Risk Factor = Consequence * Exposure * Probability میزان احتمال * میزان تماس * میزان پیامد = رتبه ریسک
ارزیابی ریسک در سیستم مدیریت HSE
تجزیه و تحلیل ریسک بمنظور شناسایی، ارزیابی و محاسبه ریسک بمنظور بررسی چگونگی احتمال ایجاد ضرر، جراحت و صدمات انجام میگردد.
چنین تجزیه و تحلیلهایی برای کمک به تصمیمگیریها در رابطه با راهحلهای فنی، اجرای عملیات، شناسایی و ارزیابی فعالیتهای بحرانی HSE ، انواع خطاها ، شناسایی بهبودها و چگونگی انجام اقدامات بمنظور شناسایی ابعاد و اثرات احتمالی میبایست انجام گردد.
به منظور به روز کردن تجزیه و تحلیلها باید ”معیارها“ تعریف گردند.
معیار قابل قبول (Acceptance criteria)
معیار قابل قبول ریسک باید در همه پروژهها و واحدهای عملیاتی شرکت تعریف شده باشد. معیار قابل قبول ریسک همچنین باید برای سیستمهای خطوط لوله که حاوی گاز و یا مایعات خطرناک است تعریف شود .
معیار قابل قبول ریسک برای تصمیمگیری استفاده میشود. این معیار باید قبل از تجزیه و تحلیل ریسک در واحدهای مربوطه تعیین و در دسترس قرار گیرد.
تجزیه و تحلیل ریسک صورتهای گوناگونی از ریسک را ایجاد میکند. ریسکهای خاص باید به رؤیت گروههای مختلف کاری در مناطق، فعالیتها و مناطق عملیاتی مختلف برسد. فعالیتها و افرادی که در معرض ریسکهای بالا قرار دارند باید توجهات خاصی را در هنگام ارزیابی و اولویت بندی ریسکها (که بمنظور کاهش ریسک انجام میشود) معطوف دارند.
بعنوان مثال: در رابطه با ریسکهای انفرادی (First party):
مقدار متوسط ریسکهای انفرادی که توسط FAR (نرخ حوادث منجر به فوت) بیان میشود باید در رابطه با پرسنل واحد که در طول دوره در معرض عوامل آسیبرسان بوده اند کمتر از ۵ باشد. (FAR < 5)، این معیار مقدار متوسط را برای یک دوره یک ساله بکار میبرد و افراد معمولی را که در حال رفت و آمد از واحد هستند را شامل نمیشود .
معیار برای ریسکهای شخص ثالث (Third party)، ریسکهای ناشی از ضرر مواد، ریسکهای صدمه به محیط زیست همچنین ریسک قابل قبول برای بیماری، آسیب و یا مسائل بهداشتی، ریسک گروهی و … میبایست در هر فعالیتی مشخص گردد.
عبارتست از هر موقعیت و یا شرایطی که پتانسیل ایجاد آسیب (و یا صدمه) به ”انسان، محیط، سرمایه و اعتبار شرکت“ را داشته باشد.
(بعبارت دیگر هر موقعیتی که قابلیت ایجاد خسارت به وسایل، محصول، محیط زیست داشته و تا سبب کسر تولید، بیماری، جراحت، عدم ارتقاء کیفی و … گردد.)
مانند: گاز با فشار بالا، سطوح داغ، باکتریها، انگلها و ….
Top Event (Top Event : First thing that happened)
مسیری است که یک عامل بالقوه آسیبرسان از آنطریق و برای ایجاد آسیب میتواند آزاد شود.
مانند: سقوط یک شی – نشتی گاز
توجه: Top Event یک واقعه نامطلوب ناشی از آزاد شدن Hazard می باشد. نه حداکثر تأثیر ممکنه Hazard .
عوامل تهدیدکننده و کنترلهای آنها (Threat & Threat Controls)
عوامل تهدید کننده ، مسیرهایی هستند که از آنطریق یک عامل بالقوه آسیب رسان میتواند به یک رویداد (Incident) تبدیل شود .
مانند: خوردگی، خطای کارگر، در معرض عوامل بالقوه آسیب رسان بهداشتی قرار گرفتن و ….
کنترلهای این عوامل تهدید کننده در واقع تدابیری است که برای پیشگیری از آزاد شدن Hazard و ایجاد آسیب اتخاذ میگردد، از قبیل: ایزولاسیون، بازرسی و ….
در واقع موانعی هستند که بعنوان عامل پیشگیری کننده مسیر پیشرفت Hazard را مسدود نموده از بالفعل شدن آنها جلوگیری مینمایند .
Recovery Preparedness Measures
سنجشهای لازم برای ایجاد آمادگی به جهت بهبود شرایط و یا پیشگیری از وقوع پیامد:
شامل کنترلهایی است که پس از Top Event و در انتهای زنجیره پیامدها، بمنظور کنترل و تخفیف آثار نهایی ناشی از پیامد عوامل بالقوه آسیب رسان طرحریزی میگردد.
بعنوان مثال: پیشبینی سیستمهای emergency shut down – Tank bunds نقشههای فرار- برنامههای اورژانس- اطفاء حریق و ….
پیامدها و ارزیابی ریسک Consequences & Risk Assessment
پیامدها، نتایج نهایی عوامل بالقوه آسیبرسان آزاد شده و کنترل شده میباشند.
مانند: حریق، انفجار، مرگ، خسارات زیست محیطی، بیماری.
نکته قابل توجه اینکه، ریسک همراه با هر یک از پیامدهای ممکن باید ارزیابی گردد، برای مثال از طریق ماتریکس ریسک.
