشرفت فناوری و گسترده تر شدن ابعاد دنیای دیجیتال شیوه یادگیری در کودکان را تغییر می دهد.

سواد دیجیتالی در فرهنگ لغات به معنای «داشتن دانش و توانایی استفاده از شماری از ابزارهای فناوری برای مقاصد مختلف» است. آن هایی که سواد دیجیتالی دارند، «کسانی هستند که می توانند با استفاده استراتژیک از فناوری، اطلاعات را پیدا و ارزیابی کنند، با دیگران ارتباط برقرار و همکاری کنند، محتوای تازه تولید کنند و با دیگران به اشتراک بگذارند و در نهایت از اینترنت و ابزارهای فناوری برای رسیدن به بسیاری از اهداف آکادمیک، حرفه ای و شخصی خود استفاده کنند.»

افسانه بومی های دنیای دیجیتال

بسیاری از مادر و پدرهاى امروز فکر می کنند چون بچه هایشان (نسل Z و بخشى از نسل هزاره) از زمانی که به دنیا آمده اند با فناوری سروکار داشته اند و به گونه ای با آن بزرگ شدند، پس در این زمینه باسواد محسوب می شوند یا در استفاده از فناوری ماهرند.

شاید به همین خاطر است که به این نسل می گویند «بومی های دنیای دیجیتال» و به نسل پس از پیدایش اینترنت و توسعه فناوری می گویند «مهاجرهای دنیای دیجیتال». اما از نگاه عده ای این برچسب گذاری اصلا از پایه غلط است، چراکه بچه های امروز با وجود تمام امکاناتی که در اختیار دارند، باسوادتر از مادر و پدرهای شان یا همان به اصطلاح مهاجرهای دنیای دیجیتال نیستند.

بی سواد در قرن 21

تا همین سی و اندی سال پیش «بی سواد» به کسی گفته می شد که سواد خواندن و نوشتن و حساب کردن نداشت، اما حالا زمان گذشته، «بی سوادی» مفهوم جدیدی پیدا کرده و دیگر وقتش رسیده که در لغت نامه ذهن مان تغییراتی به وجود بیاوریم.

مفهوم قرن بیست ویکمی واژه «بی سوادی» با تغییراتی که دنیا به واسطه پیشرفت فناوری با آن مواجه شده و شکل های گوناگون ارتباطی و سطوح مختلف تعامل که از پس این تغییرات به وجود آمده، شکل گرفت.

اما آیا واقعا این دنیای جدید یا دنیای دیجیتالی با دنیای آنالوگ قدیم تا این اندازه تفاوت دارد که منجر به تغییر مفهوم یک واژه شود؟ بله؛ دنیای دیجیتالی با دنیای آنالوگ فرق های زیادی دارد. مهم ترین فرقش هم این است که در دنیای دیجیتالی دیگر صرفا به کسی که سواد خواندن و نوشتن و حساب کردن دارد، نمی گویند باسواد. حالا برای باسواد بودن انسان ها باید مهارت استفاده از یک دنیای به هم پیوسته را داشته باشند؛ دنیایی که به لحاظ جغرافیایی خیلی کوچک تر اما به لحاظ اطلاعاتی خیلی بزرگ تر از دنیای قبل از گوگل است.

زبان دیجیتالی، زبان دوم انسان ها

در این دنیا دیگر تنها دغدغه سیستم آموزشی یک کشور، راه انداختن نهادهای سوادآموزی و در سطوح بالاتر آموزش زبان دوم و زبان خارجی نیست؛ زبان دیگری به نام زبان دیجیتالی، عنوان زبان دوم را به خود گرفته و اگر کسی پیش از اوایل دهه 90 میلادی به دنیا آمده باشد، بومی این زبان نخواهد بود. تنها آن هایی که بعد از این دوره به دنیا آمده اند، «بومی» در نظر گرفته و بقیه «مهاجر» نامیده می شوند.

در سیستم آموزشی امروز، عده ای بر این باورند که دانش آموزان باید توانایی یافتن اطلاعات در فضای مجازی، سنجش میزان اعتبار و کاربرد بالقوه آن را در کلاس های درس خود داشته باشند. اگر مهارت های مربوط به سواد دیجیتالی را کمی عمیق تر بررسی کنیم، احتمالا به زیرشاخه های دیگری چون سواد اجتماعی و میان فرهنگی هم می رسیم.

تا همین جای کار هم این شبکه های اجتماعی یک سری مهارت های تازه تعریف کرده اند؛ مهارت هایی مثل پیدا کردن سابقه افراد در فضای مجازی، چه در ارتباط با مسائل شخصی و چه حرفه ای. دانستن اینکه چه چیز را با چه کسانی به اشتراک بگذاریم یکی از مهم ترین بخش های همین فرآیند است.

در این دنیای عجیب و غریب اینکه یاد بگیریم چطور باید در امان بمانیم و در عین حال روابط طبقه بندی شده را حفظ کنیم، هم چالش برانگیز است و هم تا حد زیادی دشوار. یادگیری چگونه ارتباط برقرار کردن با سایر فرهنگ ها و دیدگاه های جهانی حالا بخشی از زندگی روزانه همه شده است.

