به عبارتی افرادی هستند که نمیتونند به بیت کوین و اتریوم و رمزارزهای دیگه بخاطر نوسانات شدید قیمتشون اعتماد کنند، در عوضش میان از استیبل کوین ها استفاده میکنند و پول فیاتشون رو تبدیل به رمزارزها میکنند و معاملات تجاری خودشون رو به راحتی انجام میدن.
استیبل کوین ها
ارز USDD، دارایی دیجیتالی ترون ارز USDD یک استیبل کوین است که توسط TRON DAO Reserve با قیمت ثابت و موارد استفاده متنوع منتشر شده است. این کوین یک مکانیسم تشویقی داخلی دارد که به USDD اجازه می‌دهد در برابر هر گونه نوسانات قیمتی ثابت بماند و به تثبیت ارزش USDD به عنوان یک استیبل کوین کمک کند. USDD استیبل کوین و دارایی دیجیتال TRON است که بر بستر BNB Chain، Ethereum و TRON در ۵ می ۲۰۲۲ راه‌اندازی شد. جاستین سان سازنده USDD بیان کرد که بازدهی ۳۰ درصدی سالانه را به سرمایه گذاران ارائه می دهد. از آنجایی…
یو اس دی سی USDC، استیبل کوین مبتنی بر اتریوم
USDC چیست کوین یو اس دی سی (USDC) یک استیبل کوین مبتنی بر اتریوم است (نوعی ارز دیجیتال که ارزش آن با دلار آمریکا ۱:۱ است). این بدان معناست که دارندگان می توانند هر زمانی که بخواهند ۱ دلار کوین را به قیمت ۱ دلار بازخرید کنند. پشتوانه هر USDC یک دلار یا دارایی با ارزشی معادل آن است که در حساب‌های مؤسسات مالی تحت نظارت ایالات متحده نگهداری میشود. یو اس دی سی چگونه کار می کند USDC برای توکنیزه کردن دلار آمریکا در یک بلاک چین عمل می کند. این سرویس یک همکاری بین صرافی رمزارز…
ارز تتر چیست؟ | هر آن چه باید از ارز تتر بدانید
امروزه با پیشرفت ارزهای دیجیتال و لزوم استفاده از استیبل کوینها در بکارگیری ارز تتر طی معاملات جفت ارزی، ارز تتر به عنوان یکی از شناخته شده‌ترین و کاربردی‌ترین ارزهای دیجیتال شناخته میشود. در این مقاله، هر آن چه درباره ارز تتر لازم است بدانید را برای شما فراهم کردیم که در ادامه می‌توانید آن را بخوانید. ارز تتر چیست؟ ارز تتر یک استیبل کوین در بازار ارزهای دیجیتال است که به دلار آمریکا متصل و قیمت آن ثابت معادل ۱ دلار است. در وایت پیپر تتر، بدنه کنترل کننده توکن تتر به نام Tether Limited، هدف تتر را…
ارز دای – اولین استیبل کوین غیر متمرکز
معرفی ارز DAI ارز دای، از زمان رونق عمده ارزهای دیجیتال در سال ۲۰۱۷، تعداد بیشتری از مردم بازارهای رمزنگاری را کشف کرده و به آن پیوستند. اکثریت بزرگ این سرمایه گذاران بر این باورند که در آینده ای نزدیک، ارزهای دیجیتال خاصی برای خریدهای روزانه مورد استفاده قرار خواهند گرفت و اکوسیستم جهانی ما را تقویت خواهند کرد. دای اولین استیبل کوین غیرمتمرکز و با پشتوانه است و به دنبال حل بزرگترین مانع پیشروی ارزهای رمزپایه معمولی است که در مورد استفاده از آنها به عنوان یک روش پرداخت فکر می کند. DAI یک توکن ERC-20 است که تلاش…
ارز ترو یو اس دی – استیبل کوین دلاری
ارز TrueUSD ارز ترو یو اس دی، یک استیبل کوین دلاری است که به دلار آمریکا در نسبت ۱:۱ متصل شده است. TrueUSD برای اولین بار در ژانویه ۲۰۱۸ برای یک پایگاه سرمایه‌گذار محدود راه‌اندازی شد و از آن زمان تا اکتبر ۲۰۲۰ تقریباً ۴۰۰ میلیون دلار از توکن های پشتیبانی شده را در خود جای داده است. TrueUSD یکی از استیبل کوین های موجود در بازار ارزهای دیجیتال است که توسط TrustToken، پلتفرمی برای توکن سازی دارایی های دنیای واقعی، اداره می شود. ترو یو اس دی از چندین حساب امانی برای کاهش ریسک طرف مقابل استفاده میکند و…
استیبل کوین ها (Stablecoins)
بیایید تا خیالتونو راحت کنم. فکر میکنید بیتکوین نوساناتش زیاده و خریدش خطریه؟ اون وقت توی خونه یا محل کارتون، دلار کاغذی نگهداری میکنید؟ خب چرا از دلار رمزنگاری شده استفاده نمی کنید؟؟ میدونستید که غیر از بیت کوین و رمزارزهای دیگه، دسته های دیگه ای از رمزارزها هم وجود دارند؟ که ارزش اونها برعکس رمزارزهای دیگه تقریبا ثابته و چندان هم دچار نوسان نمیشن؟؟
به این دسته از رمزارزها که ارزششون تقریبا ثابته و زیاد هم دچار نوسان نمیشند، میگن استیبل کوین.
ارزش استیبل کوین ها به کمک پشتوانه هاشون یا به کمک یک قرار داد هوشمند مدیریت میشه، یعنی با تولد و توسعه استیبل کوین هایی مثل تتر (Tether)، یو اس دی کوین (USD Coin)، بایننس یو اس دی (Binance USD)، ترو یواس دی (TrueUSD)، دای (DAI)، پکس گلد (انواع استیبل کوین PAXG) و .. دیگه منطقی نیست که توی خونه تون یا محل کارتون دلار کاغذی نگهداری کنید.
نوسان، ذات بازارهای مالیه بخصوص در بازار کریپتو که نوساناتش حدو اندازه نداره. بخاطر همینه که خیلی ها میترسند بیت کوین بخرند.
خب البته اگه با این فضا آشنا نباشند، حق دارند.
تو این درس میخوایم در مورد انواع استیبل کوین استیبل کوین ها صحبت کنیم و ببینیم اصلا استیبل کوین چی هست، فرقش با بیت کوین و اتریوم و بقیه رمزارزها چیه، ضمنا در مورد انواع استیبل کوین هم توضیح میدیم خدمتتون.