توجه: آنچه که تحت عنوان خطر (Danger) در بسیاری از مناطق عنوان گردیده، در واقع، عوامل آسیبرسانی است که در حال حاضر بالفعل هستند مانند: پرتوهای رادیو اکتیو
ارزیابی ریسک چیست ؟
در آموزش مدیریت ریسک در وب سایت دیجیتال ساینس، قصد داریم تا ضمن آموزش کامل ارزیابی ریسک، نحوه انتخاب بهترین راه برای استفاده از روش های کیفی و کمی در ارزیابی ریسک را به شما آموزش دهیم و در واقع به این مقوله بپردازیم که ارزیابی ریسک چیست ؟
آشنایی با انواع تکنیک های تحلیل و ارزیابی
مدیریت ریسک پروژه طبق استاندارد PMBOK، مدیریت ریسک را به شش مرحله تقسیم می کند:
- برنامه ریزی مدیریت ریسک
- شناسایی ریسک
- تجزیه و تحلیل کیفی ریسک
- تجزیه و تحلیل کمی ریسک
به طور کلی منظور از آنالیز یا تجزیه و تحلیل ریسک، تجزیه و تحلیل کیفی ریسک و تجزیه و تحلیل کمی ریسک است. انتخاب تکنیک مناسب ارزیابی ریسک امر مهمی در مدیریت ریسک است. در این مقاله قصد داریم صفر تا صد ارزیابی ریسک را توضیح دهیم.
تجزیه و تحلیل کیفی ریسک یا تخمین ریسک
سومین مرحله از سلسله مراحل فرایند مدیریت ریسک مرحله تجزیه و تحلیل کیفی ریسک است. در این مرحله، احتمال و پیامدهای ناشی از وقوع کلیه ریسک های شناسایی شده، در مرحله شناسایی ریسک، با هدف رتبه بندی و تعیین ریسک هایی که نیاز به تحلیل بیشتر دارند، مورد بررسی قرار می گیرد. در واقع در این مرحله یک فهرست از ریسک های طبقه بندی شده به صورت ریسک های پرخطر ، کمخطر و متوسط تهیه می شود.
در اصطلاح شناسی مدیریت ریسک احتمال و پیامد به صورت زیر تعریف می شوند:
تعریف احتمال: فرصت وقوع چیزی
تعریف پیامد: نتیجه یک رویداد که بر اهداف تاثیر می گذارد
در این فرایند که به تخمین ریسک نیز شناخته می شود ابتدا احتمال ریسک به صورت غیر عددی یا نیمه کمی و نادقیق تخمین زده میشود و سپس پیامدهای ناشی از وقوع احتمالی این ریسک مورد بررسی قرار می گیرد، در آخر رتبه و امتیاز ریسک مشخص می شود.
تکنیک های کیفی به دنبال مقایسه اهمیت نسبی ریسکهای مربوط به پروژه با توجه به تأثیر وقوع آنها بر نتایج پروژه میباشند. اطلاعات بهدستآمده از تجزیه و تحلیل کیفی تقریباً همیشه ارزشمندتر از تجزیه و تحلیل کمی است و تجزیه و تحلیل کمی همیشه لازم نیست. حتی تحقیقات تحلیل کیفی را برای ارزیابی اولیه ریسک توصیه میکنند.
انواع روشهای ارزیابی ریسک که از فاکتورهای احتمال وقوع و شدت تاثیر ریسک ها برای ارزیابی ریسک ها استفاده می کنند، جزو روش های کیفی محسوب می شوند. معمولا از تکنیک های زیر به عنوان ابزار و روش مناسب جهت تجزیه و تحلیل کیفی ریسک استفاده می شود:
- جداول احتمال و پیامد
- ماتریس احتمال و تاثیر
ماتریس ریسک یک ابزار کیفی در ارزیابی ریسک ها
تجزیه و تحلیل کمی ریسک چیست ؟
اما چهارمین مرحله از مدیریت ریسک، تجزیه و تحلیل کمی ریسک است. در این مرحله خروجی مرحله تجزیه و تحلیل کیفی ریسک یا همان تخمین ریسک مورد ارزیابی قرار می گیرد. این مرحله شامل کمی سازی احتمال و پیامدهای ناشی ار وقوع احتمالی ریسک های با اهمیت و تحلیل حساسیت آن ها است و هدف از آن کمک به تحلیل گر در تصمیم گیری می باشد.
در این مرحله ریسک هایی که بیشترین تاثیر را بر اهداف دارند، با هدف بهبود درک تصمیم گیرنده، مورد ارزیابی و تحلیل بیشتر قرار می گیرند.
تکنیک های ارزیابی ریسک به صورت كمی برای تعيين محدوده دقیق و مطلق توزيع احتمالات برای نتايج یک کسبوکار يا پروژه، استفاده میشوند و در نتیجه شامل تحلیلهای مشکل و پيچيده هستند، که اغلب با استفاده از كامپيوترها پشتیبانی میشود. برای دستیابی به این هدف، یک مدل اولیه از پروژه ی مورد بررسی، ایجاد میشود. سپس با اندازهگیری اثرات ریسکهای خاص تعیینشده، توسط ارزیابی اولیه و با استفاده از تکنیکهای کیفی، اصلاح میشود. این مدل شامل تمام عناصر مربوط به تجزیهوتحلیل ریسک است و به جای این عناصر، میتواند متغیرهای نامشخص (بهجای مقادیر ثابت) برای منعکس کردن ناحیههای مهم ولی نامطمئن، قرار گیرد.
روش های ارزیابی ریسک به صورت کمی متعدد هستند که در اینجا به چند نمونه از آنها اشاره می کنیم:
- نمودار درخت احتمال
- FMEA
- تجزیه و تحلیل درخت خطا (FTA)
- تجزیه و تحلیل درخت تصمیم (DTA)
- تجزیه و تحلیل درخت رویداد (ETA)
- تجزیه و تحلیل علت و معلول یا نمودار استخوان ماهی (CCA)
- شبیه سازی مونت کارلو
درخت خطا یک ابزار کمی در ارزیابی ریسک
ویژگی های مد نظر برای انتخاب روش کیفی یا کمی:
برای انتخاب تکنیک ارزیابی ریسک و تعیین اینکه کدام تکنیک های تجزیه و تحلیل موجود بهترین کاربرد را دارد یا خیر، مدیریت سازمان باید موارد زیر را در نظر داشته باشد:
- در دسترس بودن منابع تجزیهوتحلیل (انسانی، محاسباتی و زمانی)
- تجربه تحلیلگران در استفاده از تکنیکهای مختلف.
- اندازه و پیچیدگی پروژه.
- فازی از پروژه که در آن تجزیهوتحلیل صورت میگیرد
- اطلاعات موجود و در دسترس باشد
- هدفی که از تجزیهوتحلیل دنبال میکنیم.
