بازار بدهی هنوز جای رشد دارد
به گزارش بورس نیوز، علیرضا توکلی کاشی درخصوص بازار بدهی اظهار کرد: بازار بدهی یکی از فرصت‌های مناسب برای توسعه بازار سرمایه است. با بررسی کشورهای پیشرفته دنیا، درمی‌یابیم که حدود ۷۰ درصد بازار سرمایه آنها به بازار بدهی و کمتر از ۳۰ درصد آن به بازار سهام تعلق دارد؛ دلیل این موضوع و اقبال به بازار بدهی نیز کم بودن ریسک این بازار و تطابق آن با ذائقه سرمایه‌گذاران است.
وی افزود: بنابر تحقیقات انجام شده در بورس‌های دنیا، تقریبا نسبت بین ۳۰ تا ۴۰ درصد سهام و ۶۰ تا ۷۰ درصد اوراق بدهی، ذائقه سهامداران عمده کشورهای دنیا را تشکیل داده است.
کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: در ۵ سال گذشته، بازار سرمایه رشد خوبی در زمینه توسعه بازار بدهی داشته، اما معتقدم این بازار هنوز جاری رشد دارد. یکی از شاخص‌های که برای سنجش این موضوع وجود دارد، اندازه این بازار است.
توکلی بیان کرد: طی این سالها بازار اوراق بدهی به طور میانگین با سالی ۸۰ درصد رشد روبه‌رو بوده، اما اگر این موضوع را با کل بازار بدهی کشور که شامل تسهیلات و خود اوراق بدهی است در نظر بگیریم، طی چهار سال اخیر سهم ما در مجموع بین ۴ تا ۸ درصد در نوسان بوده است.
وی تصریح کرد: در حال حاضر سهم بازار اوراق بدهی از کل این بازار حدود ۸ درصد بوده و این در حالی است که این نسبت در دنیا بیش از ۶۵ درصد است.
معاون توسعه کانون نهادهای سرمایهگذاری ایران تاکید کرد: بستر‌های رشد این بازار فراهم بوده و در حال حاضر در زمینه ابزارهای بدهی و انواع اوراق بدهی تنوع بسیار خوبی داریم. اوراق مشارکت، اوراق اجاره، مرابحه، اسناد خزانه اسلامی، اوراق سلف، اوراق منفعت و اوراق وکالت، از جمله اوراقی هستند که منتشر شده و در بازار مبادله میشوند.
توکلی کاشی بیان کرد: در سمت تقاضای خرید اوراق و از جهت حجم قبول سرمایه هم با توجه به امکان توسعه صندوقهای سرمایهگذاری، آنها می‌توانند بازار بالقوه خرید این اوراق باشند؛ صندوقهای سرمایهگذاری، سالانه امکان رشد بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار میلیارد تومان را دارند؛ این ارقام در مقایسه با رشد سالانه نقدینگی در کشور اعداد نسبتا کوچکی هستند. تنها در سال ۱۳۹۷، نقدینگی کل کشور به میزان ۴۲۰ هزار میلیارد تومان افزایش یافت و برای سال ۱۳۹۸ نیز رشدی در حدود ۵۰۰ هزار میلیارد تومان، مورد انتظار است.
وی ادامه داد: به نظر من اکنون وقت آن رسیده تا پوست‌اندازی جدی در زمینه اوراق بدهی هم در سمت عرضه و هم در سمت تقاضا داشته باشیم؛ در این خصوص، می‌توانیم ابتدا با توسعه اندازه صندوقهای سرمایهگذاری و بعد با صدور مجوز انتشار اوراق جدید شرکتهای بورسی و فرابورسی به این هدف برسیم.
این کارشناس بازار سرمایه ورود بانک مرکزی به بازار بدهی را در چهارچوب عملیات بازار باز سبب رونق بیشتر این بازار دانست و گفت: علاوه بر آن تعداد زیادی از استارتاپ نیز در کشور فعال شده اند که تحت عنوان «پرداخت یار» در حال انجام فعالیت هستند، این گروه از استارتاپ‌ها می‌توانند ضمن ارائه خدمات جدید به مشتریان خود به رشد بازار بدهی نیز کمک کنند.
توکلی کاشی پیشنهاد کرد: برای رسیدن به سطح بالاتری از رشد در بازار بدهی، باید با توجه به فراهم شدن زیرساخت‌های بازار بدهی برای توسعه این بازار طوری فرهنگسازی انجام دهیم که شرکتها و ناشران به جای تامین مالی از طریق سیستم بانکی، تامین مالی خود را از طریق بازار بدهی انجام دهند.
این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: در این زمینه یکی از اقداماتی که میتوان برای سرعت گرفتن این روند انجام داد، این است که خط‌کشی خیلی شفاف و ساده‌ای را بگذاریم به طوری که شرکتها برای تامین مالی کمتر از ۱۰۰ میلیارد تومان به بانکها مراجعه کنند و برای تامین مالی بالای صد میلیارد تومان به بازار سرمایه مراجعه کرده و با انتشار اوراق بدهی خود را تامین مالی کنند.
زیر و بم انتشار اوراق بدهی در ۱۷ ماه گذشته
یک تحلیلگر بازار سرمایه ضمن بررسی میزان اوراق بدهی منتشر شده در سال ۱۳۹۹ و پنج ماهه نخست سال جاری، تاثثیر انتشار این اوراق بر کنترل تورم و همچنین فرصت های توسعه بازار بدهی برای بازار سرمایه را تشریح کرد.