خب همونطوری که میدونید یکی از ویژگی های جدایی ناپذیر رمزارزها، نوسانات شدید قیمتی اونهاست. این نوسانات قیمت برای کسانی که trade میکنند و برای معامله گرها جذابه؛ یعنی یک تریدر در قیمت پایین رمزارزی رو میخره و موقعی که قیمتش بالا میره، اونو میفروشه و از این طریق کسب سود میکنه؛ یا اگر تریدر مهارت های تحلیل بازار رو داشته باشه و به نظرش قیمت رمز ارزی در حال پایین اومدن باشه، میتونه در قیمت بالا اون رمزارز رو بفروشه و موقعی که قیمت اومد پایین، دکمه Buy رو بزنه و بازم در بازار د سود کنه.
اما آیا این نوسانات شدید قیمتی برای همه جذابه؟
مسلما نه! خ یلی ها معتقدند بعد از معرفی بیت کوین به دنیا، اگه این نوسانات شدید قیمتی رو نداشت و در شبکه های اجتماعی و رسانه ها هی نمیگفتند امروز قیمت بیت کوین 15% اومد انواع استیبل کوین پایین، دو هفته دیگه اش بگن قیمت بیت کوین 20% رفت بالا، دوباره بگن 7% اومد پایین و. تعداد بیشتری از مردم دنیا میومدند و از بیت کوین استقبال میکردند. در اونصورت شاید قیمت هر یک واحد بیت کوین الان 500 هزار یا 700 هزار یا 1 میلیون دلار بود.
اما برای این که این نقیصه رو برطرف کنند و بستری برای افراد فراهم بشه که از ارزهای رمزنگاری شده استفاده کنند، استیبل کوین ها متولد شدند.
یکی از استیبل کوین های معروفی که شاید بشناسیدش تتر (Tether) هست. استیبل کوین های دیگه ای هم داریم مثل: USDC، BUSD، TerraUSD ،PAXG، DAI و . که در مورد همه این ها در این درس صحبتی خواهیم کرد.
برای مردم عادی در ابتدا مبحث شفافیت در معاملات و این که هر تراکنشی در بلاک چین ثبت میشه و کسی نمیتونه دستکاریش کنه و مزایای دیگه که در دوره مقدماتی ارزهای دیحیتال توضیح داده شده خیلی جذابه؛ اما نوساناتش رو دوست ندارند و میشه گفت تعداد زیادی از مردم دنیا و حتی مردم ایران، در حال معامله و خرید و فروش با استیبل کوینی مثل تتر هستند؛ حتی از ایران با خارج از کشور هم معامله انجام میشه و از این طریق تحریم ها رو هم دور میزنند.
به عبارتی افرادی هستند که نمیتونند به بیت کوین و اتریوم و رمزارزهای دیگه بخاطر نوسانات شدید قیمتشون اعتماد کنند، در عوضش میان از استیبل کوین ها استفاده میکنند و پول فیاتشون رو تبدیل به رمزارزها میکنند و معاملات تجاری خودشون رو به راحتی انجام میدن.
اما اشکال بزرگ استیبل کوین ها اینه که Decentralized نیستند یعنی متمرکزند؛ یعنی اون مزیتی که میگفتیم رمزارزها نیازی به تایید یک شخص ثالث یا یک موسسه یا نهاد رو ندارند، در این جا دیده نمیشه. با این وجود هزینه نقل و انتقال استیبل کوین ها پایینه و برای افراد عادی هم قابل فهمه که مثلا استیبل کوینی مثل تتر، چیزی شبیه دلار رمزنگاری شده است و این ویژگی رو داره که ارزشش تقریبا ثابته و زیاد تغییر قیمت نداره.
موردی که در مورد بعضی از استیبل کوین ها - بخصوص در مورد تتر - وجود داره اینه که مشخص نیست اون پشتوانه ای که در موردش صحبت میشه رو آیا واقعا دارند یا نه، یعنی با وجودی که شرکت تتر میگه، به ازای هر یک واحد USDT من یک واحد USD یعنی یک دلار آمریکا رو به عنوان پشتوانه در نظر گرفتم- که البته برای تشخیص صحت اون نیاز به یک حسابدار یا ممیزی در خارج از اون شرکت هست که ببینند آیا واقعا این پشتوانه مالی که تتر میگه وجود داره یا نه - طبق اخباری که بیرون اومده تا الان در این زمینه شرکت تتر همکاری زیادی نداشته، که این از اشکالات بزرگ این استیبل کوینه.
اما به هر حال میشه قبول کرد که یکی از ویژگی های مثبت استیبل کوین ها، همین داشتن پشتوانه اونهاست.
به طور کلی استیبل کوین ها میتونند پشتوانه های مختلفی داشته باشند، مثلا پشتوانه شون میتونه پول فیات (سنتی) باشه مثل BUSD USDC, USDT که پشتوانه شون دلار آمریکاست؛ یا میتونه پشتوانه شون طلا باشه مثل XAUT یا همون تتر گلد، PAXG و . ، دیگه این که پشتوانه شون میتونه رمزارزها باشه مثل DAI و یا حتی ممکنه از مکانیزم های دیگه ای برای ثابت نگهداشتنن ارزش یک استیبل کوین استفاده بشه.
در مورد DAI، باید بگیم که DAI تنها استیبل کوین غیر متمرکزیه که در پلت فرمی به نام MakerDao کار میکنه: این یعنی اگه شما بخواید وام بگیرید باید داراییتون که شامل رمزارزهایی مثل بیت کوین و اتریوم و . هست رو به عنوان وثیقه در اون پلت فرم بگذارید و در ازاش وام رو به صورت DAI دریافت کنید. ضمنا ارزش اون رمزارهایی که در پلت فرم MakerDao میگذارید، باید بیشتر از ارزش وامی باشد که دریافت میکنید؛ مثلا 1/5 برابر ارزش وامی که میخواهید بگیرید باید بعنوان وثیقه بپردازید.
خوبیش اینه که هر زمان ارزش وثیقه شما کمتر از ارزش وامی که دریافت کردید بشه، قراردادتون Liquid یا منسوخ میشه و از این بابت میتونید متوجه بشید که از ارزش DAI محافظت میشه. این از ویژگی های خوب این استیبل کوینه.
