معایب بازار ثانویه ارز

بازار اولیه و بازار ثانویه در بورس چیست؟

بازار اولیه و بازار ثانویه چه بازارهایی هستند؟ چه ويژگی هایی دارند و مزیا و معایب هر یک از آنها چیست؟ بازار اولیه، بازاری است که در آن اوراق بهادار شرکتها برای اولین بار به سرمایه گذاران عرضه و به آنها فروخته می شود و در مقابل، بازار ثانویه بازاری است که دارایی هایی که یک بار در بازار اولیه مورد معامله قرار گرفته اند برای خرید و فروش عرضه می شوند. در این مقاله قصد داریم تا اطلاعات جامع و کاملی در مورد بازار اولیه و ثانویه به شما ارائه داده و شما را کامل با ويژگی های هر یک از آنها آشنا سازیم. آنچه در این مقاله به آن خواهیم پرداخت :

بازار اولیه بورس چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟

تعریف بازار ثانویه در بورس چیست؟

با اهداف و ویژگی های بازار اولیه و بازار ثانویه بیشتر آشنا شوید.

ریسک‌های جدی بازار سرمایه را بشناسید.

بازار اولیه بورس چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟

بازار اولیه، بازاری است که در آن انواع سهام، بدهی و اوراق بهادار برای اولین بار در یک فرآیند جمع‌آوری سرمایه بلندمدت فروخته می‌شود. این بازار با صدور سهام جدید سروکار دارد؛ بنابراین به آن بازار اولیه صدور سهام نیز گفته می‌شود. وقتی سهمی برای اولین بار به بازار عرضه می‌شود، در بازار اولیه به آن رسیدگی می‌شود.

در بازارهای اولیه، وام‌گیرندگان اوراق بهادار را برای مدت‌ زمان طولانی معامله می‌کنند؛ بنابراین بازار اولیه سبب تسهیل شکل‌گیری سرمایه می‌شود. سه روش برای افزایش سرمایه در بازار اولیه وجود دارد: عرضه عمومی، حق تقدم سهام و سرمایه‌گذاری خصوصی. انتشار عمومی یا عرضه عمومی سهم به آن دسته از سهامی گفته می‌شود که به‌تازگی در بازار سرمایه منتشرشده است یا یک شرکت تازه تأسیس قصد صدور سهام خود را برای اولین بار داشته باشد.

حق تقدم سهام به آن حقی گفته می‌شود که به سهامدار فعلی شرکت تعلق دارد و به‌ این‌ ترتیب سهامداران فعلی در خرید سهام جدید منتشر شده با قیمت مناسب اولویت بیشتری دارند. سهام جدید معمولاً به‌ تناسب بین سهام‌داران فعلی تقسیم می‌شود. سرمایه‌گذاری خصوصی به روشی برای فروش و توزیع خصوصی سهام به هر موسسه، نهاد یا گروهی از افراد به طور اختصاصی گفته می‌شود. از اصلی‌ترین ویژگی‌های بازار اولیه این است که این بازار با مسائل مربوط به صدور سهام جدید سر و کار دارد. این بازار جای مشخصی ندارد و روش‌های مختلفی برای افزایش سرمایه شناور در این بازار به کار برده می‌شود.

تعریف بازار ثانویه در بورس چیست؟

بازار ثانویه، بازاری برای خرید اوراق بهادار دست دوم است؛ به عبارت دیگر اوراق بهاداری که از بازار اولیه عبور کرده‌اند، دیگر در بازار ثانویه معامله می‌شوند. فروش ثانویه اوراق بهادار به این معنی است که اوراق برای اولین بار در بازار اولیه دادوستد شده است. سهام و اوراقی که در بازار اولیه معامله شده‌اند، مجدداً در بازار ثانویه مورد معامله قرار می‌گیرند.

در حالت کلی، بازار ثانویه بازاری مداوم و منظم برای خرید و فروش انواع اوراق بهادار است. با توجه به مکانیسم‌های موجود قیمت‌گذاری، قیمت هر سهم مشخص می‌شود و در بازار ثانویه به طور منظم داد و ستد می‌شود. این بازار شامل کلیه شرکت های بورسی است که توسط دولت به رسمیت شناخته شده است. اصلی‌ترین هدف بازار ثانویه ایجاد نقدینگی در بازار و جامعه است.

نقدینگی به معنای تبدیل اوراق بهادار به پول نقد است، در واقع هر زمانی که نیاز به پول نقد داشتید می‌توانید در بازار ثانویه اوراق خود را بفروشید و هر زمانی که پول مازادی داشتید می‌توانید این پول را در بازار بورس سرمایه گذاری و اوراق بهادار را خریداری کنید. روندهای خاصی برای خرید اوراق بهادار در زمان رکود بازار وجود دارد، به‌این‌ترتیب در زمان صعود بازار می‌توان سهام را فروخت و سود بیشتری کسب کرد؛ بنابراین تعادل ایجاد شده در بازار ثانویه منجر به ایجاد نقدینگی خوبی در بازار می‌شود.