سید محمد هاشم نژاد در گفت و گو با ایسنا، با تاکید بر اینکه توسعه بازار بدهی، فرصتی جهت تعمیق بازار مالی کشور است که می‌تواند منافع و مزایای زیادی را برای اقتصاد ملی موجب شود، اظهار کرد: کشف نرخ سود بازاری، مدیریت بهتر بدهی‌ها، انضباط و شفافیت مالی بهتر، تسهیل در اعمال سیاستهای پولی، تسریع جریان نقدینگی و تعمیق بازار سرمایه، از جمله محاسنی است که متخصصین و کارشناسان برای بازار بدهی عنوان می کنند.
وی ادامه داد: در این میان، دولت نیز سعی دارد تا از این ابزار که از نظر شرعی مورد پذیرش قرار گرفته است، در جهت بازارپذیر کردن بدهی‌های خود استفاده کند. این امری است که در برنامه ششم توسعه نیز برای دولت پیش‌بینی شده و انتظار میرود در سال‌های آتی نیز میزان استفاده دولت از بازار بدهی جهت مدیریت بدهی‌های خود افزایش یابد.
جزئیات اوراق منتشر شده در سال گذشته
این کارشناس بازار سرمایه به آخرین گزارش معاونت امور اقتصادی و هماهنگی برنامه و بودجه اشاره کرد و گفت: بر اساس این گزارش، درهشت ماهه نخست سال ۱۳۹۹ بالغ بر ۲۸.۷ هزار میلیارد تومان اوراق اسناد خزانه اسلامی، ۱۶.۴ هزار میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی براساس بند ب تبصره۵ قانون بودجه سال ۱۳۹۹ و ۵۶.۹ هزار میلیارد تومان اوراق نقدی براساس مصوبات شورای عالی هماهنگی اقتصادی منتشر شد.
هاشم نژاد افزود: همچنین در آبان ماه ۱۳۹۹ نزدیک به ۸.۹۵ هزار میلیارد تومان اوراق بدهی وارد بازار شد که از این میزان ۴.۵ هزار میلیاردتومان مربوط به اوراق مرابحه با نمادهای "بازار بدهی چیست؟ اراد" است. از این میان۱.۵ هزار میلیارد تومان اوراق اسنادخزانه اسلامی در بازار سرمایه پذیرش شد تا مانده اوراق اسناد خزانه اسلامی در سال ۱۳۹۹ به ۲۰.۵ هزار میلیارد تومان بر سد. اگرچه انتشار اوراق اسناد خزانه "اخزا ۹۰۱ "تا "اخزا۹۰۵ "در اردیبهشت سال جاری انجام شده، به دلیل زمانبری فرایند اداری، پذیرش این اوراق در ماه‌های بعد و عمدتا در شهریور ماه انجام شده است.
وی با بیان اینکه از آغاز مکانیسم حراج از ۱۳خرداد ۱۳۹۹ تا پایان آبان ۱۳۹۹ مجموع فروش اوراق نقدی دولتی به ۱۷ بانک و ۲۲ نهاد مالی غیربانکی و در ۲۵ مرحله، حدود ۷۵ هزار میلیارد تومان بوده است، عنوان کرد: اوراق مزبور با سررسیدهای یک تا چهار سال عرضه شده و دارای کوپن های سود شش ماهه با نرخ ۱۵ تا۲۱.۶ در صد بوده اند. از مجموع ۷۵ هزار میلیارد تومان اوراق بدهی نقدی واریز به خزانه از طریق مکانیسم حراج حدود۴۴.۷ هزار میلیارد تومان از طریق بانکها و ۲۹.۹ هزار میلیارد تومان از طریق نهادهای مالی همچون صندوقهای سرمایهگذاری جذب شده است.
میزان اوراق منتشر شده در سال جاری
این تحلیلگر بازار سرمایه ادامه داد: از طرفی دیگر، آخرین گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد، در دوره پنج ماهه منتهی به مرداد ۱۴۰۰، مجموع اوراق بدهی منتشر شده مبلغ ۳۳۳ هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال بوده که از افزایش۷۲.۲ درصدی حکایت دارد. مجموع اوراق بدهی منتشر شده در پنج ماه نخست سال جاری به رقم ۷۰۲ هزار میلیارد ریال رسیده است که نسبت به پنج ماه نخست سال گذشته که ۷۶۱ هزار و ۳۰۰ میلیارد ریال بوده از کاهش ۷.۸ درصدی برخوردار است. براساس این گزارش، در مردادماه ۱۴۰۰، اوراق بدهی دولتی با ۱۶۱.۴ درصد رشد نسبت به تیرماه، ۳۲۶ هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال بوده است. این در حالی است که اوراق بدهی دولتی منتشر شده در پنج ماه ابتدایی سال جاری با کاهش ۱۲.۱ درصدی نسبت به پنج ماهه ۱۳۹۹، به رقم ۵۷۹ هزار و ۱۰۰ میلیارد ریال رسیده است.
هاشم بازار بدهی چیست؟ نژاد با بیان اینکه در مردادماه ۱۴۰۰، اوراق بدهی شهرداری منتشر نشده است، توضیح داد: انتشار اوراق بدهی شهرداری در پنج ماهه ابتدایی سال جاری با بیش از ۱۰۰ افزایش نسبت به پنج ماهه نخست سال گذشته، به رقم ۶۷ هزار و ۲۰۰ میلیارد ریال رسیده است. همچنین در دوره پنج ماهه ابتدایی سال جاری، اوراق بدهی شرکتی با کاهش ۱۹.۳درصدی نسبت به دوره مشابه سال گذشته به ۷ هزار میلیارد ریال رسید. انتشار این اوراق در مرداد ۱۴۰۰ نسبت به ماه گذشته که ۷ هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال بوده است، کاهش ۹.۱ درصدی را نشان می‌دهد.