به استیبل کوین های بدون پشتوانه میگن استیبل کوین های الگوریتمی یا الگوریتمیک استیبل کوین ها (Algorithmic Stablecoins).
استیبل کوین های بدون پشتوانه یا استیبل کوین های الگوریتمی، تحت یک قرار داد هوشمند، طوری تعریف میشن که هر زمان درخواست برای اون استیبل کوین زیاد بشه، از اون استیبل کوین به صورت خودکار و طبق برنامه ای که در قرار داد هوشمند نوشته شده، تولید شده و وارد بازار میشه تا قیمتش بالا نره و برعکس هر زمان که درخواست برای اون استیبل کوین کم بشه، اون موقع برای این که جلوی کاهش قیمت اون استیبل کوین رو بگیرند، میتونند توکن سوزی یا توکن برنینگ (Token-burning) کنند و مقداری از اون استیبل کوین رو میسوزونند یعنی از گردونه چرخش و مبادلات در بازار حذف میکنند.
استیبل کوین ها میتونند به ما این خدمت رو بدن که اگه رمزارزی رو خریدیم و قیمتش داره میره پایین، بتونیم سریع به استیبل کوین تبدیلش کنیم تا سرمایه مون رو از دست ندیم یا اگه رمزارزی رو خریدیم و قیمتش رفت بالا و به سود رسید، زمانی که قیمتش داره میاد پایین، سریع اون رو تبدیل به استیبل کوین کنیم و از سودمون محتفظت کنیم.
درباره ارز های دیجیتال استیبل کوینها چه می دانید
استیبل کوینها ارزهای دیجیتالی هستند که از یک طرف مانند ارزهای فیات رایج دنیا، ثبات قیمتی داشته و دچار نوسان نمیشوند و از طرف دیگر امنیت، سرعت بالا و هزینه اندک تراکنش‌های دارایی‌های مجازی را حفظ کرده اند.
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از خبرگزاری تسنیم، استیبل کوینها ارزهای دیجیتالی هستند که از یک طرف مانند ارزهای فیات رایج دنیا، ثبات قیمتی داشته و دچار نوسان نمیشوند و از طرف دیگر امنیت، سرعت بالا و هزینه اندک تراکنش‌های دارایی‌های مجازی را حفظ کرده اند. این ویژگیها باعث شده است که طی دو سال گذشته، استفاده از انواع و اقسام این نوع رمزارز در سرتاسر جهان رشد و گسترش یابد. این موضوع بهخصوص وقتی برای ما اهمیت بیشتری پیدا میکند که در این مدت، استفاده از استیبل کوینها در جمهوری اسلامی ایران نیز گسترش‌یافته و وجهۀ قانونی پیدا کرده است. به‌عنوان‌مثال، علی صالح آبادی، رئیس‌کل بانک مرکزی، در بیست و نهمین همایش سالانه سیاست‌های پولی و ارزی، از اجرای «رمز ریال» به‌عنوان یک استیبل کوین در آیندۀ نزدیک خبر داد. با این تفسیر، این سؤالها به ذهن متبادر میشوند که «آیا حکم شرعی خریدوفروش استیبل کوینها با سایر رمزارزها متفاوت است؟» و «آیا خریدوفروش استیبل کوینها به لحاظ فقهی بلامانع است؟».
در گزارش پیشرو خریدوفروش استیبل کوینها به لحاظ فقهی بررسی شده و تفاوت حکم شرعی آنها با سایر رمزارزها بیان شدهاست.
استیبل کوینها (Stablecoins) یا ارزهای دیجیتالِ باثبات، یکی از نوآوری‌های جالب دنیای ارزهای دیجیتال هستند که ویژگی بارز این رمزارزها، ثبات قیمت آنهاست. قیمت این رمزارزها در شرایط مختلف ثابت است و مانند سایر انواع ارزهای دیجیتال دچار نوسان نمی‌شود.
استیبل کوینها با این هدف طراحی شدهاند که از طرفی ثبات قیمتی شبیه به آن چیزی که در ارزهای فیات قوی مشاهده می‌کنیم را برای ارزهای دیجیتال به ارمغان بیاورند و از طرف دیگر، امنیت، سرعت بالا و هزینه اندک تراکنش‌های دارایی‌های مجازی انواع استیبل کوین را حفظ کنند.
یک سوءتفاهم رایج درباره استیبل کوینها، ثابت بودن ارزش آنها نسبت به تمامی پول‌های فیات است. درواقع وقتی از «استیبل کوین» یا «ارز دیجیتال باثبات» صحبت می‌کنیم، باید بدانیم که مفهوم ثبات قیمت، امری کاملاً نسبی است. به‌عنوان‌مثال، استیبل کوین‌های دلاری، فقط نسبت به دلار ارزش ثابتی دارند اما اگر قیمت دلار در برابر سایر ارزهای ملی دستخوش انواع استیبل کوین تغییر شود، قیمت استیبل کوینها هم به همان نسبت تغییر خواهد کرد. همچنین استیبل کوین‌هایِ با پشتوانه دارایی (مانند طلا) و یا استیبل کوین‌های جفت شده با ارزهای دیجیتال مثل WBTC، ارزشی معادل با واحدهای پشتوانه خود دارند که لزوماً به معنای ارزش دلاری ثابت نیست.
به‌طورکلی، ارزش استیبل کوینها فقط نسبت به ارز یا دارایی خاصی ثابت است. درحالی‌که ارزها یا دارایی‌های پشتوانۀ استیبل کوینها خود می‌توانند ارزش متغیری نسبت به سایر واحدهای سنجش ارزش داشته باشند.
- انواع استیبل کوین بر اساس نحوه عملکرد
توضیحِ انواع استیبل کوینها ازاین‌جهت برای ما حائز اهمیت است که حکم شرعی برای هریک از آنها، متناسب با سازوکار و عملکردشان، متفاوت است. استیبل کوینها به‌طورکلی به پنج دسته تقسیم میشوند: استیبل کوین با انواع استیبل کوین پشتوانه پول ملی، دارایی، رمزارز، استیبل کوین الگوریتمی و رپد توکنها. در ادامه هریک از این دستهها به‌صورت مختصر معرفی میشوند؛ هدف از این معرفی، شناخت هردسته جهت بررسی حکم شرعی آنها به‌صورت مجزا میباشد.