در هر تجزیه و تحلیل یا ارزیابی ریسک که دادهها و اطلاعات موردنیاز است، دادهها باید از نظر شرایط زیر بررسی شوند:
ارزیابی ریسک به روش FMEA چیست؟ آنالیز حالات بالقوه خرابی و آثار آن
توقفات پیشبینینشده در خطوط تولید، خرابیهای مکرر و گهگاه مبهم تجهیزات کلیدی، کاهش ناگهانی فروش، اختلال در فرآیند کاری، همگی پیشامدهای ناخوشایندی هستند که میتوانند خسارات جدی و گهگاه غیرقابل جبرانی را به یک مجموعه وارد کنند. مدیران ارشد سازمانها همواره در جستوجوی یافتن تکنیکهایی هستند که بهترین نتایج در کوتاهترین زمان ممکن را به دنبال داشته باشد و با استفاده از آن تکنیکها بتوان رویدادهای با ریسک بالا را پیش از آنکه سبب ایجاد خسارات جدی شوند پیشبینی کرده و جهت رفع آنها اقدام نمود. هدف از به کارگیری روش آنالیز حالت و اثرات شکست، اقدام مناسب و مؤثر جهت از بین بردن یا کاهش شکستها، با توجه به اولویت آنها میباشد، همچنین تجزیهوتحلیل اثرات حالات شکست میتواند اسناد وضعیت فعلی فعالیتها درباره احتمال شکست آنها را جهت استفاده در فرایندهای آتی ثبت و ضبط نماید.
مطالعات انجامشده توسط گروه ARC بر روی 365 متخصص صنعت و مصاحبه با خبرههای صنعت نشان میدهد که 67 درصد از شرکتکنندگان در نظرسنجی از روش تجزیهوتحلیل علل ریشهای خرابی RCA ، بهعنوان متداولترین تکنیک برنامه نگهداری و تعمیرات استفاده میکنند، همچنین با توجه به این موضوع که ارزیابی ریسک به روش FMEA یکی از ابزارهای کاربردی مورداستفاده در روش RCA است و 46 درصد از خبرگان شرکتکننده در نظرسنجی از این ابزار استفاده میکنند، میتوان FMEA را بهعنوان یک ابزار انعطافپذیر و درعینحال قدرتمند جهت پیشبینی رویدادهای غیرمنتظره ارائه داد.
میزان استفاده صنایع از تکنیک RCA و FMEA
ارزیابی ریسک به روش FMEA در صنایع مختلف
ارزیابی ریسک به روش FMEA اولین بار در دهه 1940 در ارتش آمریکا معرفی شد. بااینحال، استفاده این روش زمانی افزایش یافت که مأموریتهای فضایی سرنشیندار در دهه 1960 آغاز شد. سپس FMEA بهعنوان یک روش کاهش ریسک در بسیاری از صنایع به کار گرفته شد تا جایی که استانداردهای خاصی تدوین شده است تا اطمینان حاصل شود که خطرات مناسب بهدرستی تعریفشدهاند و کنترل آنها قابلاجرا است.
صنعت خودروسازی
صنعت خودرو تا اواخر دهه 1970 بهطور گسترده FMEA را به کار نگرفت. بعدازآن شرکت Ford Motor این تکنیک را برای موارد ایمنی و نظارتی برای بهبود طراحی و تولید خودرو بهویژه در پاسخ به مسائل مربوط به مخزن سوخت Ford Pinto معرفی کرد، موفقیتی که فورد با FMEA کسب کرد در سراسر صنعت گسترش یافت و اکنون بخشی از الزامات خاص همه شرکتهای خودروسازی است. استانداردی که برای صنایع خودروسازی مورداستفاده قرار میگیرد، SAE J1739 میباشد.
صنعت هوافضا
در صنعت هوافضا عوامل خطرساز بسیار و اغلب فاجعهبار هستند؛ مرجع استاندارد مورداستفاده برای همه شیوههای کاربردهای غیر خودرویی استاندارد ARP5580 در نظر گرفتهشده است. تمرکز FMEA هوافضا بر این است که سازمانها ایمنی و قابلیت اطمینان عناصر سیستم را بهعنوان بخشی از فرایندهای بهبود محصول ارزیابی کنند. رویکرد کلی FMEA سنتی است، اگرچه اغلب آنالیز حالات خرابی و اثرات بحرانی آن برای در نظر گرفتن اهمیت استفاده میشود.
صنعت نیرو
در سالهای اخیر در کشورهای توسعهیافته و درحالتوسعه قابلیت اطمینان، در دسترس بودن، قابلیت نگهداری و پشتیبانی (RAMS) و همچنین تجزیهوتحلیل ریسک، به مسائل بزرگی در صنایع نیرو تبدیلشده است. دلایل عمده نارضایتی مشتریان، اغلب ناشی از خرابیهای غیرمنتظره است که منجر به هزینههای پیشبینینشده در نیروگاه حرارتی شده است. بااینحال، با ادغام مناسب RAMS و تجزیهوتحلیل ریسک با استفاده از روش FMEA در هر یک فرآیندهای نگهداری در نیروگاه حرارتی، میتوان تعداد شکستها و پیامدهای آنها را به میزان قابلتوجهی کاهش داد.
صنعت پتروشیمی
میزان رخداد سوانح در صنایع پتروشیمی بسیار زیاد است. آنالیز حالات شکست و تجزیهوتحلیل اثرات آن (FMEA) روش سیستماتیکی است که میتواند خطرات سیستمها در این صنایع را از فاز طراحی مفهومی تا فاز دسترسی به سیستم تجزیهوتحلیل کرده، خرابیها در مرحله طراحی را تشخیص دهد و اقدامات کنترلی و اصلاحی برای کاهش اثرات شکست را تعیین نماید.
صنعت نرمافزار
تمرکز FMEA نرمافزار (SWFMEA)، ارزیابی خطرات منحصربهفرد با تمایز بین اجزا، ماژولها و عملکردهای پرخطر و کمخطر است. این رویکرد توسعه ریسک محور سیستمهای فشرده نرمافزاری را ممکن میسازد.
FMEA واقعی ممکن است در مراحل مختلف توسعه نرمافزار انجام شود مانند تجزیهوتحلیل، طراحی، کدگذاری، تست ماژول، تست سیستم و آزمایش نهایی (آزمون میدانی) و رویکرد واقعی همان رویکرد کلی است. بااینحال، در بیشتر موارد SWFMEA منطق FMEA Design را دنبال میکند.