وی به برآورد حجم اوراق دولتی قابل انتشار در بازار بدهی چیست؟ سال ۱۴۰۰ بر اساس دو فرضیه برابر بودن حجم حقیقی در اسفند ۱۴۰۰ با فروردین ۹۸ و همچنین بر اساس فرضیه برابر بودن نسبت حجم اوراق به نقدینگی در اسفندماه ۱۴۰۰ با فروردین ۹۸ پرداخت و عنوان کرد: در حالت کلی، افزایش انتشار اوراق بدهی از این جهت اهمیت دارد که می‌تواند از طریق تأثیر بر پایه پولی مانع از رشد تورم شود. انتشار اوراق بدهی توسط دولت‌ها با هدف مدیریت کسری بودجه و تامین مالی پروژه‌های ملی به جای استقراض دولت از بانک مرکزی و شبکه بانکی سال‌هاست که در کشورهای توسعه‌یافته و درحال توسعه به‌کار گرفته میشود.
تاثیر انتشار اوراق بدهی بر کنترل تورم
این تحلیلگر بازار سرمایه افزود: ارزش اوراق دولتی سررسید نشده در تعداد زیادی از کشورها بیشتر از ارزش شرکتهای بورس است و حتی بعضا با تولید ناخالص داخلی کشورها برابری می‌کند. به اعتقاد برخی اقتصاددانان، ایران برای دستیابی به رشد اقتصادی بالا، باید طی دهه آینده عمق بازار سرمایه یعنی مجموع نسبت بازار سهام و بازار بدهی به تولید ناخالص داخلی را از نسبت فعلی به حدود دوبرابر برساند که مستلزم رشد سالانه حدود ۱۰درصد عمق مالی بازار سرمایه است. به نظر می رسد این کار عمدتا از طریق توسعه بازار نوپای اوراق بدهی میسر است که ظرفیت‌های زیادی دارد؛ به ویژه آنکه سرعت خصوصی‌سازی شرکتهای دولتی نیز کند شده است و انتشار اوراق بدهی می‌تواند کمک زیادی به برنامه‌های اقتصادی دولت کند.
هاشم نژاد با تاکید بر اینکه بازار اوراق بدهی یک ظرفیت بزرگ دیگر نیز دارد، توضیح داد: این بازار قادر است از طریق تأثیر بر پایه پولی به بانک مرکزی در مهار تورم و اجرای سیاستهای انقباضی کمک کند؛ بر همین اساس از چند سال پیش با توصیه‌های اقتصاددانان حجم انتشار اوراق بدهی افزایش یافته است و ظرف پنج سال گذشته ارزش بازار اوراق تامین مالی بیش از ۱۵۰۰ درصد افزایش یافته است. هرچند انتشار اوراق بدهی برای دولت، شهرداری و شرکتها تعهد مالی ایجاد می‌کند، اما عرضه اوراق بدهی دولتی و غیردولتی که به‌عنوان یک استراتژی پولی و بانکی در دستور کار بانک مرکزی است، در سال اخیر روند مثبتی را تجربه کرده است و رشد معاملات و بازده بازارهای مالی آن نشان می‌دهد، انتشار این اوراق با استقبال خوبی مواجه شده است.
وی ادامه داد: آمارها نشان می‌دهد حجم انتشار اوراق بدهی شرکتی یا اوراق بدهی متعلق به بخش خصوصی هم به سرعت در حال رشد است، اما با وجود رشد زیاد، این میزان سهم کمی از حجم کل اوراق بدهی را شامل میشود. درواقع با وجود آنکه حجم انتشار اوراق بدهی هر ماه در حال افزایش است، اما همچنان بخش زیادی از این اوراق بدهی متعلق به دولت است و هنوز شرکتهای خصوصی سهم زیادی از انتشار این اوراق ندارند.
این تحلیلگر بازار سرمایه با بیان اینکه استفاده از اوراق بدهی یا همان صکوک به عنوان گزینه‌های جدید تأمین مالی می‌تواند فرصت مناسبی را برای فعالان اقتصادی فراهم آورد تا در مسیر توسعه و افزایش فعالیت بنگاه‌ها گام بردارند، گفت: توسعه بازار بدهی، تنوع و نوآوری در ابزارهای موجود و طراحی ابزارهای جدید توانسته نظام تأمین سرمایه در گردش از طریق بازار سرمایه را بیش از پیش گسترش دهد. هم‌اکنون منابع مالی قابل‌توجهی برای تأمین سرمایه در گردش شرکتها از طریق انتشار انواع اوراق بدهی تأمین شده است. بازار بدهی یکی از بازارهایی است که تا حدودی در اقتصاد ایران مهجور مانده است، با اینکه دولت‌ها به طور معمول در راستای رد دیون خود اقدام به بهره‌برداری از این ابزار میکنند و با استفاده از انتشار اوراق بدهی به نوعی زمینه را برای تامین مالی خود فراهم می‌سازند، اما همچنان از استانداردهای جامعه فاصله داریم.
نقشه راه تامین مالی کسب وکارها از بازار سرمایه
در برنامه شمارش معکوس چهارشنبه همراه با محمدجواد فرهانیان رئیس هیات مدیره شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه به موضوع مسیر توسعه تامین مالی از طریق بازار سرمایه پرداخته شد.