استیبل کوین‌های با پشتوانه فیات، همیشه ارزشی معادل واحدهای فیات پشتوانه خود دارند؛ به این صورت که در ازای عرضۀ هر کوینِ جدید به بازار، یک واحد از ارز فیات به خزانه این استیبل کوین افزوده خواهد شد. این نوع استیبل کوینها ماهیتی غیرمتمرکز دارند زیرا مدیریت و عرضۀ آنها توسط یک نهاد مرکزی انجام میشود.
شاید مشهورترین استیبل کوین از این دسته، دلار تتر یا USDT باشد. قیمت دلار تتر همیشه معادل یک دلار است و بنیاد تتر به‌عنوان نهادِ پشتیبانِ این استیبل کوین، متعهد شده است که به‌ازای هر واحد از این استیبل کوین که منتشر میشود، یک دلار در بانک ذخیره کند.
استیبل کوینی که با دارایی پشتیبانی میشود، شبیه به نوعِ با پشتوانۀ فیات است؛ با این تفاوت که دارایی‌های فیزیکی نظیر طلا را به‌عنوان پشتوانه نگهداری میکند. استیبل کوین‌های با پشتوانه دارایی، ارزهای فیات را با طیف متنوعی از وثیقه‌های ملموس جایگزین میکنند که دراین‌بین طلا که یک ذخیره ارزش سنتی به شمار می‌آید، یکی از رایج‌ترین این وثیقه‌هاست.
استیبل کوین‌های با پشتوانۀ دارایی نیز همانند دستۀ قبل، ماهیتی متمرکز دارند زیرا مدیریت و عرضۀ آنها توسط یک نهاد مرکزی انجام میشود. یک مثال از این دسته از استیبل کوینها، رمزارز پیمان یا PMN است که قیمت هر واحد از آن بدون انواع استیبل کوین اینکه نسبت به قیمت طلا تغییر کند، همیشه معادل یک سوت طلا میباشد. رمزارز پیمان بر بستر بلاکچین ققنوس فعالیت میکند که یک بلاکچین ایرانی محسوب شده و با مشارکت چهار بانکِ ملت، ملی ایران، پاسارگاد و پارسیان ایجاد شده است.
استیبل کوین‌های با پشتوانه ارز دیجیتال از وام‌هایی با وثیقه مازاد استفاده میکنند تا ارزششان را ثابت نگه دارند. استیبل کوین‌های مبتنی بر ارز دیجیتال با سبدی از یک یا چند ارز دیجیتال پشتیبانی میشوند. ازآنجایی‌که ارزهای دیجیتال خود بسیار بی‌ثبات هستند، این استیبل کوینها وام‌هایی با وثیقه مازاد بسیار زیاد ارائه میدهند و از وام‌گیرندگان می‌خواهند توکن‌های خود را در قراردادهای هوشمند قفل کنند. درصورتی‌که ارزش وثیقه بیش از حد کاهش یابد، توکن‌های وثیقه نقد میشوند تا از ضررهای بیشتر جلوگیری شود.
دای یکی از بهترین مثالها برای استیبل کوین‌های با پشتوانه رمزارز است. رمزارز دای یا DAI یک توکن روی بلاکچین اتریوم است که ارزشی ثابت معادل یک دلار آمریکا دارد. قیمت ارز دیجیتال دای به کمک قراردادهای هوشمند همواره در یک محدوده ثابت حفظ میشود؛ به همین خاطر، دای به‌عنوان یک استیبل کوین غیرمتمرکز شناخته میشود.
همان‌طور که گفته شد، استیبل کوین‌های با پشتوانه رمزارز مانند دای، غیرمتمرکز هستند زیرا هیچ نهادی به‌عنوان یک مرکز کنترل وجود ندارد که بتواند قیمت دای را کنترل یا تغییر دهد بلکه در تمام امور توسط قراردادهای هوشمند که از قبل طراحی شدهاند، انجام میشود.
استیبل کوین‌های الگوریتمی همان‌طور که از نامشان پیداست، از الگوریتمها و قراردادهای هوشمند برای محافظت از ثبات قیمتی بهره می‌برند. این استیبل کوینها با سیاست افزایش یا کاهش عرضه (در زمان‌های موردنیاز) و با استفاده از نیروهای بازار، سطح قیمت خود را ثابت نگه می‌دارند.
آنچه که استیبل کوین‌های الگوریتمی را از سایر انواع استیبل کوینها، خصوصاً استیبل کوین‌های با پشتوانه رمزارز مانند دای، متمایز میکند، بی‌پشتوانه بودن آنهاست. در واقع استیبل کوین‌های الگوریتمی، پیچیده‌ترین نوع استیبل کوین‌های غیرمتمرکز هستند که ارزش آنها به‌وسیله الگوریتم‌های ویژه و قراردادهای هوشمند کنترل میشود. این الگوریتمها به طور خودکار عرضه توکن را در بازار افزایش یا کاهش میدهند تا از این طریق، قیمت توکن را با ارز فیاتی که مدنظر آن است برابر نگه دارند.
تِرا یواسدی یا UST، یکی از مشهورترین استیبل کوینها و استیبل کوین مطرح الگوریتمی بود که تا یکی دو ماه قبل (اردیبهشت 1401)، از لحاظ ارزش بازار، سومین استیبل کوین بزرگ بازار بود اما با کاهش ارزش بیتکوین و وقوع یکسری اتفاقات در بلاکچین این استیبل کوینِ غیرمتمرکز، UST نتوانست به‌واسطه الگوریتمها قیمت خود را در سطح یک دلار حفظ کند و با قرارگرفتن در یک سیکل ویرانگر، ارزش آن تا نزدیک صفر سقوط کرد.
یک توکن رپد (Wrapped Token) ارز دیجیتالی است که پشتوانه آن یک ارز دیجیتال دیگر است. خیلی از کارشناسان این نوع ارز دیجیتال را استیبل کوین نمی‌دانند چراکه کاربردهای گسترده ندارد و چندان مستقل نیست.
اصطلاح رپد به معنای «پوششی» است و از این نام میتوان توکنی را تصور کرد که در پوشش یک توکن یا کوین دیگر قرار گرفته است. به‌عبارت‌دیگر، واحدهای یک ارز دیجیتال در یک آدرس مخصوص ریخته میشود و به‌ازای آن به طور خودکار در شبکه دیگر، توکن رپد ایجاد میشود.
رپد بیتکوین یا WBTC ، یک مثال از رپدتوکنها است که در واقع نماینده از بیتکوینهایی است که در بلاکچین اتریوم معامله میشوند.