صنایع شیمیایی و دارویی
در هر دو صنعت شیمیایی و دارویی مدیریت ریسک بسیار مهم است. این ریسک از طریق یک روش رسمی مدیریت ریسک که شامل برنامهریزی، طراحی و فرایند یک پروژه خاص است، کاهش مییابد.
با توجه به کاربرد گسترده ارزیابی ریسک به روش FMEA در صنایع مختلف میتوان نتیجه گرفت که FMEA ابزاری انعطافپذیر و قدرتمند است و در هر صنعتی بدون در نظر گرفتن نوع محصول و یا فرایند جهت کاهش و ارزیابی ریسک میتواند مورداستفاده قرار میگیرد.
مزایای استفاده از ارزیابی ریسک به روش FMEA
زمانی که این تکنیک بهدرستی انجام شود، شرایط زیر را به وجود میآورد:
- اطمینان از اینکه تمامی ریسکهای منطقی سریعاً شناساییشدهاند و اقدامات مناسب انجامشده است
- مشخص شدن اولویتها جهت انجام اقدامات بهبود محصول و فرآیند
- کاهش ضایعات، کار مجدد و هزینههای تولید
- حفظ دانش محصول و فرآیند
- کاهش میزان خرابیها و هزینههای پس از فروش
- مستندسازی ریسکها و اقدامات برای طرحها یا فرآیندهای آینده
مراحل انجام ارزیابی ریسک به روش FMEA
یک فرایند مدیریت و ارزیابی ریسک به روش FMEA شامل دو مرحله است: تکمیل فرم FMEA و سپس ادغام نتایج فرم FMEA در اجرای پروژه. مرحله اول دارای سهگام اساسی است که هرکدام شامل تکمیل ستونهای مختلف در فرم FEMA است (جدول1).
گام اول: شناسایی حالات خرابی:
درزمینهی مدیریت ریسک، حالتهای شکست معادل رویدادهای خطر خرابی تجهیز و ریسک دارایی هستند. در طی این مرحله، همه حالتهای احتمالی خرابی در جدول FMEA در نظر گرفته میشوند و به هرکدام از حالات خرابی یک درجه شدت اختصاص داده میشود. برای مثال طبق جدول 2 درصورتیکه خرابی بدون هشدار اولیه و بهصورت بسیارپرخطرباشد عدد 10 و درصورتیکه خرابی فاقد اثر باشد عدد 1 در جدول شماره 1 و درستون مربوط به اثر (شدت) به آن حالت خرابی اختصاص داده میشود.
گام دوم: برآورد احتمال وقوع هر ریسک: این گام شامل شناسایی علل و احتمال آنها است.
برای نمونه طبق جدول 2، درصورتیکه احتمال وقوع خرابی فوقالعاده زیاد باشد عدد 10 و زمانی که احتمال وقوع خرابی فوقالعاده کم باشد، عدد 1 در جدول 1 و درستون مربوط بهاحتمال وقوع مربوط به آن خرابی درج میشود.
گام سوم: تعیین نحوه تشخیص وقوع حالات خرابی است: درواقع اطمینان از امکان تشخیص زودهنگام بسیار مهم است. برای مثال طبق جدول 2، درصورتیکه خرابی غیرقابلشناسایی باشد عدد 10 و اگر خرابی بهراحتی قابلتشخیص باشد عدد 1 در جدول 1 و در ستون مربوط به تشخیص در نظر گرفته میشود.
پس از اتمام تجزیهوتحلیل، میتوان مرحله دوم فرآیند FMEA را آغاز کرد. در این مرحله عدد اولویت ریسک (RPN) برای هر حالت خرابی محاسبه میشود و اقداماتی در راستای کاهش اثرات خرابی مستند میشوند. RPN در حقیقت ریسکها را ازنظر میزان اهمیت اولویتبندی میکند و بنابراین این اجازه را میدهد تا ابتدا بر ریسکها با بالاترین میزان تأثیر متمرکز شد.
خدمات ارزیابی ریسک
یکی از مهمترین کار هایی که مدیران موفق قبل از اقدام به کار مهمی انجام میدهند بررسی تمام جوانب آن کار و در نظر گرفتن سود وزیان آن است. مشورت در این زیمنه و کمک گرفتن از افرادی که در حوزه های مختلف تخصص دارند میتواند به آن ها دید آگاهانه تری بدهد. در ارائه خدمات ارزیابی ریسک در شرکت حسابداری آریا تهران متخصصین ما تمامی عواقب و شرایط تصمیم شما را به صورت کاملا طبقه بندی شده در اختیار شما قرار میدهند. ما در تصمیم های دشوار مالی و عملیاتی در کنار شما هستیم و با قدرت در کنارتان میمانیم تا بهترین و سودآور ترین تصمیمات را داشته باشید.
ارزیابی ریسک چیست
ارزیابی ریسک اصطلاحی است که برای توصیف فرآیند یا یک روش کلی استفاده می شود برای مثال : تجزیه و تحلیل و ارزیابی خطر مرتبط با آن خطر.
و اما اصول اصول ارزیابی ریسک شامل به ترتیب زیر است :
- مرحله 1: خطرات (یعنی هر چیزی که ممکن است آسیب برساند) را شناسایی کنید. کارفرمایان وظیفه دارند خطرات بهداشتی و ایمنی کارگران خود را ارزیابی کنند.
- مرحله 2: تصمیم بگیرید که چه کسی ممکن است آسیب ببیند و چگونه.
- مرحله 3: خطرات را ارزیابی کرده و اقدام کنید. .
- مرحله 4: از یافته ها ثبت کنید.
- مرحله 5: ارزیابی ریسک را مرور کنید.
تعریف ارزیابی ریسک
انواع خدمات ارزیابی ریسک
انواع اجزای ارزیابی ریسک شامل موارد زیر می باشد:
ارزیابی ریسک عمومی خطرات مربوط به وظایف و فعالیت های کاری را ارزیابی می کند. آنها را می توان در مکان های مختلف و توسط شرکت های مختلف برای فعالیت های مشابه استفاده کرد، بنابراین اغلب از آنها به عنوان الگوهای ارزیابی ریسک استفاده می شوند و به شما این امکان را می دهد که از تکرار در فرآیندهای مدیریت ریسک خود جلوگیری کنید.