فردای اقتصاد: شـرکت مدیریـت دارایـی مرکـزی بـازار سـرمایه بـا توجـه بـه جایگاهـی کـه در بـازار سـرمایه دارد بایـد حافـظ منافـع خریـداران اوراق بهـادار اسـلامی (صکـوک) بـوده و بــر تمــام مراحــل اعــم از خریــد و اجــاره دارایــی، فــروش و بازخریــد اوراق، نحــوه بکارگیـری سـرمایه جـذب شـده بـا توجـه بـه ماهیـت اوراق، نحـوه پرداخـت سـود اوراق و نحــوه عملکــرد نهادهــای واســط و ارکان انتشــار اوراق نظــارت نمایــد.
بــه نظــر می‌رســد صکوکــی کــه تــا پیــش از ایــن، نامــی نه چنــدان شــناخته شــده حتــی بــرای برخــی از فعــالان بــازار ســرمایه در ایــران داشـت، حالا بـه یکـی از بازیگـران مهـم ایـن بـازار تبدیـل شـده اسـت و به نظر در میان‌مـدت و بلندمـدت خواهـد توانسـت سـرمایه‌گذاران خـرد و غیـرحرفـه‌ای را نیـز بـه سـمت خـود جلـب نمایـد.
در برنامه شمارش معکوس چهارشنبه همراه با محمدجواد فرهانیان رئیس هیات مدیره شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه به موضوع مسیر توسعه تامین مالی از طریق بازار سرمایه پرداخته شد. در ابتدا ابزارهای تامین مالی در این بازار و همچنین روند آمار و ارقام آن در طول سالیان اخیر مورد بررسی قرار گرفت و در ادامه همراه با محمدجواد فرهانیان به بررسی جوانب مختلف این موضوع پرداختیم. وی در طول صحبت‌های خود به الزامات مورد نیاز برای توسعه مسیر تامین مالی شرکتها، چالش‌های آن، مشوق‌های تسهیل کننده از سمت سیاستگذاران و. پرداخت.
مزیت سرمایهگذاری در صکوک چیست؟
رئیس هیات مدیره شرکت مدیریت دارایی مرکزی در رابطه با مزایای خرید این اوراق نسبت به سپرده بانکی و صندوق ها و.. توسط سرمایه‌گذاران گفت: بازار سرمایه از دو بخش اوراق بدهی و بازار سهام تشکیل شده است و هدف از رونق بازار بدهی تضعیف بازار سهام نیست. باید ویژگیهای این اوراق به مردم شناسانده شده و ناشران بورسی به نحوه‌ی مناسبی با این اوراق آشنا شوند که در این صورت سرمایه‌گذاران برای ورود به این بازار ترغیب میشوند.
وی خاطرنشان کرد: سرمایه‌گذاران در صورتی که نگاه دارایی به صکوک داشته باشند می‌توانند از طریق روش‌های مدیریت پرتفوی بازدهی‌های بالاتری از نرخ اسمی را نیز کسب کنند.
مسیر بهینه تامین مالی برای کسب وکارها چیست؟
فرهانیان در رابطه با بهترین روش تامین برای شرکتها عنوان کرد: هدف از تشکیل بازار اوراق بدهی با عقود اسلامی کمک به تشکیل سرمایه ثابت در اقتصاد کشور و کمک به رونق اقتصادی از طریق تسهیل تامین مالی بخش تولید است و این بازار به دنبال تضعیف بازار پول به عنوان روش سنتی تامین مالی نیست.
او ادامه داد: ماهیت بازار پول تامین مالی کوتاه مدت در بازه کمتر از یک سال است و زمانی که نیاز به برخورد با عیارهای ساده تر باشد میتوان از بازار استفاده کرد؛ اما تامین مالی از طریق سرمایه کاملا حرفه‌ای و با انتشار اوراق کاملا استاندارد انجام خواهد شد. اوراق استاندارد اوراقی است که قابلیت بالایی در نقل و انتقالداشته و از پشتوانه و اعتبار قابل توجهی برخوردار است.
مسیر توسعه تامین مالی از طریق بازار سرمایه
محمدجواد فرهانیان، هیئت مدیره شرکت بازار بدهی چیست؟ مدیریت دارایی مرکزی در رابطه با شرایط لازم برای تامین مالی شرکتها از طریق بازار سرمایه اظهار کرد: شرکتها مسیر سختی را در پیش ندارند و تنها کافی است موضوع تامین مالی خود و ابزار متناسب با آن را شناسایی کنند و شرکتها باید از مزایای اوراق مختلف آگاهی کامل داشته باشند که در این صورت متناسب با اهداف تامین مالی خود از ضمانت نامه بانکی و یا توثیق دارایی های خود در یک فرآیند استاندارد استفاده میکنند.
او در پاسخ به این سوال که اقدامات مناسب جهت توسعه این بازار انجام شده است؟ خاطرنشان کرد: در صورتی که سیاست گذاران اقتصادی کشور هدف توسعه و مراجعه قشر زیادی از شخصیت های حقوقی را به بازار اوراق داشته باشند، با یک سری از مولفه های سیاست گذاری در تعیین نرخ اوراق و هزینه انتشار فعالان را به حضور در این بازار تشویق کند.
فرهانیان تاکید کرد: سازمان بورس در این مسیر قدم های موثری برداشته و سعی کرده هزینه های انتشار را کاهش دهد اما این نکته حائز اهمیت است که شرایط بازار نیز می‌تواند بر انتشار اوراق تاثیرگذار باشد.
مهم ترین چالش‌های بازار اوراق بدهی
عضو هیئت مدیره مدیریت دارایی مرکزی اعتقاد داشت: چالش های متفاوتی در بازار اوراق صکوک وجود دارد. پبیش تر انتشار اوراق صکوک دولتی در بازار سرمایه رایج بود و این کار با تخصیص spv از طریق شرکت مدیریت دارایی مرکزی انجام می‌شد که براساس قانون بودجه سال ۹۹ این مسئولیت از مدیریت دارایی مرکزی برداشته شد و اداره اوراق بدهی خزانه دولت می‌تواند تامین مالی و انتشار اوراق دولتی را مستقلا انجام دهد و این موضوع می‌تواند کارایی مدیریت دارایی مرکزی را در تسهیل تامین مالی شرکت ها افزایش دهد.