با اهداف و ویژگی های بازار اولیه و بازار ثانویه بیشتر آشنا شوید.

در صورتی که سرمایه گذار اوراق بهادار را در گذشته خریداری کرده باشد و اکنون قصد فروش آن را داشته باشد، می‌تواند از طریق بازار ثانویه و به واسطه کارگزاران بورس اقدام به فروش آن کند. خرید و فروش در بازار بورس اغلب از طریق سامانه‌های معاملاتی آنلاین انجام می شود. پنل های معاملاتی جهت افزایش رفاه سرمایه گذاران نسبت به گذشته تغییرات قابل توجهی پیدا کرده است. کارگزار بورس نهاد یا موسسه‌ای است که رابط بین سرمایه گذار و بازار بورس است.

در واقع فرآیند ثبت نام ، عضویت و خرید و فروش سهام در بازار بورس بر عهده کارگزار است. در حقیقت کارگزار بورس کار خرید و فروش سهام و اوراق بهادار را به نمایندگی از طرف مشتریان انجام می‌ دهد. معمولاً کارگزاران بورس اشخاص حقوقی با تجربه و آشنا به مسائل مالی هستند. در انتخاب کارگزاری باید دقت کافی به خرج داد تا با یک انتخاب آگاهانه و مناسب از دردسرهای احتمالی به دور ماند. زمانی که شما قصد ورود به بازار بورس را دارید، یکی از مراحلِ اولیه ورود به بورس، انتخاب کارگزاری است. در واقع نقطه ورود به بازار سرمایه از طریق خرید و فروش سهام در کارگزاری میسر است.

از جمله اصلی‌ترین ویژگی‌های بازار ثانویه می‌توان گفت که بازار ثانویه باعث ایجاد نقدینگی در بازار و جامعه می‌شود. جایگاه بازار ثانویه پس از بازار اولیه است. این بازار جایگاه مشخص و معایب بازار ثانویه ارز ویژه‌ای دارد. سرمایه‌گذاران جدید و تازه‌وارد به بازار بورس انگیزه زیادی برای سرمایه‌گذاری در بازارهای ثانویه دارند. برخلاف بازارهای اولیه که مکان مشخصی ندارد، معاملات بازار ثانویه در مکان خاصی به نام بورس اوراق بهادار انجام می‌شود که زمینه‌ساز بسیاری از سرمایه‌گذاری‌های جدید در اقتصاد است.

ریسک‌های جدی بازار سرمایه را بشناسید.

جنبه بعدی مربوط به بازار سرمایه، شناخت ریسک‌های بازار سرمایه است. قبل از سرمایه‌گذاری در دنیای بورس بهتر است انواع ریسک‌های موجود در این بازار را کامل بشناسید. سرمایه گذاری و دید بلند مدت در بازار بورس همواره نسبت به کوتاه مدت دارای ریسک کمتر و سود بیشتری است. قبل از اقدام به هر گونه خرید و فروش در بازار بورس باید ملاحظاتی را مد نظر قرار دهید. قیمت سهام بر خلاف سپرده‌های بانکی یا اوراق قرضه دولتی نوسانات گسترده‌ای دارد، سپرده‌های بانکی و اوراق دولتی معمولاً عاری از هر گونه ریسک سرمایه‌گذاری هستند. فرضیه‌های کارآمد بازار نشان می‌دهد که عوامل مؤثری در تغییر قیمت سهام در بورس نقش دارند. بنا به مطالعات انجام شده نشان داده شده است که روندهای خاص و منظمی در قیمت‌گذاری سهام در بورس در دوره‌های مختلف اقتصادی وزمانی تکرار می شود.

این بدان معناست که رکود و رونق بازار بر روی قیمت سهام تأثیر دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که حتی عوامل روان‌شناختی نیز بر قیمت گذاری سهام در بازار بورس تأثیرگذار است. برخی اوقات با منتشر شدن اخبار ضد و نقیض قیمت سهام در بازار افزایش یا کاهش می‌یابد. این نوسانات ناشی از تأثیر روانی آن خبر است. نوع دیگر ریسک معمولاً در بازار اوراق بهادار روی می‌دهد. ریسک بازار اوراق بهادار ناشی از تغییرات نرخ بهره است.

بین نرخ بهره و قیمت اوراق بهادار رابطه معکوس وجود دارد. بدان معنی که اگر نرخ بهره افزایش یابد، قیمت اوراق قرضه کاهش می‌یابد و با کاهش نرخ بهره، قیمت اوراق افزایش خواهد داشت. قیمت اوراق بهادار نسبت به سیاست‌های پولی و تغییرات اقتصادی کشور حساس است.