در ابتدا برای بررسی نظر شریعت در مورد استیبل کوینها باید به این نکته توجه داشت که به‌صورت کلی علما در مواجهه با رمزارزها دودسته نظر دارند: دسته اول استفاده از رمزارزها را دارای اشکال شرعی دانسته و دستۀ دوم معتقدند که رمزارزها در اصل مشکل شرعی ندارند؛ بنابراین برای افرادی که مقلد و پیرو دسته دوم فقها هستند، به‌طریق‌اولی استفاده از استیبل کوینها هم بلامانع خواهد بود. اما در مورد افرادی که انواع استیبل کوین مقلد دسته اول فقها هستند، باید بررسی کنیم که آیا استیبل کوینها هم شامل این حکم میشوند یا اینکه حکم شرعی استیبل کوینها متفاوت است.
در ماه آوریل سال 2018 مقالهای از بنیاد اندونزیایی Blossom Finance منتشر شد که در آن به بررسی کامل ارزهای دیجیتال و بلاکچین از نظر شرع پرداخته شده است. پس از انتشار این مقالۀ فوقالعاده، قیمت بیتکوین یکباره هزار دلار رشد کرد زیرا محمد ابوبکر، نویسندۀ مقاله، محتوا و نتیجهگیری امیدوارکنندهای دررابطه‌با ارزهای دیجیتال بیان کرده بود.
در مقاله محمد ابوبکر آورده شده است که فقهایی که استفاده از رمزارزها را دارای اشکال شرعی میدانند، برای این حکم خود، دلایلی آوردهاند که به‌صورت کلی دلایل فقها با یکدیگر مشترک هستند و در پنج دسته طبقهبندی میشوند. در این قسمت از گزارش، ما به بررسی این نکته میپردازیم که آیا این پنج علت در مورد استیبل کوینها نیز صدق میکند یا خیر؛ بنابراین درصورتی‌که این دلایل برای یک یا چند دسته از استیبل کوینها صدق نکنند، این دسته یا دستهها دارای اشکال شرعی نخواهند بود. در ادامه به بررسی صدق یا عدم صدق کردن این علتها در انواع استیبل کوین مورد استیبل کوینها میپردازیم:
- بیتکوین و سایر رمزارزها پول رایج قانونی نیستند
در مورد گروه اول و دومِ استیبل کوینها این نکته وجود دارد که این استیبل کوینها نمایندۀ یک پول یا دارائی رایج قانونی هستند و فقط نمودی از آن دارائی بر بستر بلاکچین هستند؛ بنابراین این دلیل در مورد دسته اول و دوم استیبل کوینها صدق نمیکند.
- صادرکننده بیتکوین و بسیاری از رمزارزها ناشناس است
در بررسی این علت، باید به این نکته توجه کنیم که صادرکنندۀ اکثر استیبل کوینها شناخته شده هستند و در حال حاضر استیبل کوین مطرحی در بازار وجود ندارد که صادرکنندۀ آن ناشناخته باشد؛ بنابراین این علت برای هیچکدام از دستههای استیبل کوینها صدق نمیکند.
- رمزارزها زیر نظر قدرت مرکزی یا پشتوانه دولت نیستند
دسته اول و دوم استیبل کوینها (استیبل کوین‌های دارای پشتوانۀ فیات یا دارائی)، از طرفی فقط نمایندۀ یک ارز یا دارائی هستند که پشتوانه دولت‌ها را دارد و از طرف دیگر سرعت، امنیت، سهولت استفاده و بقیه ویژگی‌های سایر رمزارزها را دارند.
برای اینکه این دلیل حرمت رمزارزها را دررابطه‌با استیبل کوینها بررسی کنیم، باید به این نکته توجه داشته باشیم که اساساً استیبل کوینها رمزارزهای دارای ثبات قیمت هستند و از ابتدا این اشکال بر استیبل کوینها وارد نیست.
باید توجه داشت که این دلیل یک عامل خارجی است که مستقیماً ارتباطی با معیار قانونی اسلامی یک پول ندارد. به‌طورکلی، استفاده از یک چیز مشروع برای هدف نامشروع، آن را نامشروع نمی‌سازد. برای مثال میتوان به یک روایت از پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص)، اشاره کرد که او فروش انگور به یک تاجر شراب را ممنوع اعلام کرده بود اما ایشان هرگز استفاده از خود انگور را ممنوع اعلام نکردند.
به طور خلاصه از موارد فوق میتوان به این نتیجه رسید که اولاً برای مقلدینِ مراجعی که استفاده از رمزارزها را بلامانع میدانند، به‌صورت اولی استفاده از استیبل کوینها هم بلامانع خواهد بود و ثانیاً برای مقلدین مراجعی که استفاده از رمزارزها را حرام اعلام کرده‌اند، تنها استفاده از استیبل کوین‌های نوع اول و دوم (استیبل کوین با پشتوانه پول ملی و استیبل کوین با پشتوانه دارایی) بلامانع خواهد بود زیرا هیچ یک از علل حرمت رمزارزها دررابطه‌با این دودسته صدق نمیکند. اما در مورد دستههای سوم تا پنجم از استیبل کوینها (استیبل کوین با پشتوانه رمزارز، استیبل کوین الگوریتمی و رپد توکنها)، مقلدین باید به نظر مرجع خود دررابطه‌با رمزارزها رجوع کنند.
حمیدرضا علی اکبرزاده آرانی، دبیر کمیته تأمین مالی دفتر مطالعات رونق تولید دانشگاه امام صادق (ع)
آیا امکان ریزش استیبل کوین ها نیز وجود دارد؟
در دو ماه گذشته و در پی سقوط استیبل کوین TerraUSD، چندین استیبل کوین دیگر نیز دچار مشکلاتی شدهاند. فارغ از مشکلات فنی بهخصوص در حفظ همبستگی با دلار یا ارزی که پشتوانه آنهاست، بی‌اعتمادی به وجود آمده نسبت به این ابزارهای حیاتی معاملات ارز دیجیتال، گریبان تقریبا همه آنها را گرفته است.
به گزارش خبرگزاری آنا، در دو ماه گذشته و در پی سقوط استیبل کوین TerraUSD، چندین استیبل کوین دیگر نیز دچار مشکلاتی شدهاند. فارغ از مشکلات فنی بهخصوص در حفظ همبستگی با دلار یا ارزی که پشتوانه آنهاست، بی‌اعتمادی به وجود آمده نسبت به این ابزارهای حیاتی معاملات ارز دیجیتال، گریبان تقریبا همه آنها را گرفته است.