فرهانیان تاکید کرد: چالش‌هایی در حوزه عملیات مدیریت دارایی مرکزی و عدم آشنایی ناشران با ابزارهای متناسب وجود دارد که می توان از طریق سیاست گذاری صحیح اطلاع رسانی و آگاهی لازم را انجام داد.
آشنایی کامل با بازارهای مالی و انواع آن
بازار مالی، واژهای است که در بسیاری از بازارها به کار میرود. به بازارهایی که در آنها تجارت، خرید و فروش انجام میشود، بازار مالی میگویند. معاملات اوراق بهادار مانند: اوراق سهام، اوراق قرضه، ارز و… در بازارهای مالی انجام میشود. از ویژگیهای این بازار میتوان به مشخص بودن قیمت و قوانین مربوط به هزینه معاملات اشاره کرد. قیمت اوراق بهادار در بازارهای مالی با توجه به عرضه و تقاضا تعیین میشود. با استفاده از بازارهای مالی ، شرکتها سرمایه مورد نیاز خود را برای انجام فعالیتهای جدید تامین میکنند.
زمانی که از بازارهای مالی صحبت میشود، اولین گزینه ای که به ذهن ما می‌رسد، بازار بورس و اوراق بهادار است، در صورتی که بازارهای مالی متعددی نیز مانند: بازار بازار بدهی چیست؟ بورس، بازار طلا، بازار پول، بازار مسکن و… وجود دارد. یکی از راههای سرمایهگذاری، خرید دارایی های مالی است. از انواع داراییهای مالی میتوان به: سپردهگذاری در بانکها، صندوقهای بازنشستگی و انواع بیمهنامهها اشاره کرد.
بازارهای مالی بر اساس معیارها
بازارهای مالی بر اساس معیارها به سه دسته تقسیم میشوند:
- طبقهبندی بر اساس نوع دارایی
- طبقهبندی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
- طبقهبندی بر اساس سررسید تعهدات مالی
1- بازار مالی بر اساس نوع دارایی
بازار مالی بر اساس نوع دارایی به چند دسته تقسیم میشود. بازار سرمایه نیز بخشی از این بازارها میباشد. نمونه‌ای از این بازارها عبارتند از:
بازار سهام: که در آن، سهام شرکتها عرضه میشود.
بازار اوراق بدهی: بازاری که در آن، داد و ستد ابزارها با درآمد ثابت صورت می‌گیرد.
بازار ابزارهای مشتق: بازار معاملات ابزارهای مبتنی بر دارایی های مالی يا فيزيكی (كه از آن جمله میتوان به قرارداد اختيار معامله و قرارداد آتی اشاره كرد) میباشد.
در ادامه به طور کامل بازارهای مالی را به شما معرفی می‌کنیم.
2- بازار مالی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
بازارهای مالی بر این اساس به دو بازار اولیه و بازار ثانویه تقسیم میشوند.
بازار اولیه (Primary Market)
بازاری است که در آن داراییهای مالی خود با منابع بلندمدت را می‌توانید مبادله کنید. در این بازار، فروشنده اوراق بهادار با فروش این اوراق، وجه مورد نیاز خود را به دست می‌آورد.
بازار ثانویه (Secondary Market)
در این بازار، اوراق بهاداری که قبلاً منتشر شده، خرید و فروش میشوند. این بازار، سبب میشود که افراد از فروش اوراق خود و تبدیل آن به نقدینگی اطمینان یابند؛ همچنین این بازار، قیمت سهام‌های منتشر شده به عنوان عرضه اولیه را نیز مشخص می‌کند.
بازار ثانویه به دو دسته تقسیم می شود:
بازار سازمان یافته بورس اوراق بهادار (Stock Market)
بازار رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکتها و اوراق قرضه مؤسسات دولتی و خصوصی انجام میشود. بازار بورس اوراق بهادار نیز در این بازار قرار می‌گیرد. قیمت سهام در این بازار، با توجه به عرضه و تقاضا تعیین میشود.
بازار فرابورس (Over the Center Market)
دومین بازار سرمایه ایران، بازار فرابورس میباشد. این بازار همانند بازار بورس است، با این تفاوت که شرایط پذیرش در آن راحت تر از بازار بورس میباشد. این بازار به چهار دسته بازارا ول، بازار دوم، بازار پایه (زرد، نارنجی و قرمز) و بازار سوم تقسیم میشود.
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه بازار فرابورس و تفاوت آن با بازار بورس به مقاله تفاوت بورس و فرابورس مراجعه کنید.
3-بازارهای مالی بر اساس سررسید تعهدات مالی
بازار پول
بازار پول، بازاری برای داد و ستد پول و ديگر داراییهای مالی جانشین نزدیک به پول (كه سررسيد كمتر از يك سال دارند) می بازار بدهی چیست؟ بازار بدهی چیست؟ باشد؛ همچنین از بازار پول، میتوان با عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه‌مدت با ریسک کم در عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی بالا نام برد.
در ادامه بازار پول را به طور کامل توضیح خواهیم داد.