بررسی مزایا و معایب بازار ثانویه ارزی

راه اندازی بازار ثانویه ارز مزایای متعددی همچون شفافیت بیشتر و حمایت از صادرات غیرنفتی را درپی دارد اما روش فعلی دولت در راه اندازی این بازار، با معایبی همراه است که لازم است هرچه سریعتر برطرف شود.

دولت به منظور کنار گذاشتن سیاست تخصیص ارز ارزان به تمامی کالاهای وارداتی، به دسته بندی کالاهای وارداتی روی آورده است.

به این ترتیب ارز مورد نیاز دو دسته اول که شامل کالاهای اساسی و همچنین کالاهای مورد نیاز واحدهای تولیدی است، از سوی بانک مرکزی تأمین می شود؛ و ثبت سفارش کالاهای دسته چهارم نیز به کلی ممنوع اعلام شده است.

در این میان برای تأمین ارز کالاهای دسته سوم، دولت راه اندازی بازار ثانویه ارز را در دستور کار قرار داده است.

بازار ثانویه ارز با نرخ ۷۵۰۰ تومان شروع به کار کرد

در همین راستا هفته گذشته بانک مرکزی سازوکار راه اندازی بازار ثانویه ارز را اعلام کرد و از اواخر هفته گذشته این بازار به طور رسمی شروع به کار کرد.

گزارش ها حاکی از آن است که اولین معامله در بازار ثانویه ارز بر پایه واحد پول کشور امارات به میزان ۱۰ هزار درهم با نرخ ۲۰۵۰ تومان در سامانه نیما (نظام یکپارچه معاملات ارزی) انجام گرفته است. بنابراین با توجه به نرخ تبدیل درهم به دلار، نرخ کشف شده برای دلار در بازار دوم ۷۵۲۳ تومان برآورد می‌شود.[۱]

مزایای راه اندازی بازار ثانویه ارز

راه اندازی بازار ثانویه ارز مزایای زیادی برای کشور به همراه دارد که از معایب بازار ثانویه ارز جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

شفافیت در نرخ ارز آزاد: تا پیش از راه اندازی بازار ثانویه ارز هیچ مرجع رسمی برای تعیین نرخ ارز در بازار آزاد وجود نداشت و این نرخ از روش های غیر معمول گزارش میشد. درحالیکه با راه اندازی بازار ثانویه یک مرجع رسمی برای تعیین واقعی نرخ ارز در بازار آزاد ایجاد می شود که می تواند در اتخاذ سیاست های بعدی مورد استفاده قرار بگیرد.

امکان فروش ارز حاصل از صادرات با قیمت غیر تحمیلی از سوی صادرکنندگان غیر نفتی: تا پیش از این تمامی صادرکنندگان غیر نفتی موظف بودند ارز حاصل از صادرات خود را با قیمت پایین تعیین شده از سوی بانک مرکزی، به فروش برسانند. این سیاست در عمل به تضعیف صادرکنندگان منجر می شد. اما با راه اندازی بازار ثانویه ارز، این امکان برای آن دسته از صادرکنندگان غیرنفتی که از هیچ نوع یارانه ای بهره مند نیستند فراهم شده است که ارز حاصل از صادرات را با قیمتی غیر تحمیلی به فروش برسانند.

امکان تأمین مالی واردات بدون نیاز به ارز ارزان قیمت: تا پیش از این تنها راه واردات کالا ثبت سفارش و اخذ ارز ارزان قیمت از بانک مرکزی بود. در این روش به دلیل تقاضای گسترده و ایجاد شبکه های توزیع رانت، دست بسیاری از واردکنندگان کالا از تأمین ارز به هرقیمتی کوتاه مانده بود. اما در بازار ثانویه ارز به دلیل قیمت گذاری غیر دستوری، این امکان فراهم است که واردکنندگان ارز مورد نیاز خود را تهیه نمایند.

مضرات روش فعلی راه اندازی بازار ثانویه ارز

چنانچه گفته شد راه اندازی بازار ثانویه ارز مزایای متعددی برای کشور به همراه دارد و از این منظر اقدامی قابل تحسین ارزیابی می شود؛ اما روش فعلی راه اندازی این بازار با معایبی همراه است که موجب شده است اثرگذاری این طرح محدود گردد. در ادامه به طور خلاصه به برخی از این معایب اشاره می شود.

بانک مرکزی امکان فروش ارز غیر یارانه ای ندارد: در حال حاضر امکان فروش ارز از سوی بانک مرکزی در بازار ثانویه ارز فراهم نیست و در عمل همچنان بانک مرکزی امکان فروش منابع ارزی با قیمت غیر یارانه ای را ندارد. درحالیکه بازار ثانویه ارز زمانی رسمیت خواهد یافت که بزرگترین بازیگر این عرصه، یعنی بانک مرکزی نیز بتواند به طور آزادانه در آن ارز را به فروش برساند.