آیا واقعا احتمال دارد که دیگر استیبل کوینها نیز سقوط کنند؟ اگر آری، چطور میتوان آنها را پیش‌بینی کرد؟ آیا استیبل کوین امنی در حال حاضر وجود دارد؟ اینها سؤالاتی هستند که در این مقاله تلاش می‌کنیم به آنها پاسخ دهیم. برای این منظور، بررسی وضعیت فعلی استیبل کوینها و نیز مطالعه مختصر انواع آنها و سازوکارهایشان ضروری است. اگر قصد خرید استیبل کوینها به هر دلیل مانند معامله ارز دیجیتال را دارید، مطالعه این مقاله را به شما توصیه می‌کنیم.
انواع استیبل کوین
پیش از هرچیز لازم است که انواع استیبل کوینها را برای آسیب‌شناسی وضعیت موجود بشناسیم. این ارزهای دیجیتال، بسته به سازوکار عملکردی‌شان به چهار گروه تقسیم میشوند که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم.
استیبل کوین وثیقه فیات
این استیبل کوینها با وثیقه‌های فیات پشتیبانی میشوند. درواقع، هر توکن از آنها یک معادل واقعی از یک ارز فیات در یک موسسه مالی دارد. ذخایر ارزهای فیات، انتشار آنها را کنترل میکنند. معروف‌ترین استیبل کوینها جزء این دسته بوده و مهم‌ترین آنها تتر و USDC هستند. بسیاری از صرافی‌های ایرانی معتبر از تتر برای معاملات خود مانند خرید اتریوم و بیت کوین استفاده میکنند. برای خرید اتریوم کلیک کنید.
استیبل کوین وثیقه کالا
این استیبل کوینها از منابع وثیقه‌ای به‌غیراز ارزهای فیات برای پشتیبانی خود استفاده میکنند. طلا، نقره، سنگ‌های گران‌بها و حتی نفت ازجمله ابن وثیقه‌ها هستند. GSX یک استیبل کوین با پشتوانه طلاست. تتر-گولد (Tether Gold) و پاکسوس-گولد (Paxos Gold) نیز از نمونه‌های دیگر هستند.
استیبل کوین وثیقه ارز دیجیتال
این استیبل کوینها توسط ارزهای دیجیتال دیگر پشتیبانی میشوند. به دلیل نوسان نسبتا شدید بازار ارزهای دیجیتال، حتی در مواقع غیربحرانی، چنین استیبل کوین‌هایی معمولا بیش‌ازحد وثیقه دارند. به این معنی که نسبت آنها با ارزهای پشتیبانی‌کننده‌شان یک‌به‌یک نیست و سکه‌های بیشتری برای یک استیبل کوین، وثیقه میشوند.
استیبل کوین الگوریتمی
به نظر می‌رسد مشکل اصلی بازار در حال حاضر از ثبات خارج شدن این دسته از استیبل کوین‌هاست. آنها توسط هیچ دارایی وثیقه نمیشوند و در عوض از طرقی مانند مکانیسم اجماع و قراردادهای هوشمند در شبکه‌های غیرمتمرکز برای کاهش عرضه توکن نسبت به تقاضای آن استفاده میکنند. چنین عملکردی، شبیه به چاپ پول توسط بانک مرکزی است.
استیبل کوین های درخطر
وضعیت استیبل کوینها به‌طور مستقیم بر وضعیت دیگر ارزهای دیجیتال اثرگذار است. به‌طور مثال، پیش بینی قیمت اتریوم در سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد در صورت حفظ پیوند بیشتر استیبل کوینها با دلار قیمت این ارز می‌تواند شاهد یک رشد دوباره باشد. بااین‌حال، به نظر نمی‌رسد همه استیبل کوینها در نجات از چاهی که ترا کنده است، موفق باشند. در ادامه به معروف‌ترین استیبل کوین‌های درخطر نگاهی می‌اندازیم.
DEI و فانتوم-دلار
اولین استیبل کوین درخطر پس از UST، DEI متعلق به پلتفرم دئوس فایننس (Deus Finance) است که ارزش ان به زیر یک دلار سقوط کرده و در زمان نگارش این مقاله در وب‌سایت کوین‌مارکت‌کپ ارزشی برابر با ۰٫۵۹۶ دلار دارد. این دارایی نیز مانند UST، الگوریتمی است. به این معنی که توسط الگوریتم‌هایی که معاملات را انجام میدهند، کنترل میشود.
البته توکن DEUS یک تفاوت کوچک و سرنوشت‌ساز با ترا دارد و آن این است که توسط توکن‌های واقعی DEI نیز پشتیبانی میشود. درواقع، توکن‌های DEUS که در بازار استفاده میشوند، نسخه‌های رپد توکن (Wrapped Token) DEUS های واقعی هستند. بنابراین، این ارز حداقل پشتوانه بهتری نسبت به ترا دارند.
به نظر می‌رسد شبکه دئوس برای بازگرداندن پیوند استیبل کوین خود به دلار برنامه‌هایی دارد. یکی از اعضای این سازمان اعلام کرده است که این شبکه، برنامه فروش اوراق قرضه خود را شروع خواهد کرد. درواقع کاربران می‌توانند از مکانیسم وثیقه کردن برای دریافت توکنی با ارزش یک دلار استفاده کنند.
دئوس، وعده داده است که سود اوراق قرضه را نیز پرداخت کند. به‌این‌ترتیب این شبکه، پیوند خود با دلار را تقویت خواهد کرد. در کنار این استراتژی، دئوس در ماه آوریل نیز فرآیندهایی را راه‌اندازی کرد که طی آنها ثبات این شبکه تقویت شده است.
در کنار DEI دیگر استیبل کوینی که نسبتا از دلار جداشده و ارزش آن کاهش پیدا کرده است Fantom USD است. ارزش این ارز در زمان نگارش این مقاله به زیر ۷۰ سنت سقوط کرده است.
اظهارنظر متخصصان
برد یاسار (Brad Yasar) مدیرعامل شرکت دیفای EQIFI گفته است که به سقوط استیبل کوین‌هایی که با دلار پیوند واقعی دارند، اعتقادی ندارد. اشاره او به دو استیبل کوین USDT و USDC است که هنوز هم در اوایل ماه ژوئن ۲۰۲۲ و باوجود گذشت نزدیک به دو ماه از سقوط UST با قیمت یک دلار مبادله میشوند.