انواع بازارهای مالی
بازارهای مالی به دو دسته تقسیم میشوند:
1 – بازار سرمایه (Capital market)
2 – بازار پولی (Money market)
بازار سرمایه (Capital market)
بازار سرمایه، نمونه‌ای از بازارهای مالی است که در آن داد و ستد ابزارهای مالی با سررسید بیشتر از یک سال و همچنین داراییهای که سررسید ندارند، انجام میشود. بازار سرمایه از مهمترین بازارها برای پس‌انداز و تأمین سرمایه شرکتها میباشد. از متداول‌ترین شکل مبادله مالی در بازار سرمایه، تامین مخارج مالی دولت میباشد.
ابزارهای بازار سرمایه
بازار سرمایه از دو ابزار برای داد و ستد استفاده می‌کند: ابزارهای تامین مالی دراز مدت و ابزارهای ویژه مدیریت خطر
ابزارهای تامین مالی دراز مدت
این ابزارها در بازارهای مالی به چند دسته تقسیم میشوند که در ادامه هرکدام را به طور کامل توضیح خواهیم داد.
سهام: بخشی از داراییهای یک شرکت یا واحد تولیدی است که دارندگان آن به اندازه سهمی که خریداری کرده اند، مالک آن شرکت میشوند.
سهام عادی: نوعی ابزار سرمایهگذاری است که نشانگر مالکیت دارندگان آن میباشد و به دو دسته سهام بانام و سهام بی نام تقسیم میشود.
سهام ممتاز: اوراق بهاداری است که دارندگان آن با توجه به درآمد و دارایی شرکت، در آن شریک میشوند. زمانی که قیمت سهام عادی بیشتر باشد، این سهام انتشار پیدا می‌کند.
اوراق قرضه: اسنادی هستند که به موجب آن، شرکت موظف است سالانه، سودی را به دارندگان آن پرداخت کرده و در زمان سررسید، اصل مبلغ را پرداخت کند.
اوراق مشارکت: اوراقی با سود علی‌الحساب است که در آن، شرکت متعهد میشود طی زمان مشخصی، سود و اصل پول را پرداخت کند.
ابزارهای ویژه مدیریت خطر
مقابله با ریسک ناشی از نوسانات قیمتی از کارکردهای مهم بازار سرمایه است. این کارکرد از طریق به کارگیری ابزارهایی تحت عنوان ابزارهای مشتق انجام میشود. معامله گران این ابزارها، با پذیرش هزینه‌ای کم، از ریسک زیاد نوسان قیمت جلوگیری کرده و آن را به سایر سرمایه‌گذاران منتقل میکنند.
از مهمترین ابزارهای مشتق بازار سرمایه که جزء بازارهای مالی میباشد، می توان به قرارداد اختیار معامله اشاره کرد. اختیار معامله، قراردادی بین خریدار و فروشنده است. در این قرارداد، خریدار حق خرید یا فروش مقداری معینی از دارایی درج شده در قرارداد را دارد. به عبارت دیگر، در این قرارداد، خریدار به ازای پرداخت هزینه حق معامله، دارایی درج شده در این قرارداد را خریداری کرده و در زمان مشخص و به قیمت تعیین شده، حق خرید و فروش آن را دارد.
از دیگر ابزارهای مشتق بازار سرمایه میتوان به قرارداد تحویل آتی اشاره کرد. در این قرارداد، تحویل کمیت و کیفیت مشخصی از یک کالا با قیمت و زمان مشخص، تنظیم میشود. همچنین طبق این قرارداد، خریدار، مقدار مشخصی از یک کالا را با قیمت معینی از فروشنده تحویل می‌گیرد و فروشنده متعهد میشود این کالا را در زمان مشخص به خریدار تحویل دهد. تسویه قراردادهای آتی به صورت تحویل فیزیکی کالا میباشد.
بازار پولی (Money market)
بازاری است که در آن به داد و ستد پول و داراییهای دیگر (که سررسید آنها کمتر از یک سال است) می‌پردازند؛ همچنین ابزار مالی کوتاه مدت با ریسک کم و نقدشوندگی بالا نیز میباشد. این بازار با استفاده از ابزارها امکان نقدشوندگی را در مدت کم و به میزان مطلوب برای اشخاص و معامله گران فراهم می‌کند.
محل خاصی برای بازار پول در نظر گرفته نشده است. بطور کلی بانکها و موسسات غیر بانکی که در آنها داد و ستد ابزارهای مالی انجام میشود، بازار پول را تشکیل می‌دهند.
نهادهای بازار پول
بانک مرکزی و دیگر بانکها از قبیل، بانکهای تجاری و مؤسسات اعتباری غیربانکی از مهمترین نهادهای بازار پول به شمار می‌آیند. علاوه بر بانکها، شرکتهای تجاری، موسسات دولتی، صندوقهای سرمایهگذاری، کارگزاران و معامله‌گران و در نهایت سرمایه‌گذاران نیز در این بازار نقش مهمی ایفا میکنند.
ابزارهای بازار پول
اسناد خزانه: اوراق بهادار کوتاه مدتی هستند که توسط دولت منتشر میشوند و سررسید آنها سه ماه، شش ماه و یا یک سال میباشد. این اسناد هنگام فروش، کمتر از قیمت اسمی به فروش می رسند. این اوراق توسط بانک مرکزی منتشر میشود. اسناد خزانه، دارای ریسک کمتری هستند. در نتیجه، موسساتی که به دنبال سرمایهگذاری موقت در مکانی مطمئن هستند، این اسناد را خریداری میکنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه مقاله اسناد خزانه را مطالعه نمایید.