استفاده از سازوکار حواله ایجاد زحمت برای بازرگانان است: سازوکار حاکم بر بازار ثانویه ارز بر اساس خرید و فروش حواله صادراتی پایه ریزی شده است که مشکلات زیادی را برای صادرکنندگان و واردکنندگان ایجاد نموده است. بر این اساس صادرکنندگان موظف هستند ارز خود را در سامانه نیما عرضه کنند و به ازای هر دلار ۴۲۰۰ تومان به علاوه یک حواله صادراتی دریافت نمایند. در ادامه این حواله صادراتی است که در بازار ثانویه ارز خرید و فروش می شود.

وضعیت ارزهای بانک مرکزی همچنان غیر شفاف است: نکته مهم دیگر اینکه همچنان شفافیت لازم در زمینه اختصاص منابع ارزی بانک مرکزی و دولت، که بیش از ۸۰ درصد صادرات غیرنفتی کشور را شامل می شود، ایجاد نشده است. در حالیکه چنانچه وضعیت منابع ارزی نفتی و غیر نفتی دولت و شرکت های دولتی مشخص شود، این امکان فراهم است که بدون نیاز به ارز دیگر صادرکنندگان کشور، نیازهای وارداتی با قیمت مناسب تأمین شود.

بازار ثانویه ارزی چیست و کاربرد آن

هم زمان با شروع نوسانات نرخ ارزی، دولت اقدام به تک نرخی کردن ارز و قرار 4.200 برای هر ارز انجام داد. برای جلوگیری از این نوسانات در بازار ارز، سامانه ای به نام نیما، برای ایجاد وحدت در معاملات ارزی به وجود آورد.

در سامانه نیمایی، صادرات با نرخ تعیین شده انجام می شود و بدین صورت است که ارزهای به دست آمده از صادرات، به سامانه واریز می شود و وارد کنندگان می توانند ارز موردنیاز با قیمت 4.200 را از این سامانه تامین کنند.

مشکلات سامانه و ارز نیمایی به وجود آمدن ارز ثانویه:

با شروع این سامانه، مشکلاتی هم به وجود آمد، بعضی از صادر کنندگان مانند پتروشیمی، از این سامانه سرپیچی کردند و برای کسب منافع شخصی، ارز های به دست آمده از صادرات را در بازار آزاد با نرخ تقریبا دو برابر ارائه کردند.

از دیگر مشکلات به وجود آمده، این است که، این نرخ ارزی فقط برای برخی از کالاهای وارداتی می باشد و بقیه واردکنندگان برای تهیه ارز به بازار آزاد مراجعه می کردند و این باعث به وجود آمدن نرخ بازار آزاد ارزی با نرخ 8 هزار تومان به وجود آمد.

بعد از به وجود آمدن این مشکل در بازار ارزی، دولت تصمیم به نرخ دوم ارزی گرفت و به غیر از نرخ 4.200، نرخ دیگری به صورت توافقی بین صادر کنندگان و وارد کنندگان قرار داد. این نرخ ثانویه ارزی از سامانه نیمایی خارج می باشد و دولت در آن نقشی ندارد و به صورت بازار آزاد و با نام بازار ثانویه ارزی می باشد.

دلیل به وجود آمدن این ارز بازار ارزی هم، شرایط تامین ارز، برای دیگر گروه های وارد کننده می باشد، که اسم آن ها در لیست ارز نیمایی وجود ندارد.

نرخ ارز بازار ثانویه

نرخ ارز بازار ثانویه:

قیمت توافقی این ارز ثانویه باید فی مابین ارز نیمایی 4.200 با ارز بازار آزاد 8.000 تومان باشد. به همین دلیل، دولت به صادر کنندگان غیر نفتی، اجازه عرضه ارز به دست آمده را با نرخ 20% داده است.

دولت معاملات ارز ثانویه را کنترل می کند و این بازار ثانویه فقط برای صادر کنندگان بخش خصوصی و خرد می باشد و 20% افزایش نرخ ارزی برای همه کالاها قابل قبول نمی باشد.

این نرخ ارزی ثانویه، برای واردات گروه سوم کالادر نظر گرفته شده است و شامل کالاهای غیر ضروری و مصرفی می باشد که به وسیله وزارت صنعت و معدن مشخص می شود.

کالاهایی که ارز آن ها توسط بانک و سامانه نیمایی تامین می شود:

در این مبحث به کالاهایی می پردازیم که جزء گروه اول و دوم می باشند و ارز مورد نیاز برای وارد کرد آن ها به وسیله سامانه نیمایی تامین می شود.

گروه اول: در لیست این گروه کالاهای ضروری قرار دارد و ارز آن هم از صادرات منابع نفتی تامین می شود. متقاضی قابل قبول در این گروه ارز مورد نیاز خود را می تواند از بانک تهیه کند.

گروه دوم: شرکت های دولتی و تحت پوشش دولت، منابع ارزی صادرات را به سامانه نیما و شبکه ارزی واریز می کنند و در اختیار صرافان قرار می دهند.

گروه سوم: این گروه جزء کالاهای غیر ضروری می باشد و ارز آن از بازار ثانویه تامین می شود.