آقای یاسار، اشاره کرده است که تا زمانی که ذخایر استیبل کوین‌های با پشتوانه ارز فیات با تعداد سکه‌های در گردش آنها مطابقت داشته باشد، مستعد کاهش پیوند با دلار، تحت تأثیر نوسانات بازار نخواهند بود. او گفته است که تمامی استیبل کوین‌هایی که فروپاشیده‌اند یا در معرض خطر هستند، الگوریتمی هستند.
تتر به عملکرد خود افتخار می کند
یکی از سخنگویان تتر در روزهای اخیر خاطرنشان کرده است که USDT، نقدشونده‌ترین استیبل کوین حال حاضر بازار است. او اضافه کرده است که تتر تاکنون از چندین بحران بزرگ در بازار ارزهای دیجیتال به‌سلامت عبور کرده که آخرینش را در دو ماه گذشته شاهد بوده‌ایم. او گفته که این شرکت از حفظ پیوند یک‌به‌یک تتر با دلار به خود می‌بالد و در این مدت حتی یک بار هم درخواست بازخرید هیچ کاربری را رد نکرده است.
تتر در کنار بیت کوین و اتریوم
در اظهارنظری دیگر گابور گورباکس (Gabor Gurbacs) مدیر استراتژی دارایی‌های دیجیتال در گروه صنعتی VanEck گفته است که بیت کوین و USDT قابل‌اعتمادترین دارایی‌های دیجیتال برای سرمایه‌گذاری هستند. او در مصاحبه‌اش با نشریه Blockworks گفته است که اعتقادی به مقایسه تتر و UST ندارد. سرمایه‌گذاران بزرگ نیز عمدتا از خرید بیت کوین، اتریوم و تتر به‌عنوان سرمایه‌گذاری‌های عاقلانه در یک بازار نزولی صحبت میکنند.
پایان کار استیبل کوین های الگوریتمی
رایان شی (Ryan Shea) اقتصاددان و متخصص ارزهای دیجیتال در پلتفرم معاملاتی Trakx نیز گفته است که بازار قطعا از استیبل کوین‌های الگوریتمی ناامید شده است. او احتمال داده است که این ارزها جای خود را به استیبل کوین‌های وثیقه‌ای بدهند. امری که قطعا به نفع صرافی‌های متمرکز خواهد بود.
این در حالی است که در ماه‌های اخیر، چندین استیبل کوین الگوریتمی جدید به بازار آمده‌اند. USN متعلق به پروتکل Near و Nutrino USD یا USDN دو نمونه از مهم‌ترین‌های آنها هستند. ارزش همگی این ارزها کسری از UST است و در هفته‌های اخیر آنها نیز به زیر یک دلار سقوط کرده‌اند.
سخن آخر
در دو ماه گذشته و هم‌زمان با سقوط استیبل کوین TerraUSD، بحث امنیت دیگر استیبل کوینها نیز داغ شده است. بااین‌حال با بررسی استیبل کوین‌هایی که پیوندشان با دلار را ازدست‌داده‌اند متوجه می‌شویم تقریبا همه آنها غیروثیقه‌ای یا الگوریتمی هستند. به غیر ترا-دلار، استیبل کوین‌های DEI و فانتوم-دلار نیز دچار همین مشکل هستند. تقریبا همه کارشناسان حرفه‌ای اعتقاد دارند که استیبل کوین‌های وثیقه ارزهای فیات، تحت تأثیر چنین بحران‌هایی قرار نگرفته و پیوند خود را در هر شرایط با ارزهای فیات حفظ میکنند.
آشنایی با انواع استیبل کوین Stablecoin یا رمز ارز با ثبات – ارز دیجیتال با ثبات به زبان ساده
استیبل‌کوین (Stablecoin) نوعی رمز ارز است که ارزش آن ثابت است. همین یک خط تعریف ساده به قدری اهمیت پیدا میکند که گروه G7 متشکل از هفت اقتصاد بزرگ دنیا در گزارشی در سال ۲۰۱۹ استیبل کوینها را تهدیدی برای اقتصاد جهانی قلمداد کردند!استیبل‌کوین‌ها مزایا و معایب بی‌شماری دارند که اگر بخواهیم درباره آنها صحبت کنیم، به ساعت‌ها زمان و ده‌ها مقاله نیاز است. بنابراین وقتی صحبت از یک Stablecoin موجود یا ادعای راه‌اندازی یک Stablecoin جدید میشود با توجه به نبود قوانین مشخص و تهدیدها و فرصت‌های احتمالی، احتیاط و بررسی دقیق کارشناسی را از زوایا و ابعاد گوناگون می‌طلبد! در این جا قصد داریم با انواع استیبل کوین یا رمز ارز باثبات آشنا شویم، با کافه لرن همراه باشید.
با این مقدمه درباره اهمیت Stablecoinها قصد داریم در چند سطر به معرفی انواع آنها بپردازم:
1- استیبل‌کوین با پشتوانه ارز فیات
رایج‌ترین و به لحاظ فنی ساده‌ترین نوع Stablecoin ها استیبل کوین با پشتوانه ارز فیات است. در این نوع هر واحد استیبل‌کوین معادل یک واحد از ارز فیات با پشتوانه خودش است. یعنی به ازای هر واحد از آن استیبل‌کوین که در گردش باشد یک واحد ارز فیات پشتوانه آن در حساب بانکی مشخص نگهداری میشود. برای مثال Tether یک استیبل‌کوین با پشتوانه دلار آمریکاست. بنابراین به ازای هر تتر یک دلار آمریکا در خزانه تتر نگهداری میشود و هر زمان که کاربری بخواهد می‌تواند تتر را به خزانه این استیبل‌کوین تحویل بدهد و معادل دلاری آن را نقد کند. اعتبار این نوع از Stablecoin نیازمند حسابرسی‌های دقیق و منظم دفاتر مالی و حساب‌های بانکی شرکت مدیریت‌کننده آن Satblecoin است. در هر لحظه باید تعداد استیبل‌کوین‌های در گردش با ارز فیات موجود در خزانه یکسان باشد و مغایرتی وجود نداشته باشد. به جز تتر استیبل‌کوین‌های دیگری نیز از این نوع وجود دارد مثل USDC یا TUSD و…
2- استیبل‌کوین با پشتوانه کامودیتی
کامودیتی کالایی است که قابلیت معامله با کالاهای مشابه را داشته باشد. طلا، نفت، فلزات اساسی و… یک کامودیتی محسوب میشوند. استیبل‌کوین‌های با پشتوانه کامودیتی اگر چه نسبت به دلار ارزش ثابتی ندارند اما ارزش آنها نسبت به پشتوانه خودشان همیشه ثابت است. مثلا DGX یک استیبل‌کوین با پشتوانه طلاست و هر واحد DGX همیشه معادل ۱ گرم طلاست که در خزانه مشخصی در کشور سنگاپور نگهداری میشود و به صورت مداوم موجودی خزانه و برابری آن با تعداد DGXهای در گردش حسابرسی میشود. این نوع از استیبل‌کوین‌ها چون پشتوانه آنها یک دارایی ارزشمند است نسبت به استیبل‌کوین‌های با پشتوانه ارزهای فیات مزایا و معایبی دارند که قابل بررسی است.