پذیرش بانکی: از جمله ابزارهای قدیمی و کوچک (به لحاظ حجم و مبلغ) پذیرش بانکی میباشد. این ابزار برای تأمین مالی کالاهایی که هنوز از فروشنده به خریدار منتقل نشده ند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اوراق تجاری: اوراق قرضه کوتاه مدت با سررسید کمتر از یک سال می‌باشند. این اوراق، توسط شرکتهای مالی و غیرمالی منتشر میشوند. اوراق تجاری، روشی برای تأمین مالی شرکتها و همچنین به عنوان سرمایه میان مدت و کوتاه مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
گواهی سپرده: از جدیدترین و مهمترین ابزارهای بازار پول و همچنین از مهمترین منابع تأمین مالی بازار بدهی چیست؟ بانکهای تجاری به شمار میرود. در واقع، گواهی سپرده سندی است که توسط بانک منتشر میشود. این نوع سرمایهگذاری دو مزیت عمده دارد:
- سرمایه‌گذار می‌تواند بازده پول خود را به دقت محاسبه کند.
- زمان سررسید اصل و بهره گواهی نیز مشخص است.
گواهی‌های سپرده به دو بخش قابل انتقال و غیرقابل انتقال تقسیم میشوند. دارنده گواهی سپرده قابل معامله، می‌تواند آن را قبل از تاریخ سررسید در بازار به فروش برساند. به همین دلیل، این گواهی‌ها از نقدشوندگی بالایی برخوردار هستند. گواهی‌های غیرقابل مبادله، قابل فروش مجدد نیستند و دارندگان آنها در صورت نیاز به وجه نقد، تنها با مراجعه به موسسه سپرده‌پذیر و با پرداخت جریمه در نظر گرفته، می‌توانند سپرده خود را از مؤسسه خارج کنند.
ساختار بازار سرمایه کشور
ساختار بازار سرمایه به زیرمجموعه های زیر تقسیم میشود:
- سازمان بورس و اوراق بهادار
- شورای عالی بورس
- شركت بورس اوراق بهادار
- شركت بورس كالای ايران
- شركت سپرده گذاری مركزی اوراق بهادار و تسويه وجوه
- نهادهای مالی شركت مديريت فناوری بورس تهران
1.سازمان بورس و اوراق بهادار
سازمان بورس و اوراق بهادار، اولین نهاد مربوطه به بازار سرمایه در نظر گرفته میشود. این سازمان در سال ۱۳۴۰ تأسیس شد و مؤسسه‌ای غیردولتی است که دارای حقوقی مستقل بوده و از محل کارمزدهای دریافتی و سایر درآمدها اداره میشود.
2. شورای عالی بورس و اوراق بهادار
شورای عالی بورس و اوراق بهادار، برای ساماندهی و توسعه بازار بورس و اوراق بهادار و همچنین نظارت عالیه بر اجرای قانون بورس و اوراق بهادار، تشکیل شده است.
از وظایف مهم شورای عالی بازار سرمایه میتوان به تصویب سیاستهای کلان و خط مشی بازار و همچنین اعمال نظارت بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار اشاره کرد.
3.شركت بورس اوراق بهادار
سازمان بورس و اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۴۶ با عنوان ابزارهای متکی به بازار آزاد تأسیس شد. این شرکت به منظور تشویق بخش خصوصی برای حضور در اقتصاد تشکیل شد. مأموریت اصلی این شرکت، ایجاد بازاری منصفانه و شفاف با ابزارهای متنوع میباشد؛ همچنین نظارت بر فعالیت ناشران اوراق بهادار پذیرفته شده را نیز در دستور کار خود قرار داده است.
4.شركت بورس كالای ايران
شرکت بورس کالای ایران در مهر ماه سال 1386 با ادغام سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران و بورس کالای کشاورزی، فعالیت خود را آغاز کرد. این بازار به چهار دسته تقسیم میشود:
1- بازار فیزیکی : در این بازار، انواع کالاهای قابل عرضه در بورس کالا مانند: مواد پتروشیمی، مواد شیمیایی، انواع مس، انواع مقاطع آهنی و. عرضه میشود.
2- بازار فرعی: کالاهایی مانند: ضایعات فلزی، املاک و . که در بازار فیزیکی پذیرش نمی‌شوند، در این بازار عرضه می‌گردند.
3- بازار مشتقه: در این بازار، قراردادهای اختیار معامله و آتی (که از نمونه های آن میتوان به آتی سکه و آتی زعفران اشاره کرد) معامله میشود.
4- بازار مالی: این بازار که قراردادهای سلف موازی استاندارد، گواهی سپرده کالایی و صندوق سرمایهگذاری کالایی و… در آن داد و ستد می‌گردد، نمونه ای از بازار بورس کالا می باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بورس کالا به مقاله چگونه وارد بورس کالا شویم مراجعه کنید.
5.شركت سپرده گذاری مركزی اوراق بهادار و تسويه وجوه
سپردهگذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات)، شرکتی است که امور مربوط به ثبت، نگهداری، انتقال مالکیت اوراق بهادار و تسویه وجوه را انجام می‌دهد. این شرکت از طریق افزایش کارایی پایاپای، تسویه معاملات و کاهش هزینه های معاملاتی، نقش مهمی برعهده دارد.
عبور ارزش بازار بدهی از ۱۲۰۰۰ میلیارد تومان
مدیرعامل بورس تهران گفت: ارزش بازار اوراق در بازار بدهی بورس تهران به بیش از ۱۲۰۰۰ میلیارد تومان رسیده است.
به گزارش ایلنا؛ حسن قالیباف اصل گفت: با تصویب قانون جدید بازار اوراق بهادار در سال ۱۳۸۴ و تاسیس بورس و اوراق بهادار بازار بدهی چیست؟ تهران در قالب شرکت سهامی عام، بورس تهران در این سالها با ایجاد تنوع مناسب در ابزارهای قابل معامله در جهت تامین مالی بخش خصوصی و دولت و همچنین ارتقاء نقدشوندگی و افزایش عمق بازار گام های بلند و موثری برداشته شده است.