با این وجود، هنگام استفاده از ارزیابی عمومی ریسک، توجه به این نکته مهم است که هر محل کار و فعالیت کمی متفاوت خواهد بود و هرگونه تفاوت می تواند بر صحت این ارزیابی ریسک تأثیر بگذارد. برای اطمینان از مرتبط بودن ارزیابی های عمومی و اینکه آنها در کاهش خطرات موثر هستند، باید آنها را بررسی کرده و متناسب با آنها تنظیمات را به روز کنید.- ارزیابی خطر خاص سایت
از مهمترین انواع ارزیابی ریسک است، زیرا برای فعالیت خاصی در یک مکان خاص انجام می شود.آنها کاملاً مرتبط هستند و باید در از بین بردن یا کنترل خطرات و ایمن نگه داشتن افراد، موثر باشند.این ارزیابی ها ممکن است پس از انجام ارزیابی های عمومی خطر برای به دست آوردن درک بهتر از خطرات و روش های کنترل ریسک در انجام شود.
از نظر قانونی شما ملزم به انجام اقدامات منطقی برای کاهش خطرات و محافظت از مردم در برابر آسیب هستید. ارزیابی ریسک مخصوص سایت می تواند به شما کمک کند تا متناسب با سطح ریسک، اقدامات کنترلی را برنامه ریزی و اجرا کنید.
به عنوان کاملترین روش ارزیابی ریسک، ارزیابی خطر خاص سایت می تواند به شما کمک کند تا نیروی کار خود و افراد جامعه را در امان نگه دارید و از تجارت خود در برابر مسئولیت های قانونی و خسارت های ناشی از نقض ایمنی محافظت کنید.- ارزیابی خطر پویا
ارزیابی خطر پویا در شرایط پیش بینی نشده انجام می شود. اگر تغییرات ناگهانی و قابل توجهی در سلامت و ایمنی محل کار یا فعالیت های کاری ایجاد شود ، ارزیابی ریسک کتبی ممکن است قابل استفاده نباشد. برای ارزیابی اینکه آیا ادامه کار ایمن است یا خیر، ممکن است لازم باشد خطرات در محل مورد بررسی قرار گیرند.یک چیز مشترک در همه ارزیابی های ریسک فوق این است که آنها باید پس از پنج مرحله انجام روند خدمات ارزیابی ریسک تکمیل شوند.
هنگام انجام فرایند ارزیابی، همیشه توصیه می شود که برای تکمیل ارزیابی ریسک، با دیگر نیرو های انسانی مشورت کنید، زیرا آنها ممکن است راه حلی عملی برای انجام کارها به صورت ایمن بدانند.
خدمات ارزیابی ریسک
انواع تکنیک های تحلیل و ارزیابی ریسک
انواع تکنیک های تحلیل و ارزیابی ریسک عبارتند از :
- ارزیابی ریسک کیفی
- ارزیابی کمی
- ارزیابی ریسک عمومی
- ارزیابی خطر خاص سایت
- ارزیابی ریسک پویا
ارزیابی ریسک کیفی چیست؟
یکی از سوالاتی که در این قسمت مطرح میشود این است که تجزیه و تحلیل کیفی ریسک چیست ؟
بیشتر ارزیابی های ریسک، در گروه ریسک کیفی قرار می گیرد. هنگام انجام ارزیابی کیفی،سیستم ارزیابی از قضاوت شخصی خود برای شناسایی خطرات برنامه ریزی اقدامات کنترلی استفاده می کند.
بعد از اینکه ارزیابی کننده احتمال و شدت خطر را در نظر گرفت، ریسک ها در سطوح بالا، متوسط یا پایین طبقه بندی می شوند.
معرفی تکنیک های تحلیل و ارزیابی ریسک
ارزیابی ریسک کمی چیست ؟
حالا که ارزیابی ریسک کیفی را فهمیدیم سوال بعدی این است که تجزیه و تحلیل کمی ریسک چیست ؟
در این نوع ارزیابی ریسک (ریسک کمی) از ابزارها و تکنیک های کمی برای اندازه گیری سطح ریسک ها استفاده می شود.
ممکن است از یک ماتریس ریسک استفاده شود تا بتواند مقداری را به احتمال و شدت خطرات اختصاص دهد.در نمونه ارزیابی ریسک ممکن است از یک ماتریس 3 × 3 با مقادیر زیر استفاده شود:
- ماتریس ریسک 3 × 3 – احتمال
- بسیار بعید = 1
- احتمالاً = 2
- خیلی زیاد = 3
- ماتریس خطر 3 × 3 – شدت
- کمی = 1
- جدی = 2
- عمده = 3
برای محاسبه سطح خطر، می توان از معادله زیر استفاده کرد:
- ریسک = شدت x احتمال
همچنین گزینه های دیگری برای ماتریس های خطر وجود دارد، مانند ماتریس 5 × 5.
مقادیری که استفاده می کنید به اولویت شخصی و تنوع مورد نیاز شما در سطح خطر بستگی خواهد داشت.
ویژگی های انتخاب روش کیفی یا کمی ریسک
بارزترین تفاوت بین تجزیه و تحلیل ریسک کیفی و کمی ، رویکرد آنها به فرآیند است. تجزیه و تحلیل ریسک کیفی بیشتر ذهنی است.
این کار بر روی شناسایی خطرات متمرکز است تا هم احتمال وقوع یک رویداد خاص در طول چرخه عمر پروژه را اندازه گیری کند و هم تاثیری که در صورت ضربه زدن به برنامه کلی داشته است را می توان اندازه گیری کرد.
سپس نتایج در یک ماتریس ارزیابی ریسک (یا هر نوع گزارش گرافیکی بصری) ثبت می شود.
از طرف دیگر، تحلیل کمی خطر، عینی است. از داده های قابل تأیید برای تجزیه و تحلیل تأثیرات ریسک از نظر اضافه هزینه ، مصرف منابع و تأخیرهای برنامه استفاده می کند.
در نهایت، هدف یکسان است؛ تفاوت در این است که این یک رویکرد علمی پر از داده است.
از نظر افراد، تجزیه و تحلیل ریسک کمی یک مقدار عددی به خطرات موجود اختصاص می دهد – ریسک A، 40٪ احتمال وقوع دارد، بر اساس داده های کمی (نوسانات در هزینه های منابع، متوسط زمان اتمام فعالیت، تدارکات و . . .) و 15٪ احتمال باعث تاخیر در چند روز می شود.