راه رسیدن به سواد دیجیتالی

بسیاری از تحلیلگران معتقدند سواد دیجیتالی و آگاهی از اصول و ضوابط کمی و کیفی آن در دوره فعلی صرفا از طریق آموزش اتفاق می افتد. به عبارت دیگر، سیستم های آموزشی باید به گونه ای طراحی شوند که هم واحدهایی برای آموزش دنیای دیجیتال تعریف شود و تعریف سواد دیجیتالی هم دانش آموزان در کلاس های درس خود به صورت دائم و به مقدار کافی از ابزارهای فناوری استفاده کنند.

اما مثل همیشه علم چند قدم جلوتر از انسان حرکت می کند و فرآیند تطبیق به همین سادگی ها اتفاق نمی افتد. نمونه بارزش وجود کلاس های درسی است که حتی از ساده ترین ابزارهای فناوری هم محروم هستند. کمبود آموزگارانی را که بتوانند دانش آموزان را با سرعت دنیای دیجیتال و فناوری پیش ببرند هم به مسئله کمبود امکانات اضافه کنید. دنیا با سرعت نور در حال پیشرفت است، اما تعداد آموزگارانی که وظیفه شان آموزش است ولی هنوز خودشان را در دنیای جدید پیدا نکرده اند، روزبه روز بیشتر می شود؛ دنیایی که سرعت توسعه معمولا از زمان و انرژی انسان برای همگام شدن پیشی می گیرد.

در این وضعیت بهتر است نگرانی های مان نسبت به آینده بیشتر به این سمت سوق داده شود که اگر زبان دنیای فناوری و دیجیتال را به عنوان زبان دوم و بخشی مهم در زندگی های مان در نظر نگیریم، احتمالا فرسنگ ها با آنچه سواد دیجیتالی خوانده می شود، فاصله مى گیریم و نمى توانیم نقش خودمان را در پیشبرد آینده غیرقابل پیش بینی این دنیا درست ایفا کنیم.

اگرچه عده ای می گویند برخلاف اینکه ما فکر می کنیم آنهایی که در عصر دیجیتال به دنیا آمده اند، احتمالا به راحتی با دنیای فناوری ارتباط برقرار می کنند و با آن راحت هستند، اما حقیقت چیز دیگری است. دانش آموزان امروز آن قدرها هم که ما فکر می کنیم خوره فناوری نیستند و اینجا همان جایی است که کار آموزگاران شروع می شود. حالا این آموزگاران هستند که باید از این فرصت استفاده کنند و به دانش آموزان مفهوم «اتصال به یک دنیای مجازی» را با توجه به میزان آگاهی، سواد و آمادگی شان برای ورود به دنیای مشاغلی که احتمالا تعریف سواد دیجیتالی هنوز به وجود نیامده اند، بیاموزند.

فرآیند آموزش سواد یا دانش دیجیتال در مدارس می تواند با فعالیت های کلاسی چون معرفی شبکه های اجتماعی، نرم افزارهای ارتباطی، چگونگی استفاده از هر یک از این شبکه ها و نرم افزارها، طریقه جست وجو کردن در فضای مجازی و. . . میسر شود.

اینکه این فرآیند چطور اتفاق می افتد، دیگر به احساس مسئولیت و ابتکار نهادهای آموزشی و پرسنل اش بستگی دارد؛ اینکه چطور می توانند اطلاعات به ظاهر پیچیده مربوط به دنیای دیجیتال را به زبانی که برای دانش آموزان کسل کننده نباشد، تدریس کنند. گوگل به تنهایی منابع زیادی را برای دانش آموزان و آموزگاران ایجاد کرده که از طریق آن بتوانند اینترنت را شناسایی و رمز گشایی کنند؛ یا به زبان ساده چند و چونش را یاد بگیرند.

عواقب فرار از سواد دیجیتالی

فقدان سواد دیجیتالی در جوامع امروزی می تواند فرآیند پذیرش و تطبیق با ابزارهای ارتباطی گوناگون دنیای مجازی، نرم افزارها و شبکه های اجتماعی را آهسته کند. همه مردم شاید طریقه استفاده از یک نرم افزار بخصوص را ندانند، اما در نهایت می توانند از کسی بپرسند و اینجا دقیقا همان جایی است که بی سوادی اتفاق می افتد.

در دنیای امروز بی سوادی، به معناى سنتى اش، دیگر از معضلات اصلی جامعه به حساب نمی آید. تقریبا همه دست کم توانایی خواندن را دارند.شاید حساب و نوشتن را هم بلد باشند. دیگر نمی توان به راحتی کسی را پیدا کرد که نه بتواند بخواند و نه بنویسد و حساب کند. البته نه به این خاطر که وجود ندارند، به این خاطر که اعلام حضور نمی کنند، یعنی بی سوادی شان را پنهان می کنند.