3- استیبل‌کوین با پشتوانه رمز ارز
این نوع استیبل‌کوین مشابه موارد قبلی است با این تفاوت که پشتوانه آن رمز ارزهای ارزشمند موجود در مارکت مثل بیتکوین، اتریوم و… است. مزیت این نوع استیبل‌کوین اینست که به ما امکان غیرمتمرکزسازی و شفافیت بیشتری را می‌دهد. از آنجایی که پشتوانه این نوع استیبل‌کوین‌ها روی شبکه‌های بلاکچینی قابل ردیابی هستند، بنابراین هر لحظه تمامی کاربران این امکان را دارند که از وجود پشتوانه و عدم مغایرت آن با استیبل‌کوین در گردش اطمینان حاصل کنند. برای مثال استیبل‌کوین DAI به عنوان یک استیبل‌کوین غیرمتمرکز معادل ۱ دلار است که پشتوانه آن رمز ارز اتریوم میباشد. طراحی و نگهداری اینگونه استیبل‌کوین‌ها پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد و به خصوص به دلیل وابستگی به رمز ارزهای دیگر در نوسانات شدید مارکت ممکن است دچار دردسرهای جدی در تنظیم عرضه و تقاضا بشوند!
4- استیبل‌کوین بدون پشتوانه
در این مدل استیبل‌کوین‌ها هیچ خبری از هیچ پشتوانه‌ای چه ارز فیات، چه کامودیتی و چه رمز ارز نیست. در این نوع Stablecoin عرضه کوین متناسب با تقاضا به واسطه الگوریتم یا قرارداد هوشمند تنظیم میشود تا قیمت آن ثابت بماند. بنابراین در این نوع، کوین در گردش می‌تواند کاهش یا افزایش داشته باشد. مثلا وقتی تقاضا بالاست یا قیمت افزایش پیدا کرده با عرضه کوین جدید یا حراج آن سعی میکنند قیمت را کاهش بدهند و آن را ثابت نگه دارند و زمانی که تقاضا کم می شود یا قیمت کاهش پیدا کرده، با خریداری و جمع‌آوری کوین در گردش قیمت آن را افزایش میدهند و آن را فیکس نگه می‌دارند و تمام اینها از طریق اسمارت کانترکت یا شبکه بلاکچینی آن استیبل کوین به صورت شفاف قابل ردیابی و بررسی میباشد. این مکانیزم پیچیده به واسطه قراردادهای هوشمند انجام میشود تا به صورت انواع استیبل کوین کاملا غیرمتمرکز و با هدف فیکس نگه داشتن قیمتِ استیبل‌کوین عرضه و تقاضا تنظیم بشود. آنچه در ارزیابی این نوع Stablecoinها که معمولا با ماهیت توکن در شبکه‌های بلاکچینی دیگر هستند اهمیت پیدا میکند، ارزیابی Smart Contract و مکانیزم تنظیم عرضه و تقاضای آنهاست.
جمع بندی مبحث آشنایی با انواع استیبل کوین و Stablecoinهای الگوریتمی یا بدون پشتوانه
بنابراین استیبل‌کوینی که ادعای فیکس نگه داشتن قیمت بدون پشتوانه را دارد باید فانکشن‌های مربوط به تنظیم عرضه و تقاضا در قرارداد هوشمند آن لحاظ شده باشد و همچنین تاریخچه تراکنش‌های آن به صورت شفاف گواه این موضوع باشد که توسط کارشناسان قابل بررسی و ارزیابی است. مکانیزم تنظیم عرضه و تقاضا و امکان افزایش و کاهش توکن در گردش در این نوع استیبل‌کوین‌ها اهمیت بسیار بالایی دارد. هیچکس نمی‌تواند بدون داشتن مکانیزم تنظیم عرضه و تقاضا، قیمت یک استیبل‌کوین بدون پشتوانه را فیکس نگهدارد و این مکانیزم می‌بایست چه در وایت‌پیپر و چه در قرارداد هوشمند به صورت شفاف قابل بررسی باشد. یکی از پروژه‌های بسیار قدرتمند که در این زمینه کار می‌کرد Basecoin یا Basis بود که به دلیل قوانین رگولاتوری در آمریکا متوقف شد. پیاده‌سازی Stablecoinهای الگوریتمی یا بدون پشتوانه به لحاظ فنی بسیار پیچیده است و نیازمند شفاف‌سازی حداکثری است.
استیبل‌کوینی که در هیچ یک از دسته‌بندی‌های بالا قرار نگیرد فاقد ارزش فنی و احتمالا یک فریب تبلیغاتی است. چنانچه دقت کنید در تمام دسته‌بندی‌ها آنچه درباره یک استیبل‌کوین اهمیت داره لزوم شفافیت است. استیبل‌کوین‌های با پشتوانه ارز فیات یا کامودیتی نیازمند حسابرسی دقیق و مستمر هستند و استیبل‌کوین‌های از نوع با پشتوانه رمز ارز یا الگوریتمی نیازمند شفاف‌سازی فنی می‌باشند که تنها با دسترسی به داده‌های شبکه بلاکچین، بررسی قراردادهای هوشمند، دسترسی به سورس کد پروژه، رصد تراکنش‌های شبکه و سابقه کنترل عرضه و تقاضای انجام شده و از همه مهمتر داکیومنت‌های فنی مربوط مکانیزم تنظیم عرضه و تقاضا امکان‌پذیر است.
دیدگاه شما