بنابراین کاملاً به کمیت و دقت داده های شما بستگی دارد. بهترین کار برای آن که به خوبی بتوانید ریسک تصمیمات بزرگ مالی را در نطر بگیرید و بهترین تصمیم را برای سودآوری و موفقیت بیشتر اخذ کنید این است که از خدمات ارزیابی ریسک شرکت های معتبری مثل شرکت حسابداری آریا تهران بهره مند شوید.
برآورد میزان ریسک
برداشت های گوناگونی توسط افراد مختلف از یک ریسک مشخص وجود دارد.
افراد مختلف از یک ریسک مشخص، برداشتهایی گوناگون دارند. از سوی افراد غیرعلمی برآورد میزان ریسک با نتایج آماری و معادلات ریاضی ریسک همخوانی ندارد.
به طور کلی ریسک دو جنبه متفاوت را در بر میگیرد:
- ریسک ذهنی : به برداشت از میزان ریسک در سر افراد غیر متخصص که به آن ریسک ذهنی یا درکی میگویند.
- ریسک واقعی : به برآورد علمی ای که بر پایه اطلاعات آماری از میزان ریسک استت، ریسک واقعی گفته می شود.
ریسک ذهنی امکان دارد که کمتر ریسک واقعی یا بیشتر از آن باشد هممچنین ارزیابی ریسک به صورت آگاهانه یا نا آگاهانه صورت می گیرد. در این بین لازم است عواملی که بر قضاوت نادرست افراد تاثیر می گذارند و برای اصلاح ریسک پذیری لازم هستند، شناخته شوند.
انواع تکنیک ارزیابی ریسک
تکنیک PHA، تکنیکBIA ، تکنیک حالات خرابی فرآیند FMEA، تکنیک تحلیل لایههای حفاظت ( LOPA )، تکنیک ارزیابی قابلیت اطمینان انسانی ( HRA ) و تکنیک نگهداری مبتنی بر قابلیت اطمینان RCM انواع تکنیک های ارزیابی ریسک هستند.
معرفی انواع تکنیک ارزیابی ریسک
تکنیک ارزیابی ریسک PHA
تجزیه و تحلیل خطر فرآیند (PHA) مجموعه ای از ارزیابی های سازمان یافته و سیستماتیک از خطرات احتمالی مرتبط با یک فرآیند صنعتی است.
PHA اطلاعاتی را برای کمک به مدیران و کارمندان در تصمیم گیری برای بهبود ایمنی و کاهش عواقب ناشی از انتشار ناخواسته یا بی برنامه مواد شیمیایی خطرناک فراهم می کند.
یک PHA به سمت تجزیه و تحلیل، علل و عواقب احتمالی آتش سوزی، انفجار، انتشار مواد شیمیایی سمی یا قابل اشتعال و ریختن مواد شیمیایی خطرناک حرکت می کند و بر تجهیزات، ابزار دقیق، برنامه های کاربردی، اقدامات انسانی و عوامل خارجی متمرکز است که ممکن است روند را تحت تأثیر قرار دهد.
تکنیک ارزیابی ریسک BIA
تجزیه و تحلیل تأثیر تجاری (BIA) عواقب ارزیابی ریسک چیست اختلال در عملکرد و فرآیند کسب و کار را پیش بینی می کند و اطلاعات مورد نیاز برای توسعه استراتژی های بازیابی را جمع آوری می کند.
سناریوهای ضرر احتمالی باید در هنگام ارزیابی ریسک شناسایی شوند. همچنین ممکن است در اثر عدم موفقیت تأمین کننده کالا یا خدمات یا تأخیر در تحویل ، فعالیت ها قطع شود.
موارد احتمالی زیادی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرند.
تکنیک ارزیابی ریسک RCM
قابلیت اطمینان محور (RCM) مفهومی از برنامه ریزی تعمیر و نگهداری است تا اطمینان حاصل شود که سیستم ها به آنچه کاربر آنها در زمینه عملیاتی فعلی خود نیاز دارند، ادامه می دهند.
اجرای موفقیت آمیز RCM منجر به افزایش در اثربخشی هزینه، قابلیت اطمینان، زمان کار دستگاه و درک بیشتر از سطح ریسکی می شود که سازمان مدیریت می کند.
در خدمات ارزیابی ریسک آریا تهران ما از بهترین روش های تخصصی برای مدیریت ریسک و اولویت بندی ریسک های شغلی و فرآیندی استفاده میکنیم. برای ارتباط با متخصصین این حوزه با ما تماس بگیرید.
انواع مدلهای ارزیابی ریسک
اولین قدم شناخت مفهوم Risk است. ریسک را شاید بتوان خطر معنا کرد اما ریسک به معنای عدم اطمینان در آینده نیز هست.به عبارت دیگر ضرر بالقوه را ریسک مینامند؛ بنابراین ریسک میتواند منفی و مثبت باشد و همواره وجود دارد.
ریسک چیست؟
ریسک (Risk) یکی از مفاهیم اولیه بازارهای مالی است. علاوهبراین شناخت ماهیت ریسک در زندگی عادی نیز میتواند برای شما مفید باشد.ماهیت بازارهای مالی با ریسک عجین شده است. ابزارهای مختلفی که در بازارهای مالی و سرمایه گذاری مورد معامله قرار میگیرند بدون استثنا با مقادیری از ریسک همراه هستند؛ بنابراین باید بدانیم تعریف و مفهوم ریسک چیست؛ چند نوع دارد؛ چگونه میتوان آن را کنترل کرد و کاهش داد. در این مقاله قصد داریم به مفهوم ریسک و انواع ارزیابی ریسک بپردازیم.