مزایای بازار ثانویه ارزی

مزایای بازار ثانویه ارزی:

• قبل از بازار ثانویه ارزی، وارد کنندگان باید به بازار آزاد مراجعه می کردند و ارز مورد نیاز خود را از این بازار تهیه می کردند. بعضی از صادر کنندگان هم ارز خود را در بازار آزاد می فروختند و سود بیشتری به دست می آوردند. این مسئله باعث به وجود آمدن قیمت غیر منطقی ارز شد و در نهایت بازار ثاویه ارزی به وجود آمد.
• با وجود بازار ارز ثانویه، وارد کنندگان هم شوق بیشتری برای واردات به دست آوردند و تقاضا برای واردات افزایش چشم گیری به دست آورد. نرخ ارز نیمایی انگیزه بالایی برای صادر کنندگان ایجاد نمی کرد و با این بازار ارز ثانویه، انگیزه آن ها هم برای صادرات بیشتر شد.
• در این بازار ارز، فروشنده و خریدار که همان صادر کننده و وارد کننده می باشند، با هم توافق می کنند و همه چیز روشن می باشد.
• قبل از به وجود آمدن بازار ثانویه، ارز به دست دلالان ارزی افتاده بود و بدون نظارت به صورت نجومی، قیمت ارزی بالا می رفت. در این بازار ارزی، مردم توانستند که ارز مورد نیاز خود را برای واردات معایب بازار ثانویه ارز به صورت توافقی تهیه کنند.

معایب بازار ثانویه ارزی:

زمانی که کالایی دارای دو قیمت باشد و به وسیله دولت عرضه شود، زمینه برای به وجود آمدن رانت ایجاد می شود. در این بازار ارزی، عرضه کننده این ارز دولت می باشد و بزرگترین مصرف کننده هم دولت می باشد، به همین دلیل بازار ثانویه قیمت تعیین می کند و زمینه رانت به وجود می آید.

اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله مالیات ارزهای دیجیتال در ایران را به شما پیشنهاد می کنیم.

بازار ثانویه ارز

صادرات و واردات یک امر مستمر است. بخش بزرگی از اقتصاد کشور ما از طریق صادرات و واردات تامین می شود. هماهنگی و توزان بین صادرات و واردات یکی از عوامل مهم ثبات اقتصادی به شمار می رود. بازار ثانویه ارز به عنوان یک بازار بین صادرکنندگان و واردکنندگان، محلی برای تبادل ارز به قیمت تعیین شده توسط بازار است. در معمول‌ترین تقسیم‌بندی، بازار سرمایه به دو بازار اولیه و بازار ثانویه تقسیم می‌شود.

بازار اولیه:

بازار اولیه زمانی شکل می‌گیرد که دارایی برای بار اول مورد معامله قرار می‌گیرد؛ به ‌عبارت ‌دیگر بازاری که در آن اوراق بهادار شرکت‌ها برای اولین بار عرضه و فروخته می‌شود، بازار اولیه نام دارد. در این بازار شرکت‌ها به ‌طور مستقیم سرمایه مورد نیاز خود را از طریق فروش سهام به مردم تأمین می‌کنند که این کار در قالب پذیره‌نویسی صورت می‌گیرد. نکته پذیره نویسی عبارت است از عمل حقوقی که به موجب آن شخص تعهد می کند با تامین قسمتی از سرمایه شرکت در حدود مبلغ برآورده شده در شرکت سهامی عام شریک شود. پذیره نویسی شخص را متعهد می کند که مبلغی را برابر مبلغ قید شده در ورقه تعهد سهام پرداخت نماید و در مقابل چنین تعهدی حق دریافت سهام پس از تشکیل شرکت و استفاده از آن برای پذیره نویسی ایجاد گردد.

بیشتر بخوانید : قیمت ارز دیجیتال

بازار ثانویه:

دارایی‌هایی که ابتدا در بازار اولیه مورد معامله قرارگرفته است برای معامله‌های بعدی و مجدد، نیاز به بازار ثانویه دارد؛ مثلاً اگر فردی که سهام شرکتی را در مرحله پذیره‌نویسی خریداری کرده و حال قصد فروش این سهم به سایر سرمایه‌گذاران بازار را دارد، باید به بازار ثانویه مراجعه کرده و اقدام به فروش سهم خود کند. پس می‌توان گفت که تمام معاملات سهام در بازار بورس، جزء معاملات بازار ثانویه هستند و در این بازار، اوراق بهادار میان سرمایه‌گذاران معامله می‌شود و شرکت در آن نقشی ندارد. برای اطلاعات بیشتر دز زمینه بازده نقدی و سرمایه ای سهام از این لینک استفاده کنید. روش تعیین قیمت در بازار ثانویه ارز چگونه است؟ روش تعیین قیمت در بازار ثانویه ارز سازوکار پیش بینی شده به این صورت است که خریداران ارز یعنی همان واردکنندگان دارای ثبت سفارش کالاهای گروه سوم، به عنوان متقاضی و معایب بازار ثانویه ارز صادرکنندگان 20 درصدی یا خرد نیز به عنوان عرضه کنندگان محسوب می شوند. در این میان صرافی های مجاز به عنوان واسطه در خرید و فروش ارز ایفای نقش می کنند و این نظام عرضه و تقاضا، قیمت ارز را در بازار تعیین خواهد کرد. اگر بازار ارز ثانویه وجود نداشته باشد، چه اتفاقی می افتد؟ مثلا تصور کنید افرادی که می‌خواهند از بازار اولیه خانه بخرند، این کار را از ترس اینکه فرصتی برای فروش خانه‌های جدید شان در بازار پیدا نکنند، انجام ندهند. این استدلال در مورد سهام نیز صادق است. از آنجایی که در خصوص سهام و اوراق قراضه، بازاری به نام بازار ثانویه وجود دارد همانند بورس اوراق بهادار، مردم دیگر نگران فروش سهامشان در آینده و نگهداری دائم آن نیستند؛ بنابراین سهام خود را بدون هیچ گونه نگرانی از بازار اولیه خریداری می‌کنند. در واقع بدون وجود این بازار، فرصت خرید یا فروش بیشتر نیز وجود ندارد. مزایای بازار ثانویه چیست؟ بازار ثانویه ارز هرچند راهکار کاملی به شمار نمی رود، اما بسیار از مشکلات به وجود آمده ناشی از تک نرخی بودن ارز سامانه نیما را حل می کند. معاملات در این بازار زیر نظر دولت بوده و شفاف است، از این رو دلالان ارز نمی توانند با حضور در این بازار مانند بازار آزاد جو آن را متشنج کنند. شفافیت این بازار در کنار ثبات و قیمت متعادل تر نسبت به بازار آزاد، باعث شده تا واردکنندگان و صادرکنندگان رغبت بیشتری برای انجام معاملات در بازار ثانویه ارز را داشته باشند. مسیر خروج عالی برای سرمایه گذاران IPO معایب بازار ثانویه ارز ریسک کمتر آزادی جهت خرید و فروش از بین رفتن شرایط دزدی و کلاهبرداری امکان خرید و فروش بیشتر بازارهای خصوصی کمک به بازار های نوپا کمک به رشد اقتصادی کمک به بازده‌ دهی بیشتر و رونق و رشد اقتصادی مکانی عالی برای نظارت و کنترل شرکت‌ها معایب بازار ثانویه ارز چیست؟ با وجود محاسن زیاد بازار ثانویه ارز این بازار، هنوز هم نواقصی در آن وجود دارد. به طور کلی کالاهای وارداتی در چهار گروه دسته بندی می شوند. کالاهای گروه اول کالاهای اساسی هستند که ارز دولتی دریافت می کنند. کالاهای گروه دوم و سوم کالاهای مصرفی غیر اساسی به شمار می روند که مشمول دریافت ارز بازار ثانویه هستند و گروه چهارم که واردات آنها ممنوع است؛ اما مشکل این است که کالاها ممکن است از یک گروه کالایی به یک گروه دیگر انتقال پیدا کنند. برای مثال یک کالا از گروه چهار به گروه سه و یا کالایی از گروه یک به گروه دو منتقل بشود. این تغییرات می تواند توازن به وجود آمده در بازار ثانویه ارز را از بین برده و باعث تشنج در این بازار بشوند. هرچند بازار ثانویه تا حدودی می تواند از بروز مشکلات ناشی از تک نرخی شدن ارز جلوگیری کرده و و از بدنه اقتصاد محافظت کند، اما به نظر می رسد تا پیدا کردن راهکاری جامع که به تمام جوانب این مشکلات رسیدگی کند، راه درازی در پیش داریم. ایجاد شدن زمینه رانت: رانت در ایران قدمتی به درازای تاریخ دارد، در مقابل و در مواجهه با این پدیده اما هیچ‌گاه در تاریخ کشور قانون‌گذاری، نظارت بر اجرای قانون و جریان ‌سازی با همان شدتی که سازوکارهای رانتی و عادی‌سازی آن جریان داشته شکل نگرفته است. زمانی که کالایی دو قیمت یا بیشتر داشته باشد و عرضه کننده ی آن کالا هم دولت باشد حتما زمینه رانت ایجاد خواهد کرد.دو نکته کلیدی در بازار ارز کشور داریم، نخست اینکه عرضه کننده ارز در کشور دولت است و نکته دوم اینکه بزرگ ترین مصرف کننده نیز دولت است، بنابراین زمانی که بزرگ ترین عرضه کننده و مصرف کننده ارز خود دولت است، برای کشف قیمت ممکن است ایجاد بازار ثانویه کمک کند، اما برای حذف زمینه رانت نمی تواند کمک کند. در کشور های دنیا و حتی در کشور های همسایه ارز قیمت یکسان و تک نرخی دارد، بنابراین نمی توانیم چند نرخی ارز را بپذیریم و انتظار داشته باشیم رانتی شکل نگیرد یا تقاضا ها واقعی باشد.