در واقع رفتارهای جمعی افراد، به سمتی رفته که افراد بی سواد یا کم سواد خودشان، خودشان را ایزوله می کنند، چرا که در صورت مشارکت پیوسته در دنیای امروز، احتمالا حال چندان خوشی نخواهند داشت؛ اول به خاطر نداشتن مهارت در این زمینه و بعد هم ترس از عدم پذیرش از سوی جامعه. با توجه به پیشرفت فناوری و وابستگی فرهنگ جوامع به آن، عدم آگاهی افراد درباره دنیای نرم افزارها و سخت افزارها عواقبی را با خود به همراه خواهد داشت؛ عواقبی چون فقدان مهارت، ترس از مشارکت اجتماعی، مقابله با آگاهی از دانش مربوط به این زمینه و انکار کردن مزایای دنیای دیجیتال.

سنجش سواد اطلاعاتی کارکنان مشاغل خبری صداوسیما در عصر دیجیتال

1 دانشیار گروه ژورنالیسم و خبر، دانشکده ارتباطات و رسانه، دانشگاه صداوسیما، تهران، ایران.

2 دکترای علوم ارتباطات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

با ظهور جامعۀ اطلاعاتی تغییرات چشمگیری در مفاهیم و ساختارهای جامعه به وجود آمده است. انفجار اطلاعات ازیک‌طرف و پیشرفت‌های فناوری ICT و پیدایش رسانه‌های نوین از طرف دیگر چالش‌های جدیدی را در عرصۀ دستیابی، درک و استفاده اطلاعات، پیشروی فعالان عرصۀ خبر قرار داده است. لذا برنامه‌ریزان خبر یک رسانه برای دستیابی به اطلاعات به توانایی ویژه‌ای فراتر از سواد پایه‌ای دانش خبر برای رقابت رسانه‌ای و بقاء در جامعۀ اطلاعاتی نیازمندند که از آن به‌عنوان «سواد اطلاعاتی» نام برده می‌شود. یکی از راه‌های ارتقای سطح سواد اطلاعاتی برنامه‌ریزان خبر، آگاهی از وضعیت سواد اطلاعاتی ایشان است. این پژوهش به ترسیم وضعیت سواد اطلاعاتی دبیران خبر و خبرنگاران معاونت سیاسی خبر صداوسیما با تأکید بر هفت مؤلفه تشکیل‌دهنده آن بر اساس مدل پاساداس پرداخته و عوامل مؤثر در ارتقای این مهارت را واکاوی کرده است. این تحقیق به روش پیمایش انجام‌شده و جامعۀ آماری آن دبیران خبر و خبرنگاران شاغل در معاونت سیاسی در تهران هستند و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 101 نفر تعیین شد. یافته‌های تحقیق نشان داد که: سواد اطلاعاتی دبیران خبر و خبرنگاران معاونت سیاسی صداوسیما فقط در مؤلفه‌های (تحلیل و ارزیابی اطلاعات، آگاهی پیرامون مسائل حقوقی، اخلاقی و استفاده اطلاعات) در سطح قابل قبولی قرار دارد؛ اما در مؤلفه‌های (تعریف نیاز اطلاعاتی، ادغام و یکپارچه‌سازی اطلاعات و جستجوی اطلاعات) در سطحی متوسط و همچنین در مؤلفه‌های (مهارت‌های مدیریت و سازمان‌دهی اطلاعات و استفادۀ مؤثر و تولید اطلاعات) در سطح پایینی قرار دارد و درمجموع، میانگین نمره سواد اطلاعاتی جامعۀ موردمطالعه 6/51 است که در میانه دامنه 0-100 قرار دارد. مطالعات همچنین نشان داد آموزش دوره‌های زبان انگلیسی و کاربری کامپیوتر (ICDL) رابطۀ مثبت معناداری با سطح سواد اطلاعاتی دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Measurement of the Information literacy of IRIB Personnel Working at Newsroom Jobs

نویسندگان [English]

Davood Nematianaraki 1
Hamid Zeaei Parvar 2
jafar sadeghi 3

1 Associate Professor, Department of Journalism and News, Communication and Media Faculty, IRIB University, Tehran, Iran

2 Ph.D. in Communication, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran. Iran

3 M.A. in Journalism, Department of Journalism and News, Communication and Media Faculty, IRIB University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Striking changes have taken place in the concept and structure of the society with the emergence of information society. Information explosion on the one hand and technological communication advances and also appearance of modern media on the other hand has posed the news activists with new challenges in the field of accessing , understanding and using information. Therefore, news planners need special ability beyond the basic news literacy to access to information in order to compete and survive in the information society which is referred تعریف سواد دیجیتالی to as “ information literacy “. One of the most important strategies to promote information literacy of the news planners is to be aware of their literacy status. The present study has outlined the status of information literacy in the mentioned society emphasizing its seven constituents and influential factors in improving this skill. This study is a deep quantitative and descriptive analysis based on survey method. The findings of this study prove that the news editors and reporters are in a satisfactory position as far as ethical and legal considerations are concerned. Their information literacy is generally average which is not desirable. This study has also shown that there is a key direct relationship between taking English and computer training courses and/or international computer driving licenses (ICDL) and information literacy level.

کلیدواژه‌ها [English]

Data
Information
Information Society
Information Literacy
News Secretary
Journalist