انواع روشهای ارزیابی ریسک که از فاکتورهای احتمال وقوع و شدت تاثیر ریسکها برای ارزیابی ریسکها استفاده میکنند، جزو روشهای کیفی محسوب میشوند. معمولا از تکنیکهای زیر به عنوان ابزار و روش مناسب جهت تجزیه و تحلیل کیفی ریسک استفاده میشود:
- جداول احتمال و پیامد
- ماتریس احتمال و تاثیر
تجزیه و تحلیل کمی ارزیابی ریسک چیست ریسک چیست؟
اما چهارمین مرحله از مدیریت ریسک، تجزیه و تحلیل کمی ریسک است. در این مرحله خروجی مرحله تجزیه و تحلیل کیفی ریسک یا همان تخمین ریسک مورد ارزیابی قرار میگیرد. این مرحله شامل کمیسازی احتمال و پیامدهای ناشی ار وقوع احتمالی ریسکهای با اهمیت و تحلیل حساسیت آنها است و هدف از آن کمک به تحلیلگر در تصمیمگیری میباشد.
در این مرحله ریسکهایی که بیشترین تاثیر را بر اهداف دارند، با هدف بهبود درک تصمیم گیرنده، مورد ارزیابی و تحلیل بیشتر قرار میگیرند.
تکنیکهای ارزیابی ریسک به صورت كمی برای تعیین محدوده دقیق و مطلق توزیع احتمالات برای نتایج یک کسبوکار یا پروژه، استفاده میشوند و در نتیجه شامل تحلیلهای مشکل و پیچیده هستند، که اغلب با استفاده از كامپیوترها پشتیبانی میشود. برای دستیابی به این هدف، یک مدل اولیه از پروژهی مورد بررسی، ایجاد میشود. سپس با اندازهگیری اثرات ریسکهای خاص تعیینشده، توسط ارزیابی اولیه و با استفاده از تکنیکهای کیفی، اصلاح میشود. این مدل شامل تمام عناصر مربوط به تجزیهوتحلیل ریسک است و به جای این عناصر، میتواند متغیرهای نامشخص (بهجای مقادیر ثابت) برای منعکس کردن ناحیههای مهم ولی نامطمئن، قرار گیرد.
روشهای ارزیابی ریسک به صورت کمی متعدد هستند که در اینجا به چند نمونه از آنها اشاره میکنیم؛ در ادامه به توضیح این مدلها میپردازیم:
- نمودار درخت احتمال FMEA
- تجزیه و تحلیل درخت خطا (FTA)
- تجزیه و تحلیل درخت تصمیم (DTA)
- تجزیه و تحلیل درخت رویداد (ETA)
- تجزیه و تحلیل علت و معلول (CCA)
- شبیهسازی مونت کارلو
انواع ریسک و مدلهای ارزیابی ریسک
ریسک انواع مختلفی دارد و در برابر انواع ریسک باید رویههای مختلفی را اتخاذ نمود. میزان ریسک برای افراد مختلف متفاوت است. افراد ریسکگریز به دنبال گزینههای سرمایه گذاری با ریسک کمتر بوده و در مقابل افراد ریسکپذیر برای کسب بازدههای بالاتر، ارزیابی ریسک چیست حاضر به پذیرش ریسک بیشتری هستند.
انواع مدلهای ارزیابی ریسک
ارزیابی مقدماتی خطر به روش Preliminary Hazard Analysis)PHA):
هدف: شناسایی مناطق بحرانی در سیستم، شناسایی نسبی خطرها و توجه به معیارهای طراحی ایمن است در واقع این روش شناسایی خطرات اولیه میباشد که در آن از تجارب کامل ایمنی موجود استفاده شده و از معایب آن این است که نمیتوان اطمینان حاصل کرد که همه خطرات کشف شدهاند.
فهرست مقدماتی خطر Preliminary Hazard List ) PHL):
این روش یک شکل ابتدایی و کاملا تجربی می باشد.
روش HAZOP:
این روش کیفی بوده و برای شناسایی ریسکهای بسیار خطرناک به کار میرود و همچنین از تیمی متخصص در همه علوم بهره گرفته میشود.
هدف: شناسایی خطرات بالقوه فرآیند که قبل از آن نیز انحراف سیستم از اهداف تعیین شده شناسایی میگردد.
معایب این مدل ارزیابی ریسک؛ وقت گیر بوده و امکان حصول نتیجه در نقصهای چند عاملی وجود ندارد.
توضیح بر روش عملکرد این مدل از ارزیابی ریسک: تیم منتخب تلفیق عبارات راهنما (هیچ، بیشتر، کمتر، معکوس)که در مورد فرآیند صادق است وبا حالات مختلف و وضعیتهای فرآیند (جریان، فشار، دما و…) ارتباط پیدا میکند.را از طریق طوفان ذهنی بررسی کرده و میتواند انحرافات احتمالی بدترین پیامد را دنبال نماید.
چه میشود اگر (WHAT IF METOD):
در این روش با پرسش نتایج حاصل از وقوع یک رویداد مشخص ریسکها شناسایی شده و روشهای کنترل پیشنهاد میگردد.
هدف: شناسایی اثرات رویدادهای ناخواسته بر سیستم
ارزیابی ریسک زیر سیستم (SSHA (Sub System Hazard Analysis:
برای شناسایی خطرات ناشی از طراحی سیستمهای بزرگ انجام میگردد.
خطاها، نقصها و تجهیزات، نرم افزارها و خطاهای انسانی به صورت جداگانه یا همراه همدیگر بررسی میشوند. معمولا این روش با توجه به پیچیدگی زیر سیستم توسط سازنده وسیله مذکور صورت میگرد.
ارزیابی ریسک به رو (SHA) System Hazard Analysis:
این روش وضعیت ایمنی کل سیستم را ارزیابی میکند و خروجی و نتایج روش SSHA را جمعبندی میکند. این روش در واقع ارتباط زیر سیستمها را از لحاظ موارد ذیل بررسی مینماید.
مطابقت با معیارهای ایمنی
مجموعهای از رویدادهای خطرناک که سبب نقص میشود به شرح ذیل است:
- تغییرات در طراحی
- عملکرد کنترل سیستمی
- عملکرد کنترل انسانی
نکته مهم: روش SHA در برگیرنده خطرات کشف شده در SSHA ونیز توصیف این خطرات خواهد بود.
ارزیابی ریسک به روش O&SHA
بر خلاف اغلب روشها این روش با هدف: شناسایی و ارزیابی خطرات محیط، کارکنان، و روشهای انجام کار و تجهیزات به کار گرفته شده در سراسر عملکرد سیستم را بررسی مینماید.روش O&SHA خطرات ناشی از انجام فعالیتها یا وظائف افراد را شناسایی، ثبت و ارزیابی مینماید.