منظور از بازار ثانویه و تفاوت های ارزی آن چیست؟

همه چیز درمورد بازار ثانویه ارز
از فروردین ماه سال 97 و همزمان با نوسانات شدید نرخ ارز در کشور، دولت به تک نرخی کردن دلار اقدام نمود و از تاریخ 21 فروردین ماه، نرخ 4200 تومان را برای هر دلار تعیین کرد. از اقدامات دیگر دولت برای جلوگیری از ورود نوسانات بازار ارز به بازار کالا و خدمات راه اندازی سامانه ای به نام نیما یا همان نظام یکپارچه معاملات ارزی بود به این صورت که در این سامانه قرار بود صادرکنندگان دلارهای حاصل از صادرات خود را به قیمت 4200 تومان به این سامانه واریز کنند تا واردکنندگان بتوانند دلار مورد نیازشان را برای واردات کالا به قیمت 4200 تومان از همین سامانه تامین کنند.

اما هنگامی که سامانه نیما شروع به کار کرد با مشکلات زیادی روبه رو شد از جمله مشکلات آن می توان به سرپیچی برخی از صادرکنندگان مثل پتروشیمی ها از دستور دولت برای واریز دلارهای خود به سامانه نیما اشاره کرد، آنها برای کسب منافع شخصی، دلارهای خود را در بازار آزاد با قیمت حدود 8 هزار تومان به فروش رسانند. از مشکلات دیگر این سامانه اختصاص دلار 4200 تومانی توسط دولت تنها برای واردات برخی کالاهای اساسی و خاص بود و بنابراین واردکنندگان کالاهای دیگر باید برای تهیه دلار مورد نیازشان به همان بازار آزاد مراجعه می کردند و به همین دلیل در بازار آزاد نرخ دیگری برای دلار به قیمت 8 هزار تومان به وجود آمد. دولت با مشاهده این دو مشکل برای حل آن تصمیم به ایجاد نرخ دومی برای ارز، علاوه بر نرخ 4200 تومان گرفت و این نرخ به صورت توافقی مابین صادرکنندگان و واردکنندگان تعیین شد و از سامانه نیما خارج بود و بنابراین به این بازار شکل گرفته بین صادرکننده و وارد کننده که دولت در آن دخالتی نداشت " بازار ثانویه ارز " گفته شد. اجازه تشکیل بازار ثانویه ارزی قبل از سفر اخیر رئیس جمهوری از او گرفته شده بود و آقای روحانی نیز با وجود بازار دومی برای ارز موافقت کرده بود. می توان گفت فلسفه ی به وجود آمدن بازار ثانویه ارز، تامین ارز سایر گروه های کالایی است که اسمشان در لیست دلار 4200 تومانی موجود نیست و وارد کنندگان این کالاها با بهم خوردن بازار آزاد ارز و ممنوع شدن فعالیت در آن در تامین نیازهای ارزی خود ناتوان شده اند.

همانطور که مشخص است قیمت توافقی دلار در بازار ثانویه ارز، باید نرخی ما بین دلار دولتی 4200 تومانی و دلار بازار آزاد 8000 تومانی باشد. بنابراین دولت به صادرکنندگان کالاهای غیرنفتی اجازه خواهد داد که ارز حاصل از صادرات خود را تا 20 درصد در این بازار ثانویه عرضه کنند. همچنین دولت معاملات و خرید و فروش ارز در بازار ثانویه را کنترل خواهد نمود. باید توجه داشت که این بازار فقط به صادرکنندگان بخش خصوصی و خُرد اختصاص دارد و بنابراین 20 درصد درآمد حاصل از صادرات همه کالاها قابل عرضه در بازار ثانویه نیست. برای روشن تر شدن مسئله باید چنین گفت که در این بازار 20 درصد صادرات غیرنفتی یعنی صادرات اقلامی به جز «پتروشیمی ها، فولاد و مواد معدنی رنگین» عرضه می شود که این ارز برای واردات " گروه سوم کالایی" در نظر گرفته شده است. در واقع گروه سوم کالایی، کالاهای غیرضروری و ساخته شده و مصرفی را شامل می شود. بنابراین صادرکننده و وارد کننده خودشان می توانند بر سر قیمت ارز آن به توافق برسند. " گروه سوم کالایی" نیز توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت مشخص می شود. در اینجا بهتر است نگاهی به گروه اول و دوم کالایی نیز داشته باشیم که ارز آن توسط بانک و سامانه نیمایی تامین می شود.