در ۱۰ سال اخیر کل رقم تامین مالی از طریق بورس بازار بدهی چیست؟ تهران برابر با ۲۲۵۰۰۰ میلیارد تومان بوده است.
عملکرد در بازارها
مدیرعامل بورس تهران با بیان مطلب فوق افزود: با نگاهی به آمار عملکردی در بازارهای مختلف بورس تهران این اثر بخشی ها نمود بیشتری دارد.
عرضه اولیه، اوراق بدهی، صندوق های قابل معامله و اوراق اختیار فروش تبعی ضمن ایجاد تنوع در شرکت ها، صنایع و ابزارهای معاملاتی به تامین مالی بخش خصوصی و دولت، افزایش عمق بازار و ورود وجوه جدید به بازار کمک شایانی کرده است.
در ۱۰ سال اخیر کل رقم تامین مالی از طریق بورس تهران برابر با ۲۲۵۰۰۰ میلیارد تومان بوده است.
افزایش عمق و جلب توجه به بازار با عرضه اولیه
سخنگوی بورس تهران ادامه داد: از زمان تاسیس شرکت بورس اوراق بهادار تهران تا پایان سال ۹۶ طی ۱۲ سال، برابر با ۷۱ عرضه اولیه و انتقالی محقق شده است.
ارزش بازار این عرضه‌های اولیه در روز عرضه اولیه یا گشایش نماد برابر با ۱۲۰ هزار میلیارد تومان بوده است. متوسط سالانه عرضه های اولیه در طی این مدت برابر با ۱۰۰۰۰ میلیارد تومان به ازای هر سال است.
بزرگترین تامین مالی بخش خصوصی و دولت
مدیرعامل بورس تهران با اشاره به اینکه یکی از ابزارهایی که در سال های اخیر مورد توجه بخش خصوصی و دولت قرار گرفته بازار بدهی است. به طوری که در اسفند ماه ۹۴ با تامین مالی ۵۰۰۰ میلیارد تومانی، بزرگترین تامین مالی دولت در بازار سرمایه از طریق بورس تهران رقم خورد.
همچنین در ماه های اسفند ۹۶ و اردیبهشت ۹۷ دو تامین مالی بزرگ برای صنعت خودرو و مخابرات به ارزش کل ۱۵۰۰ میلیارد تومان به عنوان بزرگترین تامین مالی های بخش خصوصی در بازار سرمایه از طریق بورس تهران محقق شد.
وی درخصوص کل تامین مالی انجام شده از طریق بازار بدهی گفت: طی ۷ سال گذشته تعداد ۳۵ اوراق در بازار بدهی عرضه شده و منجر به تامین مالی برابر با ۱۱۰۰۰ میلیارد تومانی برای شرکت ها، کارآفرینان و دولت شده است.
اکنون ارزش بازار اوراق در بازار بدهی بورس تهران به بیش از ۱۲۰۰۰ میلیارد تومان رسیده است.
تامین مالی و مدیریت ریسک با ابزار ETF
قالیباف اصل صندوق های قابل معامله در بورس را یکی دیگر از درگاه های تامین مالی در بورس تهران خواند و تاکید کرد: طی ۴ سال گذشته از طریق ETF برابر با ۱۱ صندوق در بازار عرضه شده و تامین مالی معادل ۷۳۸ بازار بدهی چیست؟ میلیارد تومان از طریق این ابزار در بورس تهران ثبت شده است.
افزایش سرمایه قدیمی ترین روش تامین مالی
وی یادآور شد: افزایش سرمایه نیز یکی ازدرگاه های تامین مالی برای شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران می باشد.
برای سال های ۸۹ تا ۹۶ طی ۸ سال، ۶۳۷ شرکت اقدام به افزایش سرمایه کردند. که تامین مالی بیش از ۱۰۰۰۰۰ میلیارد تومانی برای ناشران بورس فراهم کرده است که مبلغ ۵۸۲۱۴ میلیارد تومان از محل مطالبات و آورده نقدی و برابر با ۴۲۷۰۴ میلیارد تومان از محل سود انباشته و اندوخته ها تامین شده است. متوسط سالانه افزایش سرمایه در طی این مدت برابر با ۱۳۰۰۰ میلیارد تومان به ازای هر سال بوده است.
مزایای چند وجهی بازار اختیار معامله و اوراق اختیار فروش تبعی
مدیرعامل بورس تهران به مزایای بازار اختیار معامله و اوراق اختیار فروش تبعی اشاره کرد و گفت: بازار اختیار معامله و اوراق اختیار فروش تبعی ابزار نوین معاملاتی دیگری هستند که در فرآیند تامین مالی می توان از آن ها بهره برد.
وی مزایای متنوع اوراق اختیار فروش تبعی را شامل پایین تر بودن هزینه های انتشار و تامین مالی نسبت به سایر ابزار، سریعتر بودن فرآیند انتشار، عدم خروج وجه نقد از بازار سهام و کمک به افزایش نقد شوندگی سهام پایه عنوان کرد و اظهار داشت: تضمین حداقل بازدهی برای سرمایه گذاران بازار بدهی چیست؟ و حمایت از سهام پایه و جلوگیری از فشار فروش مزیت های دیگر استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی به حساب می آیند.
قالیباف اصل در پایان خاطرنشان کرد: طی دو سال گذشته بیش از ۳۰۰۰ میلیارد تومان تامین مالی از این مسیر محقق شده که حاکی از توجه خاص بازار به این ابزار است.
دیدگاه شما