که شامل موارد ذیل می باشد:
- تغییرات برنامه ریزی شده سیستم
- واسطهها ورابطهای تاسیسات و دستگا هها
- محیطهای برنامه ریزی شده، وسایل پشتیبانی و دیگر تجهیزات
- توانایی فعالیتها یا وظائف
- اثرات وظائف هم زمان و محدودیتهای آن
- نیازمندیهای سیستم به پرسنل ایمنی و بهداشت
- پتانسیل وقوع رویداد
ارزیابی درخت خطا FTA
در این روش یک وضعیت نامطلوب یا بحرانی در نظر گرفته شده سپس با توجه به محیط و عملکرد سیستم همه راههایی که میتوانند سبب بروز آن وضعیت ناخواسته و نامطلوب شوند جستجو میگردد.
در واقع درخت خطا یک مدل تصویری از خطا را فراهم میآورد.
FTA یک مدل کیفی است که میتوان آنرا به شکل کمی اجرا نمود.
روش شناسایی کانون خطرات FMEA:
- تمرکز بر نقصهایی است که یک وضعیت غیر قابل اعتماد در سیستم را بو جود میآورد(قابلیت اعتماد دارد).
- جزء مورد بررسی چگونه میتواند خراب شده و یا از کار بیافتد.
- نتایج خرابی در سیستم مذکور چگونه خواهد بود.
غفلت مدیریت و درخت ریسک MORT:
این روش دو مفهوم را موردبررسی قرار میدهد، نظارت مدیریتی و درخت مخاطرات (مورت) یک روند تحلیلی برای مشخص کردن دلایل و فاکتورهای تاثیرگذار است.. این دستورالعمل به عنوان یک راهنمای عمومی برای استفادهی تحقیقی از مورت است اما هرگز جایگزینی برای آموزش مناسب در مورد تحقیق سوانح نمیباشد. هدف این راهنما ترقیب به استفاده از مورت و ترویج بحث بر روی تحلیل علت ریشهای است.
روش ردیابی انرژی و ارزیابی حفاظ ها ETBA:
در این روش تمرکز بر وجود انرژی در سیستم و موانع موجود برای کنترل انرژی میباشد.
روش S.L.J.Heat:
یک فرم ساده با توجه به احتمال خطر و شدت خطر.
روش Kroner:
شامل درجهبندی ریسک برای خطرات معین با ضرب شدت در تکرار خطر
روش William Fine:
این روش ریسک را تابعی از احتمال وقوع خطر، پیامد ناشی از آن ومیزان تماس با خطرمیداند.
در این روش رتبه ریسک از طریق ذیل محاسبه میگردد:
Risk Factor = Consequence * Exposure * Probability
میزان احتمال * میزان تماس * میزان پیامد = رتبه ریسک
این روش جهت تصمیمگیری اینکه هزینه اصلاح یک خط چقدر قابل توجیه است ارزیابی ریسک چیست وچگونه بایستی اصلاح شود بکار میرود میتوانیم از فرمول زیر جهت محاسبه میزان هزینه قابل توجیه استفاده نمائیم
J=R/CF*DC
- J=Cost Justification Value میزان هزینه قابل توجیه
- CF= Cost Factor
- DC=Degree of Correction Value درجه میزان اصلاح
و بر اساس درصد کاهش ریسک اقدام اصلاحی تعیین می شود.
Fine پیشنهاد مینمایدکه اگر J>10 باشد هزینه قابل توجیه واگر J
روش Toak:
برای ارزیابی ریسک چهار عامل شدت آسیب، احتمال آسیب شی از آن ومیزان تماس با خطرمیداند
روش M.Toak برای ارزیابی ریسک چهار عامل شدت آسیب، احتمال آسیب
روش: Robert N.Anderson
ارزیابی ریسک را بر اساس دو عنصر اولیه ریسک یعنی شدت آسیب واحتمال وقوع یک خطر بنا نهاده است که احتمال وقوع خطر بر اساس میزان تماس با خطر، تعداد افرادیکه با خطرمواجهند، فاکتورهای محیطی وقابلیت اعتماد عملکرد ایمنی تعیین مینماید.
روش یا الگوی سازمان HSE انگلستان:
این روش شامل پنج مرحله است:
- شناسایی خطرات
- چه کسی وچگونه ممکن است آسیب ببیند
- ارزیابی ریسک ناشی از خطر
- ثبت یافتهها
- بازنگری ارزیابی
روش Rolin Geronsin JHA- Job Hazard Assessment:
این روش نیز ارزیابی ریسک را فرآیند برآورد احتمال وقوع یک رویداد واهمیت یا شدت اثرات زیان آور آن در نظر میگیرند.این فرآیند علاوه بر ارزیابی ریسک به تیم اجازه میدهد تا کمترین ریسکهای موجود در سیستم را درک نمایند واقدامات کنترلی مناسبی را نیز پیشنهاد میکند.
روش Sue cox وRobin Tait:
ارزیابی ریسک را در دوبخش تجزیه تحلیل ریسک وارزشیابی ریسک در نظر میگیرند که ماتریس ارزیابی ریسک بر اساس پیامدو احتمال وقوع خطر استوار است.
روش Nick w.hurst:
این روش ارزیابی ریسک را در قالب برآورد ریسک وارزشیابی ریسک مورد مطالعه قرار میدهد بطوریکه در برآورد ریسک، بزرگی ریسک ودر ارزشیابی، میزان اهمیت ریسک تعیین میشود.
روش Milery w.merkhofer,Vinceent T.Covello:
فرآیند ارزیابی ریسک شامل ارزیابی آزادسازی (عوامل ریسک)ارزیابی تماس، ارزیابی ارزیابی ریسک چیست پیامد وبرآورد ریسک میدانند.
روش Lars Harms – Ringdahl:
ارزیابی ریسک را تابعی از احتمال وقوع حادثه و پیامد ناشی از آن در نظر میگیرد و آنرا به صورت سه دسته ارزیابی غیر رسمی، ارزیابی کیفی وارزیابی کمی تقسیمبندی میکند.
نگارش: ساناز یوسفی
به منظور کسب اطلاعات بیشتر، مطالعه مقاله مدیریت ریسک استراتژیک را به شما عزیزان پیشنهاد می نماییم.
دیدگاه شما