گروه اول شامل کالاهای ضروری و داروها می شود و ارز آن از محل منابع نفتی تامین می شود به این صورت که متقاضی می تواند ارز مورد نیازش را از بانک تامین کند. اما بخش دیگر منابع ارزی، منابع شرکت های دولتی و تحت پوشش دولت یا با مدیریت هستند که می توانند منابع ارزی صادراتی را در سامانه نیما و شبکه ارزی واریز کنند و در اختیار صرافان قرار دهند.

لازم به ذکر است برای کالاهای بسیار ضروری، ارز حتی با قیمتی پایین تر از 4200 تومان تخصیص خواهد یافت. جمع درآمدهای این بخش در گروه دوم به 30 میلیارد می رسد که به سامانه نیما واریز می شود. در سال گذشته صادراتی به ارزش 47 میلیارد تومان صورت گرفت که باقی مانده آن 17 میلیارد می شود و مربوط به بخش کشاروزی است و درواقع صادرات خرد ما را شامل می شود. در این بخش نیز باید اجازه داد صادرکنندگان با وارد کنندگان توافق داشته باشند. صادرکنندگان می توانند منابع ارزی خود را از طریق پروانه صادراتی در اختیار وارد کننده قرار دهند. درگروه دوم نیز کالاهای نسبتا ضروری قادر به دریافت ارز 4200 تومانی خواهند بود

اما همانطور که گفته شد گروه سوم کالایی مربوط به کالاهای غیر ضروری می شود و ارز آن از بازار ثانویه تامین خواهد شد.

طبق گفته صاحبه نظران اقتصادی با ایجاد بازار ثانویه ارز، بستری روشن و قابل کنترل در کنار بازار اصلی ارز تشکیل می شود که در تعیین قیمت توافقی آن نباید دولت دخالتی داشته باشد و فقط با نظارت می تواند در آن نقش کنترلی خود را ایفا کند.

مزایای بازار ثانویه ارز
قبل از ایجاد بازار ثانویه ارزی، برخی از واردکنندگان مجبور بودند برای تهیه ارز مورد نیازشان به بازار آزاد رجوع کنند. همچنین عده ای از صادرکنندگان نیز به این علت که قیمت دلار در بازار آزاد از قیمت دلار در سامانه نیما بیشتر بود، دلار خود را در بازار آزاد می فروختند تا سود بیشتری نصیبشان شود و همین عوامل موجب به وجود آمدن قیمت غیر منطقی دلار در بازار آزاد شده بود که با تشکیل بازار ثانویه ارز، قیمت ارز در بازار آزاد قدری منطقی تر شد.

با راه اندازی سامانه نیما، اشتیاق واردکنندگان کالاهای خاص برای واردات کالا افزایش یافت به طوری که طبق گفته رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، تقاضا برای واردات حدود 27 میلیارد دلار، در سه ماهه نخست سال جاری بوده است و این میزان تقاضا افزایش چشم گیری نسبت به مدت مشابه سال گذشته داشته است ولی این نرخ پایین در سامانه نیما چندان انگیزه ای برای صادرکنندگان ایجاد نمی کرد و صادرات کالا کاهش یافته بود که با راه اندازی بازار ثانویه ارز این مشکلات حل شد.

در این بازار خریدار و فروشنده و به نوعی همان وارد کننده و صادر کننده توافق می کنند و همه چیز شفاف خواهد بود و پشت پرده ای نخواهد داشت.

قبل از تشکیل بازار ثانویه ارز، ارزها در بازار غیر رسمی به معایب بازار ثانویه ارز دست دلالان افتاد و بدون نظارت بر خرید و فروش این افراد قیمت دلار افزایش یافت و حباب نجومی ایجاد شد ولی با ایجاد بازار ثانویه ارزی مردم توانستند ارز مورد نیازشان را به صورت توافقی تهیه کنند و به این ترتیب با نظارت دولت بر این بازار، دست دلالان کوتاه شد.

معایب بازار ثانویه ارز
هادی حق شناس از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در رابطه با معایب بازار ارز ثانویه چنین می گوید: زمانی که کالایی دو قیمت یا بیشتر داشته باشد و عرضه کننده ی آن کالا هم دولت باشد حتما زمینه رانت ایجاد خواهد کرد. همچنین این کارشناس اقتصادی بیان کرد: دو نکته کلیدی در بازار ارز کشور داریم، نخست اینکه عرضه کننده ارز در کشور دولت است و نکته دوم اینکه بزرگ ترین مصرف کننده نیز دولت است، بنابراین زمانی که بزرگ ترین عرضه کننده و مصرف کننده ارز خود دولت است، برای کشف قیمت ممکن است ایجاد بازار ثانویه کمک کند، اما برای حذف زمینه رانت نمی تواند کمک کند. طبق گفته او در کشور های دنیا و حتی در کشور های همسایه ارز قیمت یکسان و تک نرخی دارد، لذا نمی توانیم چند نرخی ارز را بپذیریم و انتظار داشته باشیم رانتی شکل نگیرد یا تقاضا ها واقعی